Rusya IŞİD’e katılmak isteyenlere nasıl yardım etti?
Reuters, Kafkasya’dan Suriye’ye IŞİD saflarında savaşmaya giden kişilere, Rusya yönetiminin nasıl izin verdiğine ve yardım ettiğine dair bir araştırma yaptı. Bu verilen izinlerin özellikle Soçi Olimpiyatları ile olan bağlantısı dikkat çekici. Araştırmanın ilk bölümünü, Reuters’tan alıntılıyoruz.
Saad Şarapudinov, dört yıl önce Rusya’da aranan bir adamdı. Kafkasya’daki silahlı direniş örgütünün bir üyesiydi. Moskova’ya karşı cihat ediyor ve Kafkasya’nın ormanlarında saklanıyordu.
Sonra hayatında beklenmedik bir döneme girdi. 38 yaşındaki Şarapudinov, Reuters’e yaptığı açıklamada, Rusya İstihbarat Servisi’nin Aralık 2012’de kendisine beklenmedik bir teklif yaptığını söyledi. Eğer Rusya’yı terk etmeyi kabul ederse, Rusya yönetimi onu tutuklamayacak, üstelik ona yardım edecekti.
Rusya sınırları dışında yaptığımız röportajda, Şarapudinov, “Saklanıyordum, yasadışı bir örgütün üyesiydim ve silahlıydım” dedi. Buna rağmen yönetim ona bir anlaşma teklif etti; “Dediler ki, biz senin gitmeni istiyoruz”.
Şarapudinov Rusya’dan ayrılmayı kabul etti. Birkaç ay sonra, ona yeni bir isimle yeni bir pasaport ve İstanbul’a tek yönlü bir uçak bileti verildi. Türkiye’ye indikten kısa süre sonra sınırdan Suriye’ye geçti ve sonrasında IŞİD’e biat edecek İslamcı bir grubun saflarına katıldı.
Reuters, Rusya yönetimin dolaylı ya da dolaysız yardımıyla Suriye’ye geçen beş radikal İslamcı’yı daha teşhis etti. Şarapudinov, Suriye’ye gidenlerin akrabaları ve yetkililer, tüm Suriye’ye gidenlerin izlediği süreçte ortak bir nokta olduğunu söylediler: Moskova, Rusya Federasyonu içinde meydana gelebilecek terör eylemleri riskini ortadan kaldırmak istiyordu. Bu sebeple, istihbarat ve yerel güvenlik organları, bu eylemleri gerçekleştirebilecek kişilerin Suriye’ye gitmesine göz yumdu, hatta onları teşvik etti.
Yetkililerin ve Suriye’ye gidenlerin yakınlarının söylediğine göre, bu teşvik en azından 2014’e kadar devam etti. Verdikleri bilgiye göre, bu teşvikin en yoğun görüldüğü dönem, Soçi Kış Olimpiyatları’nın öncesiydi. Çünkü yönetim bu olimpiyatlar esnasında bir terör eylemi yapılmasından korkuyordu.
Reuters’ın bulduğu, Rusya Federasyonu’ndan Suriye’ye giden altı kişi, artık Rusya’nın “can düşmanım” diye adlandırdığı cihatçı grupların içinde savaştı. Bu kişiler, o dönemde, Rusya’yı terk edip Suriye’ye gidenlerin sadece ufak bir parçası. Geçen yılın sonunda yapılan Milli Antiterör Komitesi toplantısında, FSB müdürü, Aralık 2015’e kadar, Rusya’dan Suriye’ye savaşmak için gidenlerin sayısının 2900 civarında olduğunu açıkladı. Resmi rakamlara göre, bunların yüzde 90’ından fazlası 2013 yılında Rusya Federasyonu’nu terk etti.
Uluslararası Kriz Grubu baş analisti Yekaterina Sokiryanskaya, konuyla ilgili yaptığı açıklamada, “Rusça, IŞİD’de kullanılan diller arasında, Arapça ve İngilizceden sonra üçüncü sırada yer alıyor. IŞİD içindeki yabancı savaşçılar göz önüne alındığında, Rusya önemli bir tedarikçi. Olimpiyatlara kadar, Rusya yönetimi, Suriye’ye gitmek isteyenlere engel olmadı. Savaşanların büyük çoğunluğu da gitti. O dönemde, olimpiyatlarda güvenliği sağlamak gibi çok net bir görevleri vardı. Bu sebeple, belirli bir süre Suriye’ye savaşmak için gitmek isteyenlere göz yumuldu” dedi.
Moskova şimdi Suriye’de IŞİD ve diğer cihatçı gruplar ile savaşıyor. Kremlin, bu grupların, Rusya ve dünyanın güvenliği açısından çok büyük bir tehdit olduğunu söylüyor. Kremlin, Suriye’de gerçekleştirdiği hava saldırısının IŞİD’i yok etmek için gerekli olduğunu söylemişti.
Rusya yönetimi, Suriye’ye gitmek isteyen kişilere yardım ettiğini kabul etmiyor, cihatçıların kendi iradeleri ve imkanlarıyla gittiklerini iddia ediyor. FSB müdürü Bortnikov ve Kafkasyalı yerel yöneticiler, daha önce birçok kez, Suriye’ye IŞİD katılmak için gidenlere güvenli geçiş sağladıkları gerekçesiyle diğer devletleri suçlamıştı.
Rusya Devlet Başkanı basın sözcüsü Dmitri Peskov konuyla ilgili şöyle bir beyanatta bulunmuştu: “Rusya yönetimi hiçbir zaman teröristlerle işbirliği yapmadı ve ortak hareket etmedi. Rusya’da teröristler yok edilir. Bu her zaman böyle oldu, bundan sonra da böyle olacak”.
Dışişleri Bakanlığı, Rusya yönetiminin teröristlere yardım ettiği iddialarının mesnetsiz olduğunu söyledi. Yapılan açıklamaya göre, Rusya dışarıya çıkan ve dönen teröristleri engellemek için birçok önlem alıyor. Ayrıca, açıklamaya göre, Rusya Suriye’de savaşan Rusya vatandaşları hakkında yüzlerce dava açmış durumda, bu sebeple, Rusya’nın, Rusya’dan gitmek isteyen teröristlere yardım ettiği iddiası saçmalık.
İçişleri Bakanlığı ise bu soruları FSB’nin cevapladığını söyleyerek herhangi bir yorumda bulunmayı reddetti. Dağıstan FSB İdaresi de herhangi bir açıklama yapmayı reddetti.
KARŞILIKLI ÇIKAR
Silahlı grup üyelerinin Rusya’yı terk etmesi hem örgüt için hem de Rusya açısından uygundu. Nüfusunun çoğunluğu Müslüman olan Kafkasya’da, iki taraf arasındaki savaş onları bir çıkmaza sürükledi.
Kafkasya’da, İslami bir devlet kurmak için savaşan gruplar, kaçak olarak geçirdikleri yıllar içerisinde tükenme noktasına geldiler. Güvenlik güçlerine karşı büyük zaferler kazanamadılar. Yönetim ise direnişçilerin dağlara kaçarak tutuklanmadan kurtulmalarından bir hayli rahatsızdı.
Silahlı örgüt üyeleri, 2013 yazından itibaren, Soçi Olimpiyatları esnasında eylem düzenleyeceklerine dair tehditte bulunmaya başladılar. Böyle bir saldırı, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in itibarına büyük bir zarar verirdi. Moskova sert önlemler alınması talimatı verdi.
Kafkasya’da uzun yıllar askerlik tecrübesi olan Rusya Özel Birliği emekli subayı Reuters’e, Soçi Olimpiyatları öncesinde, federal yönetime radikal grup üyelerini engellemeleri için baskı yaptığını söyledi; “Olimpiyatlar öncesinde, yapılan en ufak hatanın affedilmeyeceğini söylediler. Hatadan sorumlu olanların işine son vereceklerdi. Bu şekilde baskı yaptılar” dedi.
Şarapudinov ile ilk teması, Dağıstan’ın Novosasitli köyünden bir yetkili kurdu. Şu anda görevinde olmayan bu yetkili, Şarapudinov ve Rusya istihbarat hizmetleri arasında arabulucu oldu. Şarapudinov’un Reuters’e anlattığı hikayeyi doğruladı.
Şarapudinov, önerilen anlaşmayı yapıp yapmama konusunda birkaç ay düşündü. Nihayetinde, çocukluğundan beri tanıdığı yetkiliye güvenmeye karar verdi.
Şarapudinov’un yaptığı açıklamaya göre, arabulucu, kendisini Hasavyurt’a götürdü. Orada, Dağıstanlı bir üst düzey FSB subayı kendisini karşıladı. Şarapudinov, kendisine güvenlik sözü verilmiş olmasına rağmen, şüphelerini yenemiyordu. Bu sebeple, buluşmaya silahsız olarak geleceği sözünü vermiş olmasına rağmen, cebinde bir el bombası ve tabanca bulunuyordu.
Şarapudinov, daha önce gizli bir şekilde de olsa, Rusya Federasyonu’ndan ayrılmayı hiç denememişti. Çünkü yakalanacağını veya vurulacağını düşünüyordu. Açıktan gitmek de mümkün değildi. Çünkü, bir bombalama olayıyla bağlantısı olduğu şüphesi bulunduğundan arananlar listesindeydi. Eğer yakalanırsa, cezası sekiz yıl ile müebbet arasında değişiyordu.
Ama şimdi, Şarapudinov’un söylediğine göre, FSB subayı Rusya’yı terk etmekte özgür olduğunu ve bu konuda yardım edeceğini söylüyordu.
Şarapudinov Aralıkta Reuters’e verdiği röportajda, “Nereye istersen git, istersen Suriye’de savaş dediler” dedi. Şarapudinov, bu müzakerelerde Olimpiyat konusunun da geçtiğini söyledi; “Olimpiyatların olaysız geçmesi için gibi bir şey söylediler. Benim gibi başkalarının da geçişine yardım ettiklerini gizlemediler”.
YENİ BİR İSİM
Şarapudinov’un Rusya’dan gitmek için kendi sebepleri vardı. İçinde bulunduğu grubun emiri ile arası kötüydü. Şarapudinov, annesine FSB’nin önerisinden bahsettiğinde, gözyaşları içinde anlaşmaya varmasını istedi, çünkü hayatı boyunca kaçarak yaşamasını istemiyordu.
Plan devlet mekanizmasının müdahale etmesini gerektiriyordu. Arabulucu, Şarapudinov’a, Rusyayı terk etmesi için yeni pasaportun lazım olduğunu söylüyor, “Çünkü, arananlar listesindeydi. Onu başka türlü göndermek mümkün değildi”.
Şarapudinov, yeni pasaportunun, Eylül 2013’de, gri renkli ve siyah camlı bir Lada ile Minvodi havaalanına götürülürken, FSB çalışanı tarafından verildiğini söyledi. Pasaport ile birlikte kendisine İstanbul’a tek gidiş bir bilet verildi.
Şarapudinov Reuters’e yurt dışı pasaportunu gösterdi ve söylediğine göre Rusya yönetiminden alındı. Adı ve soyadı biraz değiştirildi, belgedeki doğum tarihi de, terör faaliyetlerine katılanlarla ilgili Rusya resmi sitesindeki adının yanında yer alan doğum tarihinden farklı. Gür sakallı olan Şarapudinov, fotoğrafta sakalsız idi. Sakallarını, yeni pasaportu için fotoğraf çekilirken kestiğini söyledi.
Reuters pasaportun hazırlanma sürecini inceleyemedi fakat, Şarapudinv’un komşuları ve konuştuğumuz eski yetkili onun nasıl yeni bir pasaport sahibi olduğuna dair hikayeyi doğruladı.
Güvenlikten sorumlu Kuzey Kafkasyalı yetkililer, radikallere, yurt dışına çıkmaları hususunda yardım edildiğini kabul etmiyor. Fakat. Bölgede bulunmamalarının güvenlik probleminin çözümünde yardımcı olduğunu söylüyorlar. Mahaçkale Antiterör Komisyonundan Magomed Abduraşidov, konuyla ilgili, “Evet, elbette ki radikal düşünceli Dağıstanlıların büyük bir oranının Suriye’ye gitmesi cumhuriyetteki durumu iyileştirdi” dedi.
Güvenlik güçlerinden, Novosasitli’den direnişçilerle müzakerelere katılan bir subay, birkaç silahlı örgüt üyesinin, Suriye’ye gitmeden önce, saklanmaktan vazgeçtiğini ve silah bıraktıklarını doğruladı. Subay, “Onlar silah bıraktığı için haklarındaki soruşturmaya son verildi” dedi.
İfade ettiğine göre, bir kaç yıl boyunca bu tür olaylar yaşandı. Fakat, yaşananların Soçi Olimpiyatları ile ilgisi yoktu. Bu subay, güvenlik güçlerinin herhangi birine Suriye’ye gitmesi için yarım ettiği iddiasını reddetti; “Eğer onlar hakkında bir soruşturma yürütülmüyorsa, her Rusya vatandaşının sahip olduğu hakka sahipler demektir. Yani bir pasaport alabilirler ve istedikleri yere giderler” dedi.
Subay, ayrıca, Şarapudinov hakkında bir bilgisinin olmadığını söyledi.
RUSSIA-MILITANTS
ANİDEN ORTADAN KAYBOLDU
Şarapudinov Suriye’ye ulaştığında, IŞİD yükselişteydi, fakat henüz büyük bir coğrafyayı yönetmiyordu. Rusya ve Eski Sovyet Cumhuriyetlerinden gelenlerin kurduğu “Sabrovski cemaati” adındaki grubun saflarına katıldı. Onlar Halep’e yakın el-Dane’de konuşlanmışlardı. IŞİD ise yakın bölgeleri kontrol ediyordu.
Şarapudinov’a göre, bu iki grup birbirleriyle iyi geçiniyordu. Sonra “Sabrovski cemaati” IŞİD’e biat etti. Gerçi, Şarapudinov bu biata kadar çoktan silah bırakıp Suriye’den ayrılmış olduğunu söylüyor. Suriye’de başka Dağıstanlı görüp görmediğine dair sorumuzu ise yanıtsız bıraktı.
Rueters, Şarapudinov’dan bağımsız olarak, benzeri şekilde Rusya Federasyonu’nu terk etmiş beş isme daha ulaştı. Bu beş kişi, ya hayatını kaybetmiş, ya hapse düşmüş ya da hala Suriye’de savaşıyor oldukları için ulaşmak mümkün değil.
Aileleri, komşuları ve yerel yetkililer bu kişilere ne olduğunu anlattı. Bu kişilerin bazı ortak noktaları var. Hepsi Dağıstanlı idi ve Rus yetkililerin onlara sınır dışı yasağı koyması için gerekçeleri mevcuttu. Fakat, yönetim, her birinin gidişinde onlara yardımcı oldu.
Rusya’dan giden beş kişiden biri Dağıstan’ın Berikey köyünden Magomed Rabadanov idi. Yerel polis, Soçi Olimpiyatları öncesinde getirilen yeni güvenlik önlemleri çerçevesinde, Rabadanov ve diğerlerini takip etmenin kendi sorumluluklarına verildiğini kaydetti. Bu takip işi gereği, polisin tehlike potansiyeli taşıyan kişileri izleme listesine eklemesi ve ayda en az bir defa onlara telefon ederek kontrol etmesi gerekiyordu. İrtibata geçilen bir polis memuru, “Eğer bir aydan fazla onlarla irtibat sağlanamazsa, onları bulmak polisin göreviydi” dedi. Polisin ifadesine göre, olimpiyatlar öncesi dönemde, Rabadanov’un ismi listeye, “vahhabizme mensup” şerhiyle eklendi.
Babasının ifadelerine göre, Rabadinov, Suriye’ye gidişinden kısa bir süre önce, evde patlayıcı saklamaktan dolayı gözaltına alındı. Fakat kısa bir süre sonra, serbest bırakılarak ev hapsi cezası verildi.
Bu kısıtlamaya rağmen, Rabadinov, Rusya’yı terk edebildi. Babası ve yerel polis, onun Mayıs 2014’de, Moskova’da, havaalanında, pasaport kontrolünden eşi ve oğluyla birlikte geçtiğini, sonra ise bir daha Suriye’de ortaya çıktığını söylüyor.
Suleyban Rabadanov, 2 Ocak 2015’de, internet üzerinden bir mesaj aldığını, bu mesajda oğlunun, Kobani’de Kürtlere karşı savaşırken şehit olduğunun söylendiğini belirtiyor.
Bir başka silahlı örgüt üyesinin babası da, oğlunun yönetimle anlaşma yaparak Rusya’yı terk ettiğini söyledi. Şarapudinov ile anlaşmada arabuluculuk yapan eski yetkili, iki direnişçiye daha pasaport almak için yardım edildiğini belirtti.
Yerli vatandaşlar ve Dağıstanlı yetkililer, örgüt üyelerinin Suriye’ye gittikten sonra, Rusya’da kalanları da Suriye’ye çağırdıklarını söyledi. Yerel polis, yaklaşık 3000 nüfuslu bir yerleşim yeri olan Berikey’den 28 kişinin Suriye’ye giderek IŞİD saflarına katıldığını açıkladı. Polisin ifadesine göre, bu 28 kişinin 19’u gitmeden evvel, izleme listesinde bulunuyordu.
Reuters muhabiri, Berikey köyünün yakınındaki yerel polis şubesinde bulunan bilgisayarın masaüstünde onlarca zanlının bilgilerini havi bir dosyanın bulunduğunu gördü. Dosyanın ismi, polis tarafından “vahhabiler” kelimesinin kısaltılmışı olarak kullanılan “Vahi” idi.
Bazı fotoğraflarda Berikey’den ve yakın köylerden genç, sakallı adamlar vardı. Otomatik silahlarla poz vermişlerdi. Polis, internetten bulunan veya online olarak alınan bu fotoğrafların Suriye ve Irak’tan olduğunu söyledi.
Rusya istihbarat servisinin Suriye’de IŞİD saflarında savaşmak isteyen kişilere nasıl yardım ettiği ile ilgili incelemenin ikinci kısmını yayımlıyoruz.
Rusya’dan Suriye’ye gitmelerine izin verilen diğer kişiler
Rusya yönetimi, silah bırakma sözüne karşılık, Kafkasyalı direnişçilerin Suriye’ye gitmelerine göz yumdu. Bu insanların bir bölümü Suriye’ye gitti, orada İslamcı gruplara katıldı. Reuters Dağıstan’ın Novosasitli köyünden Saad Şarapudinov ve hemşerisi Berikey köyünden Magomed Rabadanov’un hikayesini öğrendi.
Temur Camalutdinov
Aşağıda benzer bir kaderi paylaşan dört kişinin daha bilgileri mevcut.
Dağıstan’ın Cemikent köyü sakini Temur Camalutdinov, Eylül 2014’de pasaport almak için belgelerini verdi. Ancak kardeşi Arsen’in verdiği bilgilere göre, eski eşine ödenmemiş nafakalardan ötürü ret cevabı aldı. Sonraki ay Camalutdinov, izleme listesine vahhabi şerhiyle eklendi. Ailesinin anlattığına göre, bundan sonra onu sürekli kontrol etmeye başladılar.
Kardeşinin verdiği bilgilere göre, gariptir ki iki hafta sonra aldığı yeni pasaportla ülkeyi terk edebildi. Yerel polis, Camalutdinov’un sınırı yasal şekilde geçtiğini söyledi. Arsen Camalutdinov, kardeşinin yurt dışına çıkmayı nasıl başardığını hala anlayamadığını söyledi.
Arsen, Aralık 2015’in sonunda Suriye’den gelen bir mesaj aldığını söyledi. Mesajda, erkek kardeşinin Kobani’de öldüğü haberi yer alıyordu.
Uvays Şarapudinov ve Ahmed Dengayev. Rusya yönetimi onların yurt dışına nasıl çıkabildiğiyle ilgili herhangi bir açıklama yapmadı.
Saad Şarapudinov olayında arabuluculuk yapan eski yetkili, her iki direnişçinin Novosasitli köyünde yaşadığını ve Saad Şarapudinov ile aynı yapı içinde olduklarını söyledi.
Eski yetkili, Dengayev ve Uvays Şarapudinov’un FSB yerel idaresi ile, takip edilmemelerine karşılık silah bırakma konusunda anlaştıklarını, kısa süre sonra ise Rusya’dan gitmeye karar verdiklerini anlattı. Eski yetkili, onların pasaportlarının hazırlanmasında yardımcı olduğunu söyledi.
Rusya’da pasaportlar ancak FSB’nin onayından sonra alınabiliyor.
Bu iki isim, Kafkasya’dan, 2013 yazında ayrıldı. Türkiye üzerinden Suriye’ye geçtiler. Suriye’de kendilerini karşılayan silahlı gruplar içerisinde savaşmaya başladılar.
Uvays Şarapudinov Kobani’de yaralandıve tanıdıklarının söylediğine göre Türkiye’de hayatını kaybetti.
Dengayev, birliği IŞİD’e biat etmeden önce Suriye’den ayrıldı ve dostları ile yakınlarının ifadesine göre, Kafkasya’ya geri döndü. Yurtdışında Rusya’nın menfaatlerine aykırı askeri eylemlere katılma suçlamasıyla hapis cezası çekiyor.
Novosasitli’de silahlı grup üyeleriyle müzakerelere katılmış bir güvenlik güçleri mensubu, “Onların Suriye’ye gidebileceklerini tahmin ettim. Bu onların yasal hakkı… Ama biz, Suriye’ye gideceklarini bilsek bile, ne yapabilirdik ki?” dedi.
Rusya yönetimi Dengayev ve Uvays Şarapudinov’un nasıl yurt dışına çıkabildikleri hakkında bir açıklama yapmadı.
Ahmed Aligaciyev
Ahmed Aligaciyev’in fotoğrafını, aranan örgüt üyelerinin fotoğraflarının asılı olduğu panoda hala bulmak mümkün. Onun köyünün Gimri’deki direnişçilerin merkezi olmak gibi bir ünü var. Bu yıl Ocak ayında, ağır silahlarla donanmış polisler, köyde ikamet etmeyen kimseyi köye almadı.
Aligaciyev’in babası Magomed, 2008’de, oğlunun arananlar listesi olduğu dönemde, yönetimin onunla anlaşma yaptığını iddia ediyor. Babasının ifadesine göre, Aligaciyev ve üç direnişçi, pasaport aldılar ve Rusya yönetimi onlara istedikleri yere gitmesi için izin verdi. Onlar Suriye’yi seçti. Baba Aligaciyev, oğlunun seçimini, onun daha önceden Suriye’de okumuş olmasıyla izah ediyor.
Baba Aligaciyev, yönetimin önünde “onları öldürmek, hapse atmak veya istedikleri yere göndermek” gibi bir seçimin olduğunu söylüyor. Baba, oğlunun savaşıp savaşmadığını bilmiyor, çünkü radikal düşüncelerinden dolayı onunla ilişkilerine son verdi.
Gimri muhtarı, Aliashab Magomedov, Aligaciyev’in yönetim tarafından silah bırakmasına karşılık ülke dışına gönderildiğini doğruladı.
Rusya yönetimi Aligaciyev’in gidişi hakkında resmi bir açıklama yapmadı.
Maria Tsvetkova
ajanskafkas
