Türk mallarına yönelik ithalat yasağının kaldırılmasının ardından Ermenistan, Türk mallarını daha da hızlı ithal etmeye başladı.
Ermenistan 2024 yılında Türkiye’den 336 milyon dolarlık mal ithal ederken, ihracatı yarım milyon doları bulmadı. Veriler Ermenistan İstatistik Komitesi (SCRA) tarafından yayımlandı.
Türkiye’den Ermenistan’a yapılan ithalatta 2023 yılıyla karşılaştırıldığında önemli bir değişiklik yaşanmadı. Ermenistan’ın Türkiye’ye ihracatı ise 6,4 milyon dolardan 0,4 milyon dolara sert bir düşüş gösterdi.
Türkiye’den Ermenistan’a son 10 yılda en yüksek ithalat rakamları 2023-2024 yıllarında kaydedildi. Diğer bir deyişle, 2021 yılında Türk mallarının ithalatına getirilen yasağın kaldırılmasının ardından Ermenistan, Türk menşeli malları daha da büyük bir ivmeyle ithal ediyor.
20 Ekim 2020’de, Artsakh’ta yoğun çatışmalar yaşanırken Ermenistan hükümeti, yıl sonundan itibaren Türkiye menşeli mamul malların ithalatını yasaklayan bir karar aldı.
Azerbaycan’ın Karabağ-Azerbaycan sınırında başlattığı savaşa Türkiye’nin de dahil olduğunun anlaşılması üzerine Ermenistan’da böyle bir karar alındı. O zaman bunun ekonomik değil, esasen siyasi bir karar olduğu yorumlanmıştı.
Daha sonra Türk menşeli malların ithalatına getirilen yasak altı ay daha uzatıldı. Altı ay sonra Türk mallarının ithalatının yasaklanmasına ilişkin yeni bir karar alınmadığı için ithalat zaten serbestti.
Türk olanı değil. Siyasi kararların ekonomik nüansları
Yasağın tüm mallara değil, büyük çoğunluğuna uygulanmasına rağmen, resmi istatistiklere göre Türkiye’den 2021’de yapılan ithalat yaklaşık 73 milyon dolar olarak kaydedildi. Söz konusu yılda ağırlıklı olarak üretim hammaddeleri ithal edildi: alüminyum çubuk ve profiller, örme pankartlar, ahşap levhalar, vb.
Kapalı kara sınırına ve diplomatik ilişkilerin olmamasına rağmen Türkiye, 2021 yılına kadar Ermenistan’ın ithalat yapısında istikrarlı bir yer tuttu. Örneğin, 2018-2019’da Türkiye ithalatın yaklaşık %5’ini oluşturuyordu. Daha sonra bu ağırlık azaltıldı.
2024 yılında ise yüzde 2’ydi. Rusya’nın ağırlığının hızla artmasıyla birlikte Ermenistan’ın ithalatında Türkiye ve birçok ülkenin ağırlığı azaldı. 2024 yılında Rusya’dan Ermenistan’a büyük miktarda altın ve elmas ithal edildiğini ve bunların büyük çoğunluğu BAE’ye ve Çin’e olmak üzere yeniden ihraç edildiğini hatırlatalım.
İplikten giysiye, narenciyeden yakıta
Türkiye’den Ermenistan’a yapılan ithalat oldukça çeşitlidir. Ermenistan Türkiye’den giyim, beyaz eşya, otomotiv yakıtı, inşaat ürünleri, gıda vb. ithal ediyor.
2024 yılında değer bazında en çok ithal edilen ilk üç ürün iplikler, petrol ürünleri (çoğunlukla motor yakıtı) ve alüminyum çubuk ve profiller olacak.
Ardından örme kumaşlar, deterjan ve temizlik ürünleri, kadın giyim vb. geliyor.
Bu infografikte, BM Comtrade Veri Tabanı tarafından yayımlanan göstergelere dayanarak derlediğimiz, 2024 yılında Türkiye’den Ermenistan’a ithal edilen ilk on ürünü sunuyoruz.
BM Comtrade Veri Tabanı’nın Ermenistan’ın ticaretine ilişkin verileri çoğunlukla Ermenistan Ticaret Ofisi’nin verileriyle örtüşüyor. Ermenistan Gümrük İdaresi hangi ülkeye ne ihraç edildiğine ilişkin verileri yayınlıyor. Ancak henüz yayınlanmadığı için makalenin bu bölümünde BM veri tabanından yararlandık.
Burada ilk üç sırada yer alan ürün gruplarının her birinin yıllık ithalat hacminin 15 milyon doları geçmemesi, ithalatın çeşitlendiğini de göstermektedir.
Bir yıllık altın ticareti. Ermenistan’dan Türkiye’ye ihracat neredeyse sıfır
Ermenistan’ın Türkiye’ye ihracatı yıllar itibarıyla düşük seyretti. Özellikle 2024 yılı yıllık tahminlerine göre Ermenistan-Türkiye dış ticaret hacmi 336,3 milyon dolar olarak gerçekleşmiş olup, bunun sadece yüzde 0,1’i ihracattan oluşmaktadır. 2022 yılı hariç, Ermenistan’dan Türkiye’ye ihracat ciddi şekilde sınırlı.
2022 yılına gelindiğinde Ermenistan’dan Türkiye’ye en az son 10 yılın en yüksek ihracat rakamı, 61 milyon dolarla söz konusu yılda kaydedildi.
Ancak sonraki yıllarda bu tempo sürdürülemedi.
“Hetq” daha önce Ermenistan’dan Türkiye’ye 2022 yılında yeniden altın ihraç edildiğini açıklamıştı. Özellikle Gümrük İdaresi’ne göre söz konusu yılda 58 milyon dolar değerinde 1 ton ham altın ve bu değerli metalden yapılmış 2,5 milyon dolar değerinde eşya ihraç edildi.
İhracatçı, Rusya merkezli tanınmış iş adamı Vitaly Grigoryants ve ortağı Arsen Mikaelyan’ın sahibi olduğu uluslararası altın tüccarı Golden Heritage LLC.
Verilere göre, 2023 yılında Ermenistan’dan Türkiye’ye yapılan ihracat 6,4 milyon dolara gerilerken, kıymetli madenlerden mamul ürünler ve baskı ekipmanları ihraç edildi.
2024 yılında Ermenistan’dan Türkiye’ye sadece 0,4 milyon dolarlık mal ihraç edildi.
Ermenistan’dan Türkiye’ye yapılan ihracat rakamlarının düşük olması, yıllardır Türkiye hükümetinin Ermenistan mallarının ithalatına yönelik yarattığı suni engeller ve iç kısıtlamalarla açıklanıyordu.
Şu anda, tartışırken Türkiye’nin kara sınırının olası açılmasının ekonomik ve ticari bir risk mi yoksa yeni bir fırsat mı olduğu tartışılırken, aslında Türk tarafının Ermeni mallarını kullanmaması, Ermenistan pazarının ise Türk mallarıyla dolu olması sonucunu doğuruyor.
Ermenistan-Türkiye para transferleri
Ermenistan Merkez Bankası’na göre, 2024 yılında kişiler Ermenistan’dan Türkiye’ye bankalar aracılığıyla 11 milyon dolar tutarında para gönderdi. Bunlar çoğunlukla ticari amaçla yapılan transferlerdir. Bir önceki yıl olan 2023’te ise transferler 16 milyon dolar seviyesindeydi.
Ermenistan’dan para çıkışında Türkiye ilk sıralarda yer almıyor. ABD, BAE, İsviçre ve diğer ülkelerin çok gerisinde kalıyor. Bu göstergede önde olan Rusya ile kıyaslama bile anlamsız.
4.3 milyar dolar çıkış. 2024 yılında Ermenistan’a ve Ermenistan’dan yurtdışına transfer edilen paranın coğrafyası
Türkiye’den Ermenistan’a da para transferi yapılıyor ama miktarları çok daha düşük. 2024 yılında Türkiye’den Ermenistan’a yapılan para transferleri yaklaşık 2 milyon dolara ulaştı.
