Kıbrıs adası;
– Doğu Akdeniz’in merkezinde,
– Anadolu’ya ve Ege Denizi’ne yönelik geçiş yollarını kontrol edebilmeyi sağlayan,
– Ortadoğu’daki limanları olan devletlere (Suriye, Lübnan ve İsrail) karşı kontrol
imkanı sağlayan,
– Libya, Mısır ve Süveyş Kanalı coğrafyası üzerinde kontrol imkanı sağlayan tüm
Doğu Akdeniz’e yönelik bir kontrol merkezi olarak düşünülebilir.
Kıbrıs adasının önem kazanmasında adanın bir uçak gemisi olarak
nitelendirilmesinden ziyade adanın çevresinde var olduğu keşfedilen ve keşfedilmeye
çalışılan doğalgaz rezervleri nedeniyle önem kazanmıştır. Bulunan doğalgaz
rezervlerinin önemli bir oranda olduğundan hareketler ‘oyun değiştirici’ olarak
görülmektedir.
Türkiye’yi olumsuz etkileyen ama tersine Yunanistan ve GKRY’ni olumlu
etkileyen bir hamle İsrail’den geldi. İsrail, kendi karasularında çıkarmış olduğu
doğalgazı Avrupa’ya ulaştırmak için bu iki devletle anlaşmak istemekteydi. Bu
girişimin oluşması için Yunanistan-GKRY-İsrail ve Yunanistan-GKRY-Mısır
devletlerinin belirli aralıklarla devletler arası görüşmeleri oldu. Bu iki ayrı girişimin
ileride Mısır ve İsrail’in ortak katılacakları bir toplantıya dönüşmesi halinde ise
Türkiye aleyhine olacaktı. Ancak bu girişim yüksek maliyeti nedeniyle ABD’nin
desteğini çekmesinden dolayı gerçekleşmemiş, İsrail Türkiye seçeneğine yönelmiştir.
Akdeniz’in 3 kapısı;
– Süveyş Kanalı
– Türk Boğazları
– Cebelitarık
Bölgeye hakim olmak isteyen devletlerin kontrol altına alması gerekli olan adalar
vardır. Akdeniz’i stratejik anlamda bölen adalar;
– Kıbrıs adası (Doğu Akdeniz’in hakim adasıdır. Bu adada Kuzey Kıbrıs Türk
Cumhuriyeti ve GKRY var olsa da askeri üsleriyle İngiltere’de bu adada vardır.)
– Girit adası (Ege Denizi’nden Akdeniz’e çıkmaya çalışan donanmalara karşı önemli
bir üs)
– Malta adası (Bağımsız bir devlet fakat adada İngiliz hakimiyeti var.)
– Sicilya adası
– Korsika ve Sardunya adaları
Akdeniz’de Ortadoğu petrol ve doğalgaz rezervlerine sahip olan devletlere
yakınlığı ve bu petrolün Asya, Afrika ve Avrupa’ya aktarılmasında en önemli konum
olan Süveyş Kanalı’na yakınlığı ve tüm bunlara ek olarak Doğu Akdeniz’de
keşfedilen yeni kaynakların Avrupa’ya dağıtımı için Kıbrıs en önemli adadır. Bundan
dolayı sadece Doğu Akdeniz’deki bölge devletleri değil, bölge dışından ABD, Çin,
Rusya, İngiltere, Fransa ve Almanya gibi devletler de bu bölgeye ilgililerdir.
Türkiye açısından;
Ekonomik olarak; keşfedilen yeni doğal kaynaklara Türkiye’nin yakınlığı
Rusya’ya olan doğalgaz bağımlılığında önemli bir kırılma olacaktır. Doğu Akdeniz’de
ki doğal kaynakların çıkartılması, işlenmesi ve dağıtımında bir avantaj yakaladığımız
takdirde Rusya’ya doğalgaz bağımlılığımız azalacak ve ilerleyen süreçte son
bulacaktır. Bu durumun oluşması çıkarlarını zedelediği için Rusya ve Batılı devletler
tarafından istenmemektedir. Doğu Akdeniz’de söz sahibi olmak demek dünyada
önemli bir aktör olamk demektir. Batılı devletlerin karşıtlığının nedeni, tüm
özellikleriyle stratejik önemdeki Kıbrıs adasını kendi hakimiyetlerine almak
istemeleridir. Kıbrıs’ın Türkiye veya başka bir devletin hakimiyetine girmesi
durumunda kendi elde edebilecekleri kazançtan mahrum olmamak istemektedirler.
Güvenlik boyutundan; Suriye, Filistin, İsrail, Libya ve Lübnan devletlerinin
politikaları Türkiye’nin güvenliğini doğrudan ilgilendirdiğinden dolayı yakından takip
edilmektedir. Hatta Suriye örneğinde görüldüğü gibi doğrudan müdahil de olmaktadır.
Libya’daki Birleşmiş Milletler tarafından tanınan Ulusal Mutabakat Hükümeti ile
yapılan deniz sınırları anlaşması ile Libya, Türkiye için önemli bir aktör konumuna
gelmiştir. Buna önemli bir dayanak, Türk askerinin Libya’da bulunmasıdır.
N. CEM TABANLI