İran’da gözler, Cumhurbaşkanlığı yarışına devam edecek isimleri belirleyecek olan ‘Anayasayı Koruma Konseyi’ne (AKK) çevrildi. AKK’nin 12 üyesi, gelecekteki İran Cumhurbaşkanı’nda olması gereken genel özelliklerinin çerçevesini belirleyecek.
Konsey, seçeneklere karar verdikten ve benzerler arasında biçim ve içerik olarak farklı tarafları değerlendirip bir seçim yaptıktan sonra seçmenlere yarı resmi olarak oy kullanma hakkı verecek.
12 üyeden oluşan bu konseyin 6 üyesi İran rejiminin gerçek lideri (Rehber) Hamaney tarafından seçilen din adamlarından oluşuyor. Diğer 6 kişi de Rehber tarafından seçilmiş olan Yargı Başkanı’nın teklifi üzerine Şura Meclisi tarafından seçiliyor.
AKK, 2017 yılındaki başkanlık seçimlerinde aday sayısını 1630’dan 6’ya düşürmüştü. Bu seçimlerde de uygulayacakları standartların başkanlık için aday olan 592 kişiyi bir elin parmaklarına indirmesi bekleniyor. Konsey sözcüsü Ali Abbas Kedehdâi geçen Pazar günü başvuru sürecinin tamamlanmasından ardından yaptığı açıklamada, adaylık için gerekli şartları ve belgeleri tamamlamayan kimselerin eleneceğini ve Cumhurbaşkanlığı seçimleri için en fazla 40 ismin aday olabileceğini ifade etti.
Bu durum şu anlama geliyor; seçimlere giden yol herkese açık olacak, ordunun adaylarının tüm kuvvetleri bir adayda toplanacak ve çoğunluğun tepkisinden kaçınmak için bu aday elenmeyip seçime sokulacak.
Konsey’in İran siyasetinde ağırlığı olan bazı isimleri elemesi bekleniyor.
Muhafazakar kesimin aleyhine tweetler atan, milliyetçilik ile ideolojiyi birleştirerek halkçı bir akım doğuran eski Cumhurbaşkanı Mahmud Ahmedinejad’ı endişelendiren de bu.
Bu durum, Ahmedinejad’ın danışmanı İsfendiyar Rahim Meşşai’nin, Konsey’in olumsuz bir karar alacağından korkarak onu korumak adına bir hamle yapmasına neden oldu.
Meşşai, Twitter hesabından şöyle bir paylaşım yaptı: “Halkın en yüksek sesiyle iki kez seçilen bir başkanın hiçbir neden gösterilmeden adaylığını reddetmek, bu halkın iradesine ve saygınlığına bir hakarettir. Bu, devrimin, cumhuriyetin ve İslam’ın ruhuyla açıkça çelişmektedir.”
Hiç şüphe yok ki Konsey’in seçimlerdeki asıl görevi bu gibi sorunları erkenden çözmektir. Bu sorumluluğu sebebiyle askeri geçmişe sahip adaylar ile sivil adaylar arasındaki rekabeti sınırlayacak ve bazı adayları eleyecektir. Konsey’in elediği ve seçime soktuğu adayların portresi yürütme otoritesinin geleceğini ve rejim kurumunun vizyonunu ve niteliğini belirleyecektir.
Şu ana kadar ülkeyi yöneten Velayet-i Fakih rejimi, gelecekteki siyasi eğilimlere ve iktidar seçeneklerine dair henüz karar vermedi. Devrim Muhafızları Ordusu’nun adaylarının yükselişte olmasına rağmen bir adayı diğerine tercih ettiklerini ima edecek bir açıklamada dahi bulunmadı. Rehber Hamaney’in de bu konudaki tavrı da net değil.
Velayet-i Fakih rejimine en yakın isim olan İbrahim Reisi’nin adaylığı bu belirsizliği artırıyor.
Eski Şura Konseyi Başkanı Ali Laricani’nin adaylığı, ‘ılımlı muhafazakarlık’ seçeneğinin hala masada olduğuna ve bölgenin dönüşümleriyle daha uyumlu olduğuna dair spekülasyonlara yol açıyor. Bu arada mevcut başkan yardımcısı Cihangiri’nin adı, ılımlı akım ile reformist akım arasında seçimlere girebilmek ve oy oranını artırmak için yem olarak kullanılıyor.
Bu seçimlerde farklı akımlar arasında çok kutupluluk açıkça ortaya çıkıyor. Bu nedenle Konsey’in görevi seçimi muhafazakar ve reformcu akımlar arasında geçecek iki kutuplu bir hale indirgemek. Ancak burada seçimi Muhafazakar, Ilımlı, Reformist ve Askeri çizgiler arasında 3 veya 4 kutuplu bir şekilde gerçekleştirebilmek için kaçırılmaması gereken bir fırsat var.
İran’da adaylar ve seçmenler nefeslerini tutmuş Konsey’in seçim kararnamelerini bekliyorlar.
İktidara gelecek gücün özelliklerini, İran’ın gelecekteki iç ve dış ilişkilerini önceden tahmin etmekte bu kararnameler büyük rol oynuyor.
Ülkenin gelecekte yaşayacağı büyük değişimler, AKK’nin omuzlarındaki yükü ve sorumluluğu daha da artırıyor.
Mustafa Fahs şarkulavsat
