KAFKASSAM – Kafkasya Stratejik Araştırmalar Merkezi

  1. Anasayfa
  2. »
  3. Azerbaycan
  4. »
  5. Murteza HASANOĞLU: Azerbaycan ile Türkmenistan Arasında Tarihi Anlaşma

Murteza HASANOĞLU: Azerbaycan ile Türkmenistan Arasında Tarihi Anlaşma

Kafkassam Editör Kafkassam Editör - - 17 dk okuma süresi
361 0

“Dostluk” Petrol Yatağının İki ülke Tarafından Ortak İşletilmesine İlişkin Anlaşma

Azerbaycan Cumhuriyeti ile Türkmenistan arasında diplomatik ilişkiler 9 Haziran 1992’de kurulmuştur. 18 Ekim 2002’de Azerbaycan Cumhuriyeti’nin Türkmenistan Büyükelçiliği açıldı. 8 Haziran 1999’da Azerbaycan Cumhuriyetinde Türkmenistan Büyükelçiliği açıldı. Ortak tarihi, dili, dini ve kültürü paylaşan iki kardeş ülke ve halk arasında dengeli, karşılıklı saygı ve işbirliğine dayalı özel ilişkiler bulunmaktadır. İki ülke arasındaki işbirliği dış politika, ticaret ve ekonomi, kültür ve eğitim başta olmak üzere her alanda olumlu bir seyir izlemektedir. Azerbaycan’nın Türkmenistan’la ilişkileri çok boyutlu ve stratejik düzeydedir. Yoğun şekilde devam eden karşılıklı üst düzey ziyaretler, ilişkilerin arkasındaki en önemli itici güçtür.
Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Meclisinde Azerbaycan-Türkmenistan dostluk grupları, Türkmenistan Parlamentosunda parlamentolar arası ilişkiler konusunda Türkmenistan-Azerbaycan dostluk grupları faaliyet göstermektedir.Türkmenistan Cumhurbaşkanı’nın 2017 yılında Azerbaycan Cumhuriyeti’ne resmi ziyareti sırasında Devlet Başkanları Azerbaycan Cumhuriyeti ile Türkmenistan arasında Stratejik Ortaklık Bildirgesi’ni imzaladı. 2017 yılında iki ülke arasında diplomatik ilişkilerin kurulmasının 25. yıldönümü vesilesiyle devlet başkanları ve dışişleri bakanları düzeyinde tebrik mektupları gönderildi. İki ülke ayrıca çok taraflı bir formatta işbirliği yapmaktadır. Azerbaycan, Türkiye ve Türkmenistan dışişleri bakanları düzeyinde üçlü bir formatta işbirliği yapmaktadır. Bu formatta halihazırda dört toplantı yapılmıştır.
Türkmenistan, Sovyetler Birliğinin dağılmasının ardından 27 Ekim 1991 tarihinde bağımsızlığını kazanmış, bilahare “Türkmenbaşı” soyadını alan Saparmurat Niyazov, Devlet Başkanlığını üstlenmiştir.Türkmenbaşı’nın 21 Aralık 2006 tarihinde hayatını kaybetmesinin ardından, dönemin en kıdemli Bakanlar Kurulu Başkan Yardımcısı Gurbangulu Berdimuhamedov, 11 Şubat 2007 tarihinde yapılan seçimlerle Türkmenistan’ın ikinci Devlet Başkanı seçilmiştir. 12 Şubat 2012 tarihinde yapılan Devlet Başkanlığı seçimlerini Gurbangulu Berdimuhamedov ikinci kez kazanmıştır. Berdimuhamedov’un iktidara gelmesinin ardından uygulanmaya başlanan “aktif tarafsızlık” ve “açık kapılar” politikaları çerçevesinde Türkmenistan’ın ikili ve çok taraflı ilişkilerinde hareketlenme yaşanmış, BM ve AGİT çerçevesinde çeşitli girişimlerde bulunmaya başladığı görülmüştür. Türkmenistan Başkanlık sistemiyle yönetilmektedir. Bakanlar Kurulu Başkanlığı görevini de üstlenen Devlet Başkanı, aynı zamanda ülkenin tek siyasi partisi olan Türkmenistan Demokratik Partisinin başkanıdır.
Azerbaycan -Türkmenistan İlişkileri
Azerbaycan ve Türkmenistan ulaşım, lojistik, iletişim ,enerji alanlarında işbirliği yapıyor. 2017 yılında Azerbaycan, Türkmenistan, Afganistan, Gürcistan ve Türkiye, Ulaştırma ve Transit İşbirliği Anlaşması (Lapis Lazuli Güzergah Anlaşması) imzaladı.Ayrıca 2019 yılında Azerbaycan, Türkmenistan, Gürcistan ve Romanya Dışişleri Bakanları arasında “Karadeniz-Hazar Denizi” uluslararası ulaşım güzergahının kurulmasına ilişkin ilk özel görüşme yapılmış ve bildirge kabul edilmiştir. Azerbaycan Türkmenistan’ın tarafsızlık statüsüne destek vermektedir. Türkmenistan Devlet Başkanı Gurbanguli Berdimuhamedov, Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’in daveti üzerine Bakü’ye resmi bir ziyaret gerçekleştirdi. İkili işbirliğini daha da güçlendirmeyi amaçlayan iki devlet, 1992 yılından bu yana başta siyasi, ekonomik, kültürel ve sosyal olmak üzere pek çok alanda 59 hükümetler arası ve 30 kurumlar arası anlaşmaya imza attı. Toplantıda Ulaştırma alanında özellikle Birleşmiş Milletler Avrupa Ekonomik Komisyonu (UNECE), Birleşmiş Milletler Asya ve Pasifik Ekonomik ve Sosyal Komisyonu (ESCAP), Uluslararası Karayolu Taşımacılığı Birliği ve diğer uluslararası yapılar ile işbirliği kurulmasının önemine vurgu yapıldı. Afganistan-Türkmenistan-Azerbaycan-Gürcistan-Türkiye ulaşım koridorunun (Lapis Lazuli) geliştirilmesinin önemli bir örnek teşkil ettiği belirtildi.Uluslararası finans kuruluşlarının öngörülerine göre gelecek 10 yılda en hızlı büyüyecek ülkeler arasında yer alan Türkmenistanın, büyüme performansı dikkati çekiyor. Hazar Denizi kıyısındaki Türkmenbaşı şehrinde yapılan görüşmelerde taraflar, iki ülke dışişleri bakanlıkları arasında yapılan yıllık siyasi istişare toplantılarının çeşitli düzeylerde yoğunlaştırılması konusunda mutabık kaldılar.Hükümetlerarası Türkmen – Azerbaycan Ticari ve Ekonomik İşbirliği Komisyonu’nun çalışmalarını yoğunlaştırması ve bir sonraki toplantının Aşkabat’ta yapılması da kararlaştırılan konular arasında yer aldı. Görüşmelerin ana konularından biri de, iki ülkenin Hazar Denizi’nde yapacağı işbirliği alanları oldu. Türkmenistan Dışişleri Bakanlığından verilen bilgiye göre; Taraflar; Türkmenistan – Azerbaycan arasındaki işbirliğinin çok yönlü ve başarılı biçimde geliştirlmesinin temel taşının, iki ülke liderinin karşılıklı saygı ve güvene dayalı ilişkisi olduğunu vurguladı. Türkmenistan Dışişleri Bakanı Raşit Meredov ve Azerbaycan Dışişleri Bakanı Elmar Mammedyarov başkanlığındaki heyetler arası görüşmelerde, Azerbaycan lideri İlham Aliyev’in Türkmenistan’a yapacağı ziyaretin gündem konuları da değerlendirildi.
Türkmenistan Devlet Başkanı Gurbanguli Berdimuhammedov, geçtiğimiz yılın Ağustos ayında Azerbaycan’a resmi ziyarette bulunmuştu. Ziyaret sırasında iki ülke arasında 1996 yılında imzalanan Stratejik İşbirliği Anlaşması güncellenmiş; ; Hazar Denizi’nde acil durumların önlenmesi ve müdahale için işbirliği, enerji alanında işbirliğinin geliştirilmesi, çevre koruma, kültür ve telif haklarının korunması, transit ulaşım, turizm ve vergi konularında hükümetler arası düzeyde işbirliği anlaşmaları ve protokoller imzalanmıştı. Türkmen lider Berdimuhammedov’da, Türkmenistan – Azerbaycan ilişkilerinin geçmişten bugüne dostluk ve iyi niyetli komşuluk ilişkisine dayalı olarak geliştiğini vurguladı. Türkmen lider kabulde, Türkmenistan’ın tarafsızlık politikasının Azerbaycan tarafından desteklemesinden duyduğu memnuniyeti ifade etti. Azerbaycan ile Türkmenistan iki bağımsız devlet olarak kendi geleceklerini inşa ediyor
Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, Türkmenistan Cumhurbaşkanı Berdimuhammedov`u yeniden Azerbaycn`da görmekten duyduğu memnuniyyeti dile getirdi ve iki ülke arasındaki işbirliğinin yüksek düzeyde seyir ettiğini vurguladı: “Sizi yeniden Azerbaycan`da görmekten memnun oldum. Biz bu görüşmelerde çok önemli konular hakkında kararlar alıyoruz. Halklarımız arasında kardeşlik ilişkilerinin uzun asırlara dayanan tarihi var. Bu, dostluğun, kardeşliğin, karşılıklı desteğin tarihidir. Bugün biz biz iki bağımsız devlet olarak aktif şekilde kendi geleceğimizi inşa ediyoruz.Sizi ve kardeş Türkmen halkını bağımsızlık zamanlarında elde ettiğiniz başarılardan dolayı tebrik etmek istiyorum. Biz de dostlarınız, kardeşleriniz olarak sizin başarılarınıza seviniyoruz. Sizin bu ziyaretiniz bizim siyasi, ekonomik, ulaşım alanlarını kapsayan çok geniş diyaloğumuzun bir devamıdır. Biz kendi bölgemizde – Hazar, Orta Asya ve Kafkas`da çok önemli meseleleri hallediyoruz. Buna göre de ülkemize yaptığınız bu ziyaretin çok iyi sonuçlar vereceğinden eminim.” Türkmenistan Cumhurbaşkanı Berdimuhammedov, Aliyev`e samimi karşılamaya göre teşekkürünü bildirdi ve Aliyev`in vurguladığı sözlerle hemfikir olduğunu belirtti. Teke tek görüşmeden sonra heyetlerarası görüşme düzenlendi. Daha sonra Azerbaycan ve Türkmenistan Cumhurbaşkanları ortak basın topklantısında konuştular.
Her şeyden önce, Türkmenistan Devlet Başkanı ile Azerbaycan Cumhurbaşkanı’nın arasında bu yılın 11 Mart tarihinde Bakü’de gerçekleşen resmi görüşmesinde mutabık kalınan ikili anlaşmaların uygulanması gerektiğine dikkat çekildi. Aynı zamanda taraflar, ulaştırma ve iletişim sektöründe ikili işbirliğinin özel önemini vurguladılar. Hazar Denizi’ndeki Türkmenbaşı ve Alat limanları arasındaki doğrudan deniz iletişimi, Avrasya kıtasındaki ticaret ve ekonomik bağların geliştirilmesinde önemli bir unsurdur. Ulaştırma alanındaki işbirliğinin yüksek verimliliğine dikkat çeken Bakanlar, Doğu-Batı hattı boyunca ulaşım koridorlarının yüksek oranda işleyişini sağlamayı amaçlayan yeni ortaklık biçimlerinin araştırılması ve uygulanmasına odaklandı.
21 Ocak 2021’de Azerbaycan Cumhuriyeti Hükümeti ve Türkmenistan Hükümeti, Türkmenistan’ın Aşkabat kentinde Hazar Denizi’ndeki Dostluk sahasının hidrokarbon kaynaklarının ortak araştırılması, geliştirilmesi ve geliştirilmesine ilişkin bir Mutabakat Zaptı imzaladı.Bağımsızlığını kazandıktan sonra, iki ülkenin dışişleri bakanları, Azerbaycan ile Türkmenistan arasındaki ana ihtilaf konusu olan Kapaz sahasındaki hidrokarbon kaynaklarının (Türkmen versiyonuna göre Sardar) ortak kullanımına ilişkin bir Mutabakat imzaladılar. Bu vesileyle Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ve Türkmenistan Cumhurbaşkanı Gurbanguly Berdimuhamedov video konferansla bir araya geldi. Alanın adı da tartışmalıydı, bu nedenle taraflar, iki ülke arasındaki dostluğun ve derinleşen ortaklığın sembolü olarak alana “Dostluk” demeye karar verdiler. Anlaşmaya göre “Dostluk” adı, iki ülke arasındaki dostluğun, kardeşliğin, karşılıklı ilişkilerin yanı sıra tarihi, etnik ve dini geleneklere dayanan açık bir örnek olarak görülmelidir. Azerbaycan ve Türkmenistan, Aşkabat’ta tarihi bir anlaşmaya imza attı. Azerbaycan ve Türkmenistan’ın, aralarında uzun yıllardır sorun olan Hazar Denizi’ndeki “Dostluk” petrol yatağında; keşiflerin, işletmenin ve kullanımının iki ülke tarafından ortak yürütülmesi konusunda anlaşmaya vardığı öğrenildi. Türkmenistan’da “Serdar”, Azerbaycan’da da “Kepez” adıyla anılan, hangi ülkeye ait olduğu ve nasıl işletileceği konusunda yıllardır iki ülke arasında diplomatik sorunlara neden olan petrol yatağı konusunda anlaşma sağlandı. Azerbaycan ve Türkmenistan tarafından, Hazar Denizi’nde yer alan ve “Dostluk” adıyla anılan petrol yatağının ortak işletilmesi konusunda, bugün Mutabakat Muhtırası imzalandı. Azerbaycan Dışişleri Bakanı Ceyhun Bayramov, Aşkabat’ta mevkidaşı Raşit Meredov ile “Dostluk” yatağında, keşiflerin, işletmenin ve kullanımın iki ülke tarafından ortak yapılması konusundaki anlaşmayı imzaladı. Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ile Türkmenistan Cumhurbaşkanı Gurbangulu Berdimuhammedov ise imza törenine video konferans ile katıldı.
60 milyon ton petrol rezervine sahip
Azerbaycan ve Türkmenistan’a ait alanların tam ortasında yer alan yatağın, yaklaşık 60 milyon ton petrol rezervine sahip olduğu düşünülüyor. Ayrıca bu belgenin imzalanması sadece iki ülkenin değil; Hazar Denizi bölgesindeki tüm sorunların bir diyalog ve iş birliği atmosferinde çözülebileceğinin kanıtı olarak değerlendiriliyor. Bu belge Aşkabat ile Bakü arasındaki ilişkilerin gelişmesi için yeni fırsatlar yaratacak: “Bu bölgeye barış ve refah getirecek. Fırsatlar yaratması açısından da önemli Tarih boyunca bölgemizde hep öncü bir konumda bulunmuş iki kadim devlet olarak, bu meseleyi karşılıklı yarar temelinde çözüme kavuşturacağımıza inanıyorum” dedi. Sizlerden iki ülkenin potansiyelinden tam anlamıyla istifade edecek projelerle iş birliğini geliştirmenizi bekliyoruz .Azerbaycan ve Türkmenistan, Hazar Denizi’nde yer alan ve “Dostluk” diye isimlendirilen petrol yatağının ortak işletilmesi konusunda anlaştı.Azerbaycan Dışişleri Bakanı Ceyhun Bayramov, Türkmenistan’da mevkidaşı Raşit Meredov ile bir araya gelerek “Dostluk” yatağında keşiflerin, işletmenin ve kullanımın iki ülke tarafından ortak yapılması konusundaki anlaşmaya imza attı.Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ile Türkmenistan Cumhurbaşkanı Gurbangulu Berdimuhammedov da video konferans yöntemiyle imza törenine katıldı.Türkmenistan’da “Serdar”, Azerbaycan’da ise “Kepez” ismiyle bilinen yatağın hangi ülkeye ait olduğu ve nasıl işletileceği konusu yıllardır iki ülke arasında diplomatik sorunlara neden oluyordu.Hazar Denizi’nde, Azerbaycan ve Türkmenistan’a ait alanların tam ortasında yer alan yatağın yaklaşık 60 milyon ton petrol rezervine sahip olduğu öngörülüyor. Buna göre, dünyanın siyasi ve ekonomik bakımdan tarihi bir değişim sürecinden geçtiği dönemde, Azerbaycan’nı belirlenen hedefler doğrultusunda büyütmek, geliştirmek ve kalkındırmak amaçlanıyor . Azerbaycan Cumhuriyeti olarak, Cumhurbaşkanı İlham Aliyev dış politikada insani kalkınma alanında ulusal düzeyde sağladığımız başarıları, bölgesel ve küresel ölçekte de ülkelerin dikkatlerine her fırsatta sunuyoruz. Yaşadığımız olumlu tecrübenin, başta bölge ülkeleri olmak üzere, dünyadaki hemen her ülke için örnek bir model olabileceğine inanıyoruz. Azerbaycan olarak, gerek ülkemiz içinde, gerek bölgemizde, böyle bir kalkınma modelinin mahsurlarını çok dikkatli şekilde gözetiyor; birlikte büyüme, birlikte refaha erişme için her alanda önemli girişimlerde bulunuyoruz. Azerbaycan ve Türkmenistan, Aşkabat’ta imzalanan bu tarihi anlaşma yeni fırsatlar sunacak.İki ülke arasındaki karşılıklı yatırımları artırmasını ve ekonomik ilişkilere önemli katkı sunması bekleniyor.

Doç. Dr. Murteza HASANOĞLU

İlgili Yazılar

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir