KAFKASSAM – Kafkasya Stratejik Araştırmalar Merkezi

  1. Anasayfa
  2. »
  3. Gündem
  4. »
  5. Sudan istihbaratında nöbet değişimi!

Sudan istihbaratında nöbet değişimi!

Ömür Çelikdönmez Ömür Çelikdönmez - - 13 dk okuma süresi
322 0

Ulusal İstihbarat ve Güvenlik Servisi (National Intelligence and Security Service, Arapça: جهاز الأمن والمخابرات الوطني السوداني – Cihaz el-Amin el-Vatani Val Muhaberat), Sudan federal hükûmetine bağlı olarak faaliyet gösteren ülkenin ulusal istihbarat teşkilatı. Aynı zamanda gizli polis olarak da hizmet veren kurumun merkezi, başkent Hartum’da bulunuyor. ABD’nin 2017 Ocak başında Sudan’a yönelik yaptırımları kaldırma kararı alması üzerine, ABD ile Sudan arasında yeniden başlayan ikili ilişkiler çerçevesinde, Sudan milli istihbarat teşkilatı ve güvenlik güçleri biriminin şefi Muhammed Ata Abbas el-Mevla, Mart 2017’de Sudan ile ABD arasındaki ilişkilerin normalleşmesinden sonra Washington’da bir dizi ziyaret gerçekleştirmiş, CIA Başkanı Mike Pompeo ve FBI direktörü James Comey ile görüşen el-Mevla, ABD ile Sudan arasında istihbarat paylaşımı noktasında ileri düzeyde adımlar atılacağının sinyallerini vermişti. Sudan istihbarat şefi Muahmmed Ata Abbas el-Mevla, Washington turunda çok sayıda Amerikalı yetkili ile görüşmüş, bu ziyaret, son 20 yıldır Sudan tarafından ABD’ye düzenlenen en üst düzey diplomatik ziyaret olarak kayıtlara geçmişti. ABD, 1993’te Sudan’ı Amerikan karşıtı gruplara ev sahipliği yaptığı ve destek verdiği gerekçesiyle teröre destek veren ülkeler listesinde eklemiş ve 1997’de fiili yaptırımlar uygulamaya başlamıştı. O günden sonra iki ülke arasında resmi bir diyalog kanalı kalmamıştı. Suudi Arabistan son birkaç yıldır Sudan ile ABD arasındaki ilişkilere aracı olarak Sudan’ı Filistin direnişine destek vermekten vazgeçirmiş ve ABD ile kurulacak ilişkinin Sudan’ı gerek uluslararası platformda gerekse ekonomik alanda ihya edeceğini telkin etmişti. Trump yönetiminin Müslüman ülkelere yönelik vize yasağı çerçevesinde Sudan da var.(1)

Muhammed Ata Abbas el-Mevla’nın Suud istihbaratı ile eşgüdümlü çalışması söz konusuydu. Nitekim Suudi Arabistan, Selman Ude ve Avad Elkarani’nin de bulunduğu önde gelen bir grup alimi, yönetime karşı çıkmaya çağrıda bulundukları gerekçesiyle gözaltına almış, Muhammed Ata’nın açıklamasına göre, iki ülke istihbarat birimlerinin anlaşması sonucu sekiz Suudlu alim başkent Hortum’a 186 km. uzaklıkta bulunan El-Cezira bölgesinde Sudan İstihbaratına ait bir binada gözaltında tutulmuştu. Sudan İstihbarat Başkanı Ata, sekiz alimden üçünün Sudan’a getirildiğini, telefon ve internet kullanımının yasak olduğu yüksek korumalı bir binada gözaltında tutulduklarını belirtmişti. Alimlerin Sudan’a sürgün edilme kararı, Suudi Arabistan yönetiminin, 11 prens ve bir çok üst düzey yetkililere yönelik gerçekleştirdiği yolsuzluk operasyonu günlerine denk gelmesi dikkatlerden kaçmamıştı. (2)

Birkaç gün önce Sudan Devlet Başkanı Ömer el-Beşir, Güvenlik ve İstihbarat Başkanı Muhammed Ataulmevla’yı görevinden aldı. Beşir, görevden aldığı Güvenlik ve İstihbarat Başkanı Ataulmevla’nın yerine Salah Abdullah Kuş’u (Salah Abdullah Muhammed Salih Goş) tayin ettiğini bildiren bir kararname yayımladı. Ataulmevla’nın görevinden alınmasıyla ilgili herhangi bir açıklama yapılmadı. Eski Sudan Güvenlik ve İstihbarat Başkanı olan Kuş, 2009’da Ömer el-Beşir tarafından bir gerekçe gösterilmeden görevinden alınmış yerine Ataulmevla atanmıştı.(3) Salah Abdullah Muhammed Salih Goş, 2013’te bir grup subayla rejimi devirmek suçlamasıyla yargılanmış, ancak daha sonra cumhurbaşkanlığı affı ile serbest bırakılmıştı.(4) Salih Abdullah, 1990’lı yılların sonundan bu yana Sudan istihbaratının başındaydı ve bugün hala Sudan’ın en etkili kişilerinden. Sudan, 90’lı yıllarında başında El Kaide terör örgütünün lideri Usame Bin Ladin’i barındırmış, 11 Eylül 2001’deki saldırılardan sonra, ABD’nin terör örgütlerini barındıran ülkeler listesinden çıkmak için de onunla yollarını ayırmıştı. Bu saldırılardan sonra Salih Abdullah, Amerikan Merkezi Haberalma Teşkilatı (CIA) ile Sudan istihbaratı arasındaki işbirliğini güçlendirme yoluna gitmişti. Kendisi Amerikalıların iyi tanıdığı ve Amerikalıları iyi tanıyan birisi.

Sudan istihbaratın yeni patronu ilk kez kez bu göreve gelmiyor. Deneyimli bir istihbaratçı. Nisan 2011’de Sudan Devlet Başkanı Ömer El Beşir, güvenlik danışmanı Korgeneral Salah Abdullah Goş’un (Salah Abdullah Muhammed Salih Goş), görevine son vermişti. El Beşir bugün olduğu gibi o zamanda istihbarat başkanını, neden görevinden alındığına ilişkin açıklamada bulunmamıştı. Sudan istihbarat örgütünü 10 yıl yönetmesinin ardından 2009 yılında güvenlik danışmanlığı görevine getirilen Goş, 2011’de görevinden alınmadan önce El Beşir’in lideri olduğu iktidar partisine yönelttiği eleştirilerle adından söz ettirmişti. El Beşir’e sadık biri olarak tanınan ve BM mahkemesince savaş suçları işlemekle suçlanan El Beşir’i kamuoyu önünde savunan Goş, son zamanlarda sesini yükselterek Sudan’daki siyasi partiler arasında görüşmeler yapılması çağrısında bulunmuş ve iktidardaki Ulusal Kongre Partisi’nin 2 numaralı ismi Nafi Ali Nafi’ye eleştiriler yöneltmişti.

Nafi ile Goş’un basın önünde yaptıkları tartışma, ülkede, Ulusal Kongre Partisi’nin içinde çatlak bulunduğu yönünde spekülasyonlara neden olmuştu.(5) 23 Kasım 2012 Cuma günü Sudan’ın gündemine darbe girişimi haberi damga vurmuş, Sudan Enformasyon Bakanı Ahmet Bilal Osman, darbe girişimini doğrulamış ve aralarında istihbarat eski Başkanı Salah Abdullah Goş’un da bulunduğu 13 kişinin tutuklandığını açıklamıştı. Darbe girişimini bir basın toplantısıyla açıklayan Sudan enformasyon bakanı Ahmet Bilal Osman, girişimi, ” bu bir tahrip çalışmasıdır ” diye nitelemiş, aralarında İstihbarat eski Başkanı Salah Abdullah Goş, üst düzey subaylar ve emniyet mensuplarının da bulunduğu 13 kişinin tutuklandığını söylemiş, eldeki bilgi ve delillerin tutuklamalar için yeterli olduğunu belirtmişti.(6)

Muhammed Ata Abbas el-Mevla, geçtiğimiz günlerde Mısır yetkilileri ile güvenlik ve su konularında görüşmeler yapmak üzere Kahire’yi ziyaret eden Sudan heyetinin içindeydi. İstihbarattaki bu görev değişikliğinin ülke üzerindeki Mısır ve Birleşik Arap Emirlikleri etkisini azaltmak olduğu ileri sürülüyor. Bürokratik gücüyle tanınan istihbarat başkanı Muhammed Atta’nın değiştirilmesi ülkede yeni bir sürecin başlangıcı olarak değerlendirilebilir. Uzun süredir El Beşir Hükumeti, bir süredir gıda fiyatlarının artışı dolayısıyla sürdürülen protesto gösterileriyle karşı karşıya. Nitekim Atta’nın değiştirilişi de Ocak ayında başlayan protestoların ardından geldi.(7)

Salah Abdullah Kuş’un (Salah Abdullah Muhammed Salih Goş) hayat hikâyesi oldukça ilginç. Kendisi Sudan Çerkezlerinden. Şaykıye kabilesine mensup olan ve Sudan’ın kuzeyinde Karima yakınlarındaki Nuri köyünde doğup büyüyen Salih Abdullah, ailesiyle birlikte Port Sudan’a yerleştikten sonra Port Sudan Ortaokulu’nda eğitim gördü. Burada, matematiğe olan ilgisi sebebiyle Hint matematik öğretmeninin adı olan Goş adıyla anılmaya başlandı. ((Mustafa kemal Paşa’nın öyküsüne çok benziyor) 1980’lerin başında, inşaat mühendisliği eğitimi aldığı Hartum Üniversitesi’nden mezun oldu. Ömer el Beşir’in 1989 darbesinden sonra Gosh kendisini tamamen istihbarat çalışmalarına adamış, yeni rejimin güvenlik bürosunda operasyon direktörünün pozisyonunu elde etmiştir. Bu pozisyonda, daha geniş Ortadoğu bölgesindeki bazı militan İslamcı gruplarla bağlantı kurdu ve Usa bin Ladin’e Sudan’ı El-Kaide operasyonlarının erken bir üs noktası haline getirmek için ekonomik ve askeri altyapı sağlamasına yardımcı oldu. Ulusal İslami Cephe üyesi olması sayesinde 1990’larda üst mevkilere yükseldi. Mezuniyetinin ardından Ulusal İslami Cephe’nin güvenlik ofisinin yönetimine yardımcı olurken, resmî olarak Danfodio Petroleum Services adlı şirkette inşaat mühendisi olarak çalışmaktaydı. 1989 Sudan askerî darbesi sonrasında, yeni rejimin güvenlik ofisinde harekâtlar şefi pozisyonuna getirilerek istihbarat alanında faaliyetlere başladı. 1991 ile 1996 arasında Sudan’da yaşayan Usame bin Ladin ile birlikte çalıştı ve bin Ladin için Afrika’da çeşitli istihbarat verilerinin toplanmasında yer aldı. Darfur Savaşı’nda, Darfur’daki hükûmete bağlı Cancavid adı verilen milislerin örgütlenmesinde rol oynadı. 1995’te, Mısır Devlet Başkanı Hüsnü Mübarek’e Addis Ababa’da gerçekleştirilen suikast girişiminin başarısızlıkla sonuçlanmasının bir sonucu olarak görevinden uzaklaştırıldı ve Hartum’daki Military Industry Corporation’a bağlı bir askerî-endüstriyel kompleksin yöneticiliğini yaptı.

Sonrasında istihbarat hizmetlerine dönerek iç güvenlik birimlerinin başına getirildi. Şubat 2004’te, iç ve dış istihbaratla ilgilenmesi için oluşturulan Ulusal İstihbarat ve Güvenlik Servisi şefi olarak atandı. Gazeteci Mark Goldberg, Şubat 2006’da The American Prospect’te yayınlanan yazısında, 30 Ocak 2006 tarihli gizli bir Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi raporuna ulaştıklarını öne sürdü. Raporda, Birleşmiş Milletler’e bağlı uzmanlarca oluşturulan, Sudan’daki barış sürecini engelleyen ve işlenen savaş suçlardan en çok sorumlu olarak gösterilen 17 Sudanlıdan oluşan bir liste olduğu ve bu kişiler arasında Salih Abdullah’ın da yer aldığı iddia edildi. Ağustos 2009’da Devlet Başkanı Ömer el-Beşir tarafından görevinden alınarak devlet başkanının güvenlik danışmanı olarak atandı. Merowe’den girdiği 2010 Sudan genel seçimleri sonrasında milletvekili olarak meclise yer aldı. Nisan 2011’de danışmanlık görevinden alındı ve yerine Nafi Ali Nafi getirildi. Kasım 2012’de, “devlet ve devletin bazı liderlerinin devamlılığına karşı komplo kurmak” suçlamasıyla tutuklandı. Temmuz 2013’te kendisine yöneltilen suçlamalar düşürülerek serbest bırakıldı. Çerkezler arasında, Çayırbey klanından ve Ali Osman Taha, Awad el-Jaz yakın arkadaşlarından.(8) Bölgeyi iyi tanıyor. Arapça ve İngilizcesi çok iyi düzeyde. Türkiye ve Türk dostu. Allah yardımcısı olsun.

Bakınız:
1- http://kudushaber.com.tr/sudan-istihbarat-sefi-cia-ve-fbi-ile-gorustu_d3497.html
2- http://www.turkeytoday.net/2017/11/suudi-arabistan-selman-ude-dahil-8-alimi-sudana-surgune-gonderiyor/
3- https://www.sondakika.com/haber/haber-sudan-guvenlik-ve-istihbarat-baskani-gorevden-10552543/
4- https://turkish.aawsat.com/2018/02/article55376356/sudan-cumhurbaskani-besirden-guvenlik-istihbarat-baskanligina-yeni-atama
5- http://www.dunyabulteni.net/haberler/157383/el-besir-danismanini-kovdu
6- http://www.trthaber.com/haber/dunya/darbe-girisimi-dogrulandi-64362.html
7- http://www.dunyabulteni.net/balkanlar/416718/sudan-istihbaratinin-basi-degisti
8- https://web.archive.org/web/20140306124102/http://www.sudantribune.com/spip.php?mot493

Ömür Çelikdönmez
Twitter:@oc32oc39

İlgili Yazılar

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir