İran’ın nükleer programına ilişkin “Ortak Geniş Aksiyon Planı” (Joint Comprehensive Plan of Action – JCPOA) 2015 yılının Temmuz ayında İran ile BM Güvenlik Konseyi’nin beş daimi üyesi olan ABD, Almanya, İngiltere, Çin, Rusya, Fransa ve de AB arasında imzalanmıştı. Bu Andlaşma kısaca Tahran’ın nükleer programını sona erdirmesine karşılık olarak bu ülkeye uygulanan uluslararası yaptırımların kaldırılmasını öngörüyordu. Ancak 2018 yılında Trump döneminde ABD, Andlaşma’dan çekildiği açıkladığı. Bunun üzerine İran nükleer programına hız vereceğini açıkladı. İran’ın nükleer programını hızlı bir şekilde geliştirmesi başta ABD ve İsrail olmak üzere, Rusya ve Çin gibi diğer devletleri de endişelendirmektedir. Biden, Beyaz Saray’a girişinden itibaren ABD’nin JCPOA’a geri dönebileceği sinyallerini verdi.
Ancak nükleer anlaşmanın kaldığı yerden yeniden devam etmesine yönelik ilgili müzakerelerin yeniden başlanması sürekli erteleniyor. Son günlerde, ABD yönetiminde yer alan üst düzey otoriteler, İran’ın yakın zaman içerisinde JCPOA dönmeye yönelik somut bir adım atmamaları ve Andlaşmaya dönmeye işaret eden ileri seviyede “bir iyi niyet” sergilememeleri halinde ABD’nin “diğer seçeneklere” hazır olduğu yönünde tehditlerde bulundular. Bununla birlikte bu otoriteler bu “diğer seçenekler”in neler olduğunu açık bir şekilde belirtmediler.
ABD’nin görüşmelerdeki elçisi ayrıca İran’ın Andlaşmaya dönmek niyetinde olmadığını gösteren sinyaller verdiğini ve uluslararası toplumun, İran’ın nükleer programı üzerindeki kısıtlamalardan kurtulduğu bir dünyaya hazırlanması gerektiğini belirtti.
Bununla birlikte ABD yönetiminde yer alan bu üst düzey figürler “her ne kadar zaman daralıyor olsa da” ABD yönetiminin sorunun diplomatik bir çözümle halledilmesine yönelik çaba göstermeye de hala hazır olduklarını ifade ettiler.
İran ise müzakerelere geri dönmek konusunda isteksiz. İran Dışişleri Bakanı ABD’nin ciddiyet göstermesi gerektiğini tekrarladı ve hatta yardımcısı, JCPOA’ya dönüşten bahsetmeden müzakereleri yaptırımları kaldırma amaçlı olarak nitelendirdi.
AB Dış Politikalar Başkanı Yardımcısı tarafından Tehran’a yapılan ziyaretin sonunda, İranlılar gelecek hafta Perşembe günü Brüksel’de, nükleer müzakereler bağlamında Viyana Görüşmeleri’nin devam edilip edilmeyeceğine yönelik görüşme talebinde bulundular.
Bu bağlamda İsrail’de kendi üzerine düşeni yapma güdüsüyle ABD yönetimine baskı yapmaya devam ediyor. Ulusal Güvenlik Danışmanı ve Dışişleri Bakanı Lapid tarafından yapılan ziyarette, İsaril’in ABD’i, İran’a yönelik yaptırımlar, gizli operasyonlar ve hatta askeri operasyonların masada olduğu konusunda açık bir şekilde uyardığını bildirdiğini açıkladı.
Biden yönetiminin Beyaz Saray’a girişinden beri, ABD’nin JCPOA geri dönmeye ve buna mukabil İran’a yönelik yaptırımları kaldırmaya hazır olduklarını bildirmesinden dokuz ay geçmesine rağmen bu strateji İran’ın nükleer programını sadece yavaşlatmasına katkıda bulundu. Yani yeni ABD yönetimin İran’ın nükleer programını durdurmaya yönelik stratejisi büyük ölçüde başarısız olmuştur. Halihazırda ABD yönetiminin İran nükleer programını durdurabilecek alternatif bir planı da yok gibi duruyor. Ayrıca, İsrail’in sunduğu “diğer seçenekler” arayışı, ABD yönetiminin hazırlıklı olmadığı hamlelere neden olabilir.
Mehmet İsmayılov kafkassam