Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’in Ukrayna’ya resmi ziyaretinin Rusya’nın Ukrayna’ya yönelik siyasi baskılarının daha da yoğunlaştığı bir döneme tesadüf etmesi uluslararası alanda farklı yorumlara neden oldu. Toplantının ardından Ukrayna Cumhurbaşkanı Zelenski, Azerbaycan ve Ukrayna’nın bundan sonra da egemenlik ve toprak bütünlüğü konularında birbirlerini destekleyeceklerini ve uluslararası kabul görmüş sınırları korumak için çaba gösterecekleri şeklinde açıklama yaptı. Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev de ikili görüşmenin ardından yaptığı açıklamada bağımsızlık döneminden beri Ukrayna ve Azerbaycan’ın her zaman birbirlerine destek olduklarını, her zaman birbirlerinin bağımsızlığını, toprak bütünlüğünü ve egemenliğini desteklediklerini ifade etti.
Rusya-Ukrayna gerginliğinin zirvede olduğu dönemde Azerbaycan Cumhurbaşkanının Ukrayna ziyareti ve ziyaret esnasında iki devlet başkanının birbirilerinin toprak bütünlüğü ve egemenliklerine vurgu yapması dikkate değerdir. Birçok analizci tarafından bu görüşme Azerbaycan’ın pozisyonun belirlenmesi şeklinde yorumlanmaktadır. Ancak kanaatimizce bu görüşme pozisyon belirleme amacı gütmüyordu. Çünkü 23 Ağustos 2021 tarihinde gerçekleştirilen Kırım Platformu’na Azerbaycan katılmamıştı. Azerbaycan Kırım Platformuna katılmamasının her ne kadar Ukrayna’nın toprak bütünlüğü ve egemenliğini tanısa da Rusya ile mevcut ilişkileri bozmama yönünde bir denge güttüğünü göstermiş oldu. Dolayısıyla Azerbaycan Devlet Başkanı İlham Aliyev’in Ukrayna ziyaretini daha önce gerçekleştirilmiş olan Kırım Platformu ile birlikte okumak daha isabetli olacaktır. Buradan hareketle Aliyev’in Ukrayna ziyaretini daha ziyade muhtemel bir Rusya-Ukrayna (Rusya-NATO/BATI/ABD olarak oku) savaşında Azerbaycan’ın tarafsızlık statüsünü belirleme amacı güttüğü şeklinde yorumlanması daha doğru olacaktır.
Bununla da Azerbaycan, muhtemel bir Rusya-Ukrayna savaşında herhangi bir tarafın yanında yer almayacağını dolaylı olarak göstermiş oldu. Azerbaycan’ın bu tavrının diğer bir anlamı olarak ise Rusya-Ukrayna arasında gerçekleşebilecek muhtemel bir savaştan yana olmadığı şeklinde okunabilir. Ayrıca bu türden bir pozisyon Azerbaycan’ın taraflar arasında dengeleyici bir güç olmasına da imkân sağlayabilecektir. Diğer bir ifadeyle Azerbaycan Devlet Başkanı’nın Ukrayna ziyareti daha çok Rusya ve Ukrayna arasında savaş riskini azaltma şeklinde yorumlanabilir. Buradan hareketle Aliyev’in Ukrayna ziyareti taraflar arasında gerginliği azaltma amaçlı bir uzlaştırma işlevi şeklinde değerlendirilebilir.
Peki Azerbaycan taraflar arasında uzlaştırmacı rolünü oynayabilir mi? Her şeyden önce Azerbaycan, Rusya ve Ukrayna arasında ortak dili konuşabilen tek devlettir. Buradaki ortak dilden kasıt Azerbaycan, Ukrayna ve Rusya’nın eski SSCB’in üye ülkeleri olmalarından kaynaklanmaktadır. Bu da Azerbaycan’a tarafların istek ve endişelerini anlaması bakımından avantaj sağlamaktadır. Ayrıca Azerbaycan herhangi bir uluslararası güvenlik örgütüne de üye değildir. Bu da Azerbaycan’ı muhtemel bir savaşta herhangi bir tarafın yanın da yer alma yükümlülüğünden de kurtarmaktadır.
Sonuç olarak Azerbaycan, Rusya-Ukrayna arasındaki savaşın gerçekte Rusya-Ukrayna savaşı değil, Rusya-Ukrayna/NATO-ABD arasında gerçekleşecek bir savaş olduğunun farkındadır ve bu savaşta Ukrayna’nın Rusya-NATO/ABD arasında tampon bölge olacağını da bilmektedir. Buradan hareketle Azerbaycan, yeni bir savaşın Ukrayna’nın daha çok toprak kaybetmesine neden olacağını anlamakta ve Ukrayna’nın toprak bütünlüğünü bu bağlamda destekleyerek tarafları yeni bir savaştan kaçındırmaya amaçlamaktadır.
Memmed İsmayılovKafkassam