최근 이집트와 수단 나라들 사이에 군대 위기가 생겼답니다. 수단이 터키와 같이 통일되고 수단의 섬까지 얻었다고 이집트는 불안했답니다. 그래서 말입니다 이 이집트에 불안한 일이 된 이야기를 터키분들에게 알렸습니다.
Sudan gerek Osmanlı gerek Türkiye tarafından korunmuş ve korunacak önemli bir ülke. TİKA ve diğer kurumlar bünyesinde Sudan’la sürekli iç içe olan Türkiye, her daim Sudan’ın yanında olmakta ve yanında olmaya devam edecek. Cumhurbaşkanımız Sayın Recep Tayyip Erdoğan’ın Sudan ziyareti ve Sevakin adası projesi hem ülke hem de dünya basınında fazlasıyla yer aldı.
Sudan, Mısır ile Kızıldeniz’e komşu olan Hayaleb bölgesi üzerinde sürekli sorun yaşamakta. Mesele ise çok eski zamanlara kadar dayanmakta. Sorun öyle büyük ki bazen taraf ülkelerin karşılıklı terör destekçisi olduğu iddialarına hatta ticaret kapılarının kapatılması gerektiği noktasına kadar geliniyor. Sayın Cumhurbaşkanımızın ziyareti sonrasında Mısır ile ipler tekrar gerildi. İki ülkenin karşılıklı olarak sınırlara asker konuşlandırdığı bilgisi basına yansıdı. Mısır medyası bu gerilimin temel sebebinin; Türkiye ile İran’ın bir komplosu olduğu ve Etiyoya üzerinden Mısırı susuz bırakma planlarını geliştirdiğini, ayrıca Katarın ise mali olarak Mısırı çökertme planları olarak yorumlandı. Mısırlı yetkililer 9 Aralık’ta Şelatin bölgesinde yapılacak bir baraj için fizibilite çalışmalarını tamamladıklarını açıklamış, 20 Aralık günü ise Sudan Hayalib’i kapsayan sınır anlaşmasını kabul etmediklerini bildirmişti. Hartum hükümeti anlaşmanın Sudan Cumhuriyeti’nin egemenliğine zarar vereceğini belirtti. Bu sıcak gelişmeler yaşanırken 9 Ocak günü Sudan da Ekmek fiyatlarındaki artışı protesto eden göstericiler ile güvenlik güçleri arasında arbedeler yaşanmaya başlamıştı.
Sudan maalesef ki savaşlardan çok acı çekmiş bir ülke.
Kuzey Sudan ile Güney Sudan arasında ilki 1955-1972 ve ikincisi 1983-2005 yılları arasında olan iki savaş kayıtlarda bulunmakta. Bu iç savaşta ise neredeyse 2 milyon insan öldüğü iddia edilmekte. Savaşın sebepleri kimi kaynaklarda etnik köken olarak yazarken kimi kaynaklarda dini kökenli olarak, kimi kaynaklarda ise iktidar savaşı olarak aktarıyor. 1964 yılında Hartum’daki Ekim devriminde Simba isyancılarının elinde g3 saldırı tüfekleri bulunuyordu. 2012 yılında Sudan hükümeti tarafından Çin silahları birçok yerde ele geçirildi. Güney Sudan’ın halen silah cenneti olduğunu konusunda çokça rapor yayımlandı ve yayımlanmakta.
Sudan’ın Darfur bölgesinde neredeyse 3 milyon yerinden edilmiş insan yaşamakta ve bu bölgenin güvenliğini BM sağlamakta. Ekonomik sıkıntılardan dolayı BM haziran ayından beri askeri harcamalarını azaltamaya başladı. Ayrıca Haziran 2017 de 16 bin civarı olan mavi kasklıların Haziran 2018 de sayının 8000 civarına düşürülmesi planlanmakta.
Bu gelişmeler yaşanırken ABD 20 yıl sonra bir anda Sudan’a yaptığı ekonomik yaptırımları iptal etme kararı aldı. Bu karara Sudan da insanî yardımların iyileştirilmesi, terörizm ile mücadelede gösterilen büyük ortaklıklar vb. konular örnek verildi. Bu kararın 16 aylık bir süre sonunda alındığı konusu da açıklandı.
Son zamanlarda yaşamam bu gelişmelerle birlikte 21 Eylül 2017’de Güney Sudan ile Kuzey Sudan petrol üretiminin artırılması ve karşılıklı ticaretin hızlandırılması konusunda anlaşma imzaladılar.
Ömer el Beşir ülkede desteklenen bir lider. Sık sık 2020’deki seçimlerde Ömer el Beşir’in destekleneceği konusunda siyasi partiler dahi şimdiden açıklama yapmakta. Lakin ABD’lilerin Sudanlılarla ayni fikirde olmadığı ABD Dışişleri Bakan yardımcısı John Sullivan’ın Sudan ziyaretinde ortaya konuldu. Zira birçok kimse ile görüşen Sullivan, Ömer el Beşir ile görüşme yapmadı. ABD halkla ilişkiler basın bürosunun günlük bildiriminde Sudan’ın Kuzey Kore’yle tüm ticari ilişkileri keseceği taahhüdü aldığı belirtilirken, 18 Kasım da Libya Başkanı El Sarraj ile Tunus’ta görüştüğü bildirildi. Sullıvan Sudan’da Al Neelain Camii’nde ABD’nin her zaman Sudan halkının yanında olduğunu, karşılıklı hoşgörü, saygı ve dini özgürlük değerlerinin öneminden bahsetti. Özellikle dini özgürlükler konusuna çokça değindi.
Güney Sudan siyasi olarak çok karışık durumda. Ülkedeki devlet başkanı, eski ordu komutanını neredeyse isyancı ilan etme konumunda.
23 Kasım 2017’de Ömer el Beşir Rusya’da Vladimir Putin ile bir resmi görüşmede bulundu. Görüşmeye Medmedev ve Savunma Bakanı Shoygu da katıldı. İlginç noktalardan biri Ömer el Beşir’in Rusya’ya gidiş ve dönüşünün Sayın Putin’in özel uçağıyla olmasıydı. Görüşmede Rusya’nın Sudan’a S300 hava savunma sitemlerinin yanı sıra SU-30 ve SU-35 uçaklarının satışının da konuşulduğu açıklandı. Ömer el Beşir Rusya’da bir TV kanalına verdiği demeçte de bölgede bir Arap savaşına izin vermeyeceklerini ve bölgede İran ile Suudi Arabistan arasındaki savaşta tarafsız kalacaklarını iddia etti. Sudan’ın uluslararası güçler için bir savaş alanı olmaması gerektiğini belirtti.
Burada ekstra bir bilgide paylaşalım.
Sudan da petrol 1970’lerde keşfedildi. ABD’li Chevron 1992’te 3 personelinin öldürülmesi üzerine Sudan pazarında çıktı. 1996’da ise Çin ulusal petrollerinin yatırımları ile tekrar canlanır hale geldi. (cnpc) Hindistan ve Malezya yatırımları ise hemen arkasından yapıldı. 2009 yılında 490 bin varil olarak kayıtlara geçti. Kayıtlı varil miktarı 2017 de 3,5 milyon varile yaklaşmış durumda. Ortada Sadece petrol yok. 2012 yılında 50 bin ton, 2014 yılında ise 73 bin tonluk altın ihracat hacmine erişmiş durumda.
Sudan halkı ekonomik ambargolara yıllarca maruz kalsadaTürk milletiyle duygusal bağını hiç koparmamış ve her daim Türkiyeyi bir abi olarak görmüştür.Gerek ekonomik gerekse kültürek olarak her daim Türkiyeyi diğer ülkelerden ayrı tutan sudanın ambagolardan sonraki teknolojik ve sermaye yatırımları önem arz eden bir konudur.Madencilik sektörü bakir duran ve Türk yatırımcıları bekleyen bir sektördür.Bu konuda milletimizin ve devletimizin bu sektörler ile kadim dostumuzu destekleyerek beraber kalkınma odaklı projelere yönelmesi iki ülkeninde çıkarlarına olacagı kanısındayız.
Zehra Burca Ağdan / Kafkassam
Kaynakça
https://www.devletarsivleri.gov.tr/assets/content/Yayinlar/osmanli-arsivi-yayinlar/osmanli_idaresinde_sudan.pdf
http://aa.com.tr/tr/dunya/turk-personel-sudanda-yetimhane-yeniledi/939953
https://www.tccb.gov.tr/haberler/410/87833/cumhurbaskani-erdogan-sudanda.html
http://www.aljazeera.com/news/2017/06/egypt-sudan-remain-deadlocked-disputes-170603180647250.html
http://www.aksam.com.tr/guncel/sudan-ve-misir-arasindaki-gerilimin-ardindan-iki-ulke-sinirlara-asker-yigmaya-basladi/haber-695859
http://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-42578774
http://www.haber7.com/dunya/haber/2515799-misir-ve-sudan-halayib-ucgeni-icin-adim-atti
http://www.aljazeera.com/programmes/insidestory/2018/01/anger-rising-price-bread-sudan-180109182616845.html
https://web.archive.org/web/20041210024759/http://www.refugees.org/news/crisis/sudan.htm
https://www.pbs.org/frontlineworld/stories/sudan/facts.html
http://www.smallarmssurveysudan.org/fileadmin/docs/working-papers/HSBA-WP32-Arms-Tracing.pdf
https://www.theguardian.com/world/2014/oct/02/-sp-africa-arms-dump-south-sudan
http://www.smallarmssurvey.org/fileadmin/docs/G-Issue-briefs/SAS-IB6-Excess-Arms-in-South-Sudan.pdf
http://www.aljazeera.com/news/2017/06/agrees-cut-darfur-peacekeeping-force-170629202433748.html
http://www.aljazeera.com/news/2017/10/economic-sanctions-sudan-lifted-171006165531902.html
http://www.aljazeera.com/news/2017/09/sudan-south-sudan-reach-trade-deal-increasing-oil-production-70921113340990.html
http://www.sudantribune.com/spip.php?article64466
USA, Sudan hold talks, Khartoum to sever ties with North Korea
https://sd.usembassy.gov/deputy-secretary-state-john-sullivan-remarks-human-rightsreligious-freedom-sudan-november-17-2017/
http://www.sudantribune.com/spip.php?article64464
http://www.aljazeera.com/indepth/opinion/sudan-rapprochement-russia-171130124410870.html
https://www.hrw.org/sites/default/files/reports/sudanprint.pdf
http://understandingsudan.berkeley.edu/oil/oilresources/l2fs2-historyofoilinsudan.pdf
https://www.usip.org/sites/default/files/Oil_and_State_Building_South_Sudan.pdf
https://www.bp.com/content/dam/bp/en/corporate/pdf/energy-economics/statistical-review-2017/bp-statistical-review-of-world-energy-2017-oil.pdf
https://media.washingtonpost.com/wp-srv/world/pdf/darfur_040707.pdf
https://www.lundin-petroleum.com/Documents/ot_sudan_oil&conflict_24-11-03.pdf
http://unctad.org/meetings/es/Presentation/17OILGASMINE%20Mohamed%20Sulaiman%20Ibrahim%20S4.pdf