Türkiye’nin Avrupa Birliği’ne entegre olma yönündeki 60 yıllik çabaları objektif ve subjektif nedenlerle başarısız kalıyor. Ayni biçimde Ortadoğu’yla bir birlik oluşturma için son 20 yıllık yoğun çabalarının sonucu da esasen başarısızlık oldu.
Sanırım hayat, tarih, jeopolitik və küresel sistemin dengeleri Türkiye’yi tekrar Türk dünyası coğrafyasına doğru yöneltiyor. Bu son yüzyılda üçüncü böyle fırsattır. İlk olarak, 20. yüzyılın ilk çeyreğinde hem Türkiye’nin kendi şartları, her Turk coğrafyalarının durumu, hem uluslararası dengeler buna izin vermemişti. İkinci olarak, 20-ci yüzyılın son çeyreğinde uluslararası dengeler kısmen uyğunken objektif ve subjektif nedenlerle yeni bağımsız Turk devletleri ve Türkiye buna fiili stratejik sonuçlar doğuracak kadar hazır değildirler. Bu döneme belki “hazırlık dönemi” de demek mümkündür. Bugün 21. yüzyılın ilk çeyreğinde Türkiye ve Türk coğrafiyası və bu fırsatı üçüncü kez daha yakalamış durumdadır. ABD-Çin-Rusya ekseninde yeniden şekillenmeye çalışılan uluslararası dengeler uygun, Türkiye ve Turk cumhuriyetleri bu gün eskiye oranla çok daha hazırlıklı ve deneyimlidirler. Sayıları her yıl artan Türkiye mezunlarının potansiyeli daha iyi kullanılırsa bu durum cok daha iyi noktaya taşınabilir.
Öte yandan, Azerbaycan+Türkiye işbirliğinin bugüne kadarki en büyük sonucunun Karabağ zaferi olması da Türk coğrafiyasindaki işbirliği potansiyelini çok daha anlamlı kılıyor. Uyguladığı dis politika çok problemli de olsa Ahmet Davutoğlu “Strateji Derinlik” kitabında çok doğru olarak “Karabağ’ın işgalini Soğuk Savaş sonrasında Türkiye’nin en büyük stratejik kaybı” adlandırmıştı. 3. Karabag savaşı hem bu kaybı önemli ölçüde gidermesi, hem de bunu tarihi rakibi Rusya ile kavga etmeden, hatta işbirliği ile yapması ve sonrasında Ermenistan’la işbirligi alanı açması anlamında Türkiye için büyük stratejik kazanımdır. Kanaatimce, Karabağ zaferi Türkiye için Bakü’nün işgalden kurtarılması, Hatay’ın Ana Vatana birleştirilmesi, Kıbrıs zaferi kadar stratejik öneme haizdir. Yine Karabağ zaferini Ak Parti iktidarının da dış politikadaki en büyük strateji başarısı olarak nitelemek yanlış olmaz.
Bu manada Türkiye+Azerbaycan işbirliği hem de Karabag savaşı, hem de Gürcistan’ın dahil olduğu stratejik projelerle bölgenin strateji manzarasını giderek daha derin bir biçimde değişmeye başlamıştır. Daha da önemlisi bu işbirliği bölgeye güvenlik, barış və refah getirmektedir.
Azerbaycan-Türkiye işbirliği örneğinin Turk Dünyası çerçevesinde de genişlemesi bu coğrafyanın strateji manzarasının olumlu biçimde değişmesine hizmet edecektir. Keza uluslararası sistemin Asya-Pasifik merkezli bir küresel yapıya doğru evriliyor olması vd Turk coğrafyasına bu noktadaki jeopolitiği de konunun strateji önemini Türkiye ve Türk devletleri için hayati bir noktaya taşımaktadır. Mevcut küresel sistemde kültürel, ekonomik, siyasi ve güvenlik derinliği olan bölgesel ittifakların strateji belirleyiciliginin artması da Türk Dünyası entegrasyonuna ayrı bir stratejik anlam kazandırmaktadır.
Keza, hem Türk tarihi, hem de modern küresel dengeler şunu gösteriyor: Türkiye Türk coğrafyasına gerekli önemi verdiği ve buralarda güçlü olduğu zaman hem Batı, hem Ortadoğu, hem Rusya, hem de qlobal sistem bağlamında çıkarlarını daha iyi maksimize edebilen çok daha güçlü ve etkin aktöre dönüşüyor.
Dr Nazim Cafersoy
