ABD İsrail ittifakının İrana karşı her geçen gün gerçekleştirdiği yaptırım ve ambargonun etkisi kendini gösterirken İran yeni diplomatik hamleler yapmaya çalışıyor. Koronavirüs sonrası Çin’in dünya sisteminden silineceği beklentisiTürkiyeyi ön plana çıkarırken İran Cumhurbaşkanı Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım-Jomart Tokayev’in İran İslam Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani ile gerçekleştirdiği telefon görüşmesinde ticari-ekonomik işbirliği dahil iki ülke arasındaki ilişkilerin güncel durumu ve geleceğine ilişkin görüş alışverişi yapıldı.
Kazakistan ile karşılıklı ticareti arttırmak istediklerini dile getiren İran Cumhurbaşkanı, Kazakistan – Türkmenistan – İran demiryolunun ve Hazar Denizi üzerinden çok modlu ulaşım koridorlarının potansiyelinin performansa dönüştürülmesinin önemini vurguladı. Hasan Ruhani, iki ülke arasındaki yük taşımacılığını arttırmak için bu güzergahların sunduğu fırsatlardan yararlanmak üzere ortak çalışmaların yürütülmesinin önemli olduğunu dile getirdi. Çin’in bir yol bir kuşak projesi kapsamında hayata geçirmeye çalıştığı tren yolu projesinin koronavirüs sonrası Çin açısından işlerliğini kaybedecek olması İranı telaşlandırmaya yetmiş gözüküyor. İran Türkiyenin bu tren yolunu tersine kullanarak Türkistan coğrafyasının ihtiyaç maddelerini tedarik etme konusunda öne geçmesini kendisi açısından son derece olumsuz olacağını görmüş olmalı ki Hasan Ruhani telefon görüşmesi sonucu İran Cumhurbaşkanı Kasım-Jomart Tokayev’i resmi ziyaret için Tahran’a davet etti. Çin İran ittifakının konuşulduğu geçen yıldan bu güne koronavirüsün Çin virüsü olarak adlandırılması ve Çine ciddi anlamda yaptırımların uygulanmaya başlanması ihtimali ister istemez İranı da etkileyecektir. İran bu olumsuz atmosferi aşabilmek için gerçekleştirmeye çalıştığı diplomatik girişimlerine bir yenisi olarak Kazakistanı eklemek istemektedir. Geçtiğimiz günlerde İran spor müsabakalarında İsrail takımları ile karşılaşmalara koymuş olduğu yasakları kaldırdığını açıklamıştı. İsrail İran ilişkileri düzelir mi bilinmez ama Kazakistan İran için Türkistan coğrafyasında kaybolan imajını düzeltmek için yapılmış iyi bir hamle olarak görülmektedir.
Çin virüsü söylemi ciddi anlamda piyasalarda etki yapmaya başladı ve Çinden mal tedarik eden dünyanın en büyük parakendecisi Walmark Çinden mal tedarik etme konusunda imtina gösterip yönünü Türkiyeye çevirmesi ister istemez dikkatleri Türkiyeye çekerken İran yeni oluşacak piyasadan pay kapmaya çalışacaktır. Fakat İranın imalat sektör dünyanın ihtiyaçlarına cevap verebilecek kalite ve yetkinlikte olmadığı için İran da Çin örneğinde olduğu gibi koronavirüs sürecinden hem hastalık bakımından hem de sonucunda doğacak ekonomik krizden en fazla etkilenecek ülkelerin başında gelmektedir.
Hasan Oktay
kafkassam başkanı