(ImagineChina) Çin’in Jiangsu eyaletinde Xuyi ilçesinde güvenilmez insanlar listesi halka teşhir ediliyor. Haziran 2016
Çin başta pilot bölgeler olarak seçtiği büyük şehirlerde, özellikle Tibet ve Doğu Türkistan gibi bölgelerde yeni bir sosyal kredi sistemine yürürlüğe koydu. Bu sistemle vatandaşlar mevcut tüm takip sistemleriyle internet ortamından sokakta insanları kaydeden kameralara kadar takip edilip yaptıkları yanlışlara ve doğrulara göre kendilerine bir puanlandırma sistemiyle puan verilecek. Kişiler aldığı puana göre ya cezalandırılacak ya da ödüllendirilecek. Mesela bağışta bulunulduğunda fakirlere yardım edildiğinde puanlar artarken kırmızı ışıkta geçildiğinde hırsızlık yapıldığın sosyal kredi puanı düşmektedir. Sosyal puana göre tren bileti alamamak gibi cezalardan hastane sırasında ön sırada randevu almak gibi bir ödül ve ceza mekanizması işletilmektedir.
Günümüzde adım adım Çin’in tamamına yayılmakta olan Çin sosyal kredi sistemi şimdiye kadar yapılmış en cüretkâr dijital sosyal kontrolü unvanını almış bulunmaktadır.
Batı devletlerde aynı sosyal gözetim imkânları olmasına rağmen Çin’in bu sisteme geçmesi bir George Orwell tarzı bir ütopya çağrışımı uyandırmıştır.
Bunun yanında özel mülkleri, bankaları ve askeri harcamalarına rağmen kapitalist bir ülke olmayan Çin’in Asya tarzı aile, ekonomik ve sosyal yapısı bunun yanında komünist sistemin getirdiği idari gelenekler bu sistemin kuruluşunda etkili olmuştur.

Hedef ne?
Çin’de yeni uygulanmaya başlatılan Sosyal Kredi Sistemi bütünleştiğinde ve tam olarak çalışmaya başladığında, sokakta yürürken insanların kimliklerini tespit edecek ve devlete kişilerin tüm hayatına takip ederek kimlerin komünist partisine ait olmadığını yakalamasında yardım edecek.
Birleşik devletler ve diğer ülkelerde benzer sosyal gözetim teknikleri var ve bunları teröristleri veya uyuşturucu tüccarlarını takip etmek için kullanmaktadır. Fakat Çin sosyal gözetim gereçlerini toplumda herkesi takip etmek için kullanmak istemektedir.
Çin’de uygulanmakta olan Sosyal Kredi Sistemi, gözetleme, sınıflandırma ve mali, sosyal, ahlaksal ve siyasi ilişkilerini düzenleme amacıyla kullanılmaktadır. Aynı zamanda sadece bireyler değil ülkenin şirketlerini düzenlemek amaçları da vardır. Bunu da cezalandırma ve ödüllendirme şeklinde yapmayı hedeflemektedir.
Çin hükümeti Sosyal kredi sisteminin hedefini, kamuoyuna güveni sağlamak ve güvensizliği disipline etmek olarak özetlemektedir.
Çin hükümeti için Sosyal Kredi Sistemi Çin ekonomisinin ve toplumun idaresi için önemli bir alettir. Bu sistemin nasıl çalıştığı hakkında pek çok spekülasyon vardır. Pilot düzenlemelerin ışığında ve uzmanların beklentileri çerçevesinde sistem aşağıdaki gibi işlemektedir.
ÖDÜLLER VE CEZALAR
Yüksek puanlı Vatandaşlar özel avantajlardan paylaşırken düşük skorlu olanlar ikinci sınıf vatandaş olarak muamele olma yüksek riskine maruz kalacaklardır.
Yüksek puanların getirdiği avantajlar
Cezalandırmaların getirebileceği etkenler
Okullarda ve işe kabulde öncelik.
Lisansların, permilerin ve sosyal hizmetlerden faydalanma hakların kaldırılması
Nakit kredi ve tüketici kredisin erişimde kolaylık
Uçak biletlerin veya hızlı tren biletleri yer ayırtma haklarının dışında tutulması
Depozite vermeden araba ve bisiklet kiralayabilmek
Daha az kredi ulaşımı
Spor salonu gereçlerin ücretsiz kullanımı
Kamu hizmetlerini ulaşımda kısıtlama, kamu sektörü mesleklerine engelleme
İşyerinde hızlı yükselme
Özel okullara kabul edilmeme
Toplu taşımlardan daha ucuza faydalanma
Kamusal utanç: çevrimiçi internette veya Televizyon ekranlarındaki kamusal alanda kara listedeki isimlerin, resimlerin ve kimlik numaraların ifşası
Hastanelerde daha kısa bekleme
Telefon çevir sesi otoritenin emriyle “namussuz borçlu” olarak anılan insanlar hakkında bilgi vermek.
Sosyal konutlarda öncelik tanıma

Vergi indirimleri

Bu sistemde her bir vatandaşa belli bir puanlama sistemiyle puanlar verilmektedir. Puanlar 1000 puandan başlamaktadır; en fazla 1300 puana ulaşılabilir ve en düşük puan 600 puandır.
Puan kaybettiren davranışlar
Puan kazanma örnekleri
Otoriteleri illegal olarak protesto etmek.
Yardım işlerine katılmak
Yaşlı ebeveyni düzenli olarak ziyaret etmemek.
Yaşlı aile üyeleriyle ilgilenmek
Sosyal medyada hükümet karşıtı mesaj göndermek
Komşularla pozitif etki etme
İnternetten söylenti yaymak
Kan bağışı yapma
İşlenen suçlar için samimiyetsiz özür
Sosyal medyada hükümeti övmek
İnançla ilgili olabilecek herhangi bir şey paylaşmak
Fakirlere yardım yapmak
Çevrimiçi oyunlarda hile yapmak
İyi bir finansal kredi kaydı olmak

Kahramanca hareket etmek

Çin’de son zamanlarda çıkan “sosyal kredi” sistemi batılı ülkelerde bir Orwelıvari bir distopyalı, Aldous Huxely’nin Meşhur romanı “cesur yeni Dünya” kitabından bir bölümü veya “Siyah Ayna” dizisinden bir bölümü çağrıştırmaktadır.
Buna rağmen Çin hukuk uzmanı Jamie Horsely, Sosyal Kredi Sisteminin distopya iddialarına mukayese edecek kadar gelişmemiş olduğunu işaret etmiştir. Çin’in özel ve kamuda sosyal kredi düzenlemeleri daha olgunlaşmamış programlardır ve kendi aralarında büyük ölçüde farklılık göstermektedir.
Çin Hükümeti 2014 yılında tüm ülke çapında sosyal kredi sistemini kuracaklarını açıklamıştır. Bu plana göre Çin’deki vatandaşları, işletmeleri ve diğer kuruluşları, kredibilitelerine, kanunlarına sadakat derecelerine ve devletin ideolojik çerçevesine riayet etmesine göre değerlendirme alınması hedeflenmekteydi.
Yetkililer milyonlarca kişinin özel veriler temel güvenlik tedbirleriyle bile korunmayan hizmet sağlayıcılarda saklamaktadırlar. Aynı zamanda, özel müteahhitlere ve aracılara Çin devleti tarafından toplanan kişisel verilere geniş bir erişim hakkı verilmektedir.
Özet olarak; bu tam olarak uygulandığında, her bir Çin vatandaşına onların samimiyetini, dürüstlüğünü ve doğruluğunu skor olarak verebilecektir. Bu skorun hayatlarında en önemli belirleyici faktör olacaktır. Böylece kişinin kredi, ev kiralama veya uçak bileti alma işlemlerini yapıp yapmayacağı veya istediği hastaneye, üniversiteye ve devlet hizmetlerini alıp almayacağına karar veren en önemli mekanizme olacaktır.
Bu Çin devlet programında sosyal kredi kavramı finansal dünyanın pek çok yerinde bulunan finansal skor sisteminden etkilenmiştir. Fakat Çin sosyal kredi sistemi kişisel bilgileri daha geniş bir bantta değerlendirmektedir.
Aynı zamanda sistem, çevrimiçi platformlardan ve paylaşım ekonomilerine kadar pek çok alanda önemli bir etkendir ve şirketleri ve kişileri kapsamaktadır.
Sosyal Kredi Sistemi “ Çin’de olan Çin’de kalır” prensibinde kalmamıştır. Çünkü sosyal kredi sisteme çoktan Çin’deki yapancı işçilere ve şirketlere uygulanmaya başlamıştır ve büyük ihtimalle ikamet ettikleri neresi olursa olsun deniz aşırı Çinlilere ve etnik Çinlilere de uygulanmaktadır.
Bunun yanında sistem Çin ekonomisine, politikasına, ideolojik etkilerine Çin hukukunda nüfuz etmiştir. Çin kemeri ve yolu girişimleriyle Pekin uzlaşması geliştirme yardımı ve Afrika’daki Çin yatırımlarının etkisi olan sosyal kredi sistemi başka ülkelere model olarak uygulanması tartışılmaktadır.
Sunday Guardian gazetesinin haberine göre Kanada Vancouver şehrinde Haidilao şirketinin bir Çin lokantasında 60’dan fazla kamera ile gözetim sistemi kurulduğu lokantadaki her bir 30 masayı en az iki kamerayla gözetledikleri tespit edildi.
Vancouver Britanya Kolombiya eyaleti Kanada’da Çin’in kendi ülkesinde uyguladığı sosyal kredi sistemi kapsamında kişilerin ve kurumların Sosyal ve Mali davranışlarını kaydettiği “ Sosyal Kredi Sistemi” kuruluş aşamalarında artık ülke dışındaki vatandaşları ve kişileri gözetleme aşamasına geldiği ortaya çıktı.
Çin aynı zamanda bu sistemi dünyanın gerisinde etkili bir şekilde kullanmak istemektedir. BBC’nin haberine göre Çin 2012 ve 2017 yılları arasında Pekin’deki bilgisayar merkezlerine Çin’in yardım için yaptığı Etiyopya Addid Abada’daki Afrika birliği genel merkezinden Huawei sunucuları vasıtasıyla gizlice veriler indirmiş olduklarını haber yapmıştır.
Sosyal Kredi Sistemi Uygulaması
Şu anda tüm Çin ülkesi genelinde uygulanan Kara listeler, pilot şehirlerde itaat skorları ve finansal kurumlar tarafından uygulanan sosyal kredi skorları olmak üzere 3 değişik model uygulanmaktadır.
Merkezi hükümet tarafından uygulanan Sosyal kredi sisteminin potansiyel olarak çok büyük etkileri olacaktır ve sosyal kredi sistemi sadece kişilerin ve şirketlerin finansal kredi değerlemesi değil aynı zamanda onların samimiyetini dürüstlüğünü ve doğrululuğunu hedeflemektedir.
Sosyal Kredi Sistemini Çin’in DTÖ’e (Dünya Ticaret Örgütü) katılmasından sonra Pazar ekonomisine geçiş hedeflerini desteklemek için ilk defa gündeme gelmiştir.. Ülke ekonomisinin ticari sahtecilikle savaşması gerekmekteydi ve IP internet protokolü ihlalleri gibi pek çok ticari sorunları vardı. 2011 yılında alınan kararla aynı zamanda “sosyal ve siyasi ahlakilik konusu da” alınması gereken tedbirlerin içeriğine alınmıştır. Ve bunumu 2014-2020 yılında bu “ Çin Danıştay’ının Sosyal Kredi Sisteminin ana hatlarının yapılandırması hakkında ilanı takip etmiştir. Ki bu bugünkü Sosyal Kredi Sisteminin formlarının temelini bu ilan oluşturmaktadır. Bu belgede “ hükümet işlerinde bütünlük” “ ticari dürüstlük” “sosyal bütünlük” ve “ adli sosyal güven” geliştirmeyi hedeflenmesi konu edilmiştir. Aynı zamanda bu tedbirler şirketleri, adli birimleri ve diğer devlet otoritelerini hedeflemiştir. En büyük hedef ise tekdüzen sosyal kredi sisteminin ceza ve ödül mekanizması kurulması olmuştur.
Sosyal Kredi Sisteminde, kanunları çiğneyen kişilerin kara listeye alınması gibi pek çok uygulamayı hedefleyen operasyonlar ve belirli ceza mekanizması vardır. Bu uygulamalar değişik hükümet otoriteleri tarafından icra ve uygulanmaktadır. Prosedür Yüksek Halk Mahkemesinin hukuki bağlanan kararları meydana okuyanları kara listeye alınmış kişilerin hakkında aldığı kararıyla başlamıştır. Fakat bu kişiler ileride başka otoritelerin de kara listelerinde toplanmışlardır. Mesela Çin Kültür Ve Turizm Bakanlığı, sigara içme veya yasak maddeleri taşıma gibi ulaştırma kurallarını çiğneyenleri kara listeye almaktaydı. Bu gibi karışıklıkları gidermek için kara listeleri merkezileştirme kararı alınmış ve merkezi web sitesinde kara listedeki kişiler halka açıklanmaya başlamıştır.
Nasıl Çalışıyor
Her bir vatandaşa kişinin sosyal ilişkilerinin kabul edilebilirliğine bağlı olarak azalan ve artan bir sosyal kredi skoru olması bekleniyor. Sistem, devasa verilerin ve dijital kaynakların yanı sıra mali, adli, devlet kayıtları ve diğer kayıtlar veya okul ofislerindeki kayıtlar gibi sair kayıtlarından gerekli kaynakları toplamaktadır. Bundan başka internetten toplanan arama geçmişi, elektronik ticaretten alışveriş seçenekleri ve sosyal medya karşılık etkileşimleri gibi veriler bu veri bankasının içeriğinde yer almaktadır. Hatta bu sistem yüz tanıma teknolojilerinden önemli ölçüde yardım almaktadır.
Yüz tanıma sistemleri ile gözetleme konusunda Şi Cinping (Xi Jinping ) Çin Polisine üst düzeyde salahiyet tanımıştır. Bu salahiyet onlara suçluları takip etme ve aynı zamanda internet ortamında hoşnutsuzları, mesela Hong Kong’taki protesto harekâtına sempatisi olanlar gibi, polisin kendisini eleştirenleri ve diğer istenmeyenleri takip edebilme gibi imkanlar vermektedir.
Çin fabrikalarında çalışmak için kırsal kesimden gelen göçmen işçiler gibi hassas grupları ve etnik azınlık gruplarını Çin’in batısındaki geniş Uygur Müslümanları ve Tibet bölgesi öncelikli hedeflerindedir.
Çin’in kuzeybatısındaki çoğunlukla Müslüman azınlığın olduğu Sincan’da kullanıma sunduğu gözetim sistemi ülkenin diğer kısımlarından daha büyük bir potansiyele sahiptir. Polis bölgeye kameralarla, telefon izleyicileri ve sensorlar tutturulmuş kontrol noktalarıyla kaplamıştır. Sincan başkenti Urumçi’de polis 3640 yerleşim sitelerini kontrol noktalarıyla mühürlemiştir ve 18,464 yüz tanıma kameralarını bunların içine yerleştirmiştir. Sincan’ın güneydoğu şehri Kaşgar’da New York Times muhabirleri bir kilometrekare alanında 37 adet telefon takipçisi yoğunluğunda kurulduğu saymıştır. Sincan ve Tibet bölgelerinde internet kullanımını takip eden aynı zamanda ayrıntılı kayıtlama ve kimlik kartı gereksinimi özellikli geniş gözetleme sistemleri kullanılmaktadır.
Çin otoritelerinin düşük skorları olan insanları halka teşhir edilmesi gibi dikkat çeken uygulamaları olan, kırmızı ışıkta geçmeye kadar pek çok suçların yüz tanıma sistemleriyle tespit edildiği güneydoğu şehri Shenzhen’nde bu uygulama hakkında teknoloji çalışanı Agnes Ouyan şunları ifade etmiştir.“Her bir insanın veri formu takip edilmekte” ve endişelerini şöyle devam etmiştir.“ Bu devlet tarafından kullanılabilir ve büyük şirketlerdeki patronlar tarafından bizi izlemek için kullanılabilir. Bizim hayatlarımızın değeri sanki bir çöp.”
Çengçou(Zhengzhou) kamu güvenliği bürosunun veri bankasına göre, sistem şehir genelinde plaka numaralarını, telefon numaralarını, yüzleri ve sosyal medya bilgilerinin gözetimini kapsamaktadır. Bu şehirde polis, yazılımı insanların listesini oluşturmak için kullanabilmektedir. Bir kişi belli bir yere yaklaştığında sanal alarm yapabilmektedir. İnsanların her gün veya her saat güncellemesini yapabilmektedir. Kimin kimle buluştuğunu, özellikle her iki kişiden birinin belli başlı bazı ihlaller, işlenen suçlar ödenmesi aksayan borçlar gibi sebepten kara listede olanlarını takip edebilmektedir.
Zhengzhou’daki bir sitede sakinler, kameralar ve kutuların karmaşık gözetim sistemin bir parçası olduğu söylendiğinde tepkisiz kalmışlardır. Apartman yöneticisi Liang Jianzheng bunun kendisinin polise suçla savaşında yardım etmek zorunda olmadığını manasına geldiğini söylemiştir
Wuhan’da tedarik kayıtlarında polis kapsamlı bir şekilde kamusal alanda bütün internet kullanıcılarının kimliklerini, onların internet davranışlarını, konumlarını, hareketlerini ve telefonları hakkındaki bilgilerini toplamak için sistem istemiştir.
Bu ağlar Çin’e yüz tanıma gibi teknolojileri geliştirmekte yardımcı olabilmektedir. Kamera ve programlar açılardan yüzü çekmekte sık sık zorluk çekmektedir bu yüzden telefon ve kimlik verisiyle birleştiğinde eşleştirmeyi daha kolaylaştırmaktadır ve yüz tanımanın arkasındaki teknoloji daha iyi olmaktadır.
Aşırı gözetimin algısı bile suçluları ve aynı zamanda muhalifleri caydırabilmektedir. Yüksek teknoloji gözetim sistemleri Çin’in hayatını küçük ve derinden bir şekilde yeniden şekillendirmektedir.
Çin polisi şimdi yüz tanıması sistemiyle hırsızları yakalamakla gurur duymaktadır. Turist adasında tabloluk liman şehri Xiamen’de yetkililer lisansız tur rehberlerini yakalamakta yüz tanıma sistemini kullandıklarını beyan etmektedir.
Veri bankaları ve devlet tedarik belgeleri aynı zamanda psikolojik olarak hasta insanları, uyuşturucu kullanma geçmişi olan veya hükümetin at sinekleri olarak tarif ettiği muhalif insanları araştırmaktadır.
Finansal kuruluşlara aynı zamanda sosyal kredi sisteminde uygulayacakları tasarımlar yapmalarına izin verilmiştir. Bu tasarıların en önemli etkisi Susam Kredisi Ali Baba’nın ek kuruluşu Ant Finansman grubu tarafından geliştirirmiştir.
Çin medyası Sosyal Kredi Sisteminin bütünlük yaratacağı ekonomik sorunları çözeceği ve hükûmeti geliştireceğinden bahsetmektedir.
Özellikle Çin gazetelerindeki raporlar daha sıklıkla ticarete faydaları ve kırsal refaha vurgu yapmaktadırlar. Özellikle buradaki tartışmalar bu sistem dürüst fakat fakir insanların ( küçük işletmeler dâhil) başka türlü alamadıkları finansal krediyi almalarını sağlamak için faydalı olacağı görüşü hâkimdir.
Susam kredi skoru itibariyle, vatandaşlara daha öncesine göre kendi fiillerini etkilerini daha fazla kontrol edebilmektedirler. Ve bu Susam Kredisinin “oyunlaştırma” skoru ödül sistemi olarak belki pratik bir avantaj olacaktır.
Sosyal Kredi Sistemi Japonların 2. Dünya savaşı sırasında Çin’i işgali sırasında kullandıkları iyi vatandaş kartıyla sistemiyle karşılaştırılarak resmi devlet medyası tarafından eleştirirmiştir.
Totaliter Çin Halk Cumhuriyeti sahtecilik, rüşvet ve kanunların aynı zamanda mahkeme kararlarının zayıf uygulanmasından sarsılmaktadır. Xi Jinping’in idaresi güven kıran davranışlar olarak özetlenebilecek davranışlara karşı savaşta yeni bir yükselişe geçmiştir. Dijitalleşmenin açtığı yeni imkânların kullanımlarıyla daha refah sahibi bir toplum inşası için sosyalist toplumla uyumlu, sosyal yönetim (shehui huanli) kavramı kapsamında bir sistem kurulmaya çalışılmaktadır. Çünkü kişi veya örgütün güvenilirliği hakkında bilgi paylaşmak, günün teknolojisiyle uğraşmadan ve gerçek zamanlı mümkün olmaktadır.
Çin Sosyal Kredi Sisteminin Temelleri Çin devlet başkanının aşağıdaki ifadesinde özetlenmiştir.n“Sosyal Kredi ( shehui xinyong社会信⽤) kişilerin, özel örgütlerin veya kamu teşekküllerinin güvenilirliğinin kayıtıdır ( skor tutması gerekli değildir). Bu kredi bilgi (xinyong xinxi zhuti) denen konular hayatın bütün alanlarında, şayet güvenilir davranma yolu olacaksa, faydalanılmalıdır ve güvenilmez davranış işlendiğinde sınırlamalarla ve cezalarla yüz yüze gelinmelidir. Güvenilirlik Gök kubbenin altında her yerde olmalıdır ve her bir kişi güveni yıkan bir adım dahi atamamalıdır.” Xi Jinping (Çin Komünist Partisi Genel Sekreteri, Çin Halk Cumhuriyeti Başkanı ve Merkez Askeri Komisyon başkanı olarak görev yapan Çinli bir siyasetçi) böyle kanun koymuştur. (NDRC, PBOC 2017).
“ Paylaşım ekonomisi” veya “işbirlikçi ekonomi” son zamanlardaki internet fenomeni ( ve iş dünyası sloganı) olarak ortaya çıkmıştır. İtibarın bu sistem için rolü açıktır. Doğrululuk ve güven ile birlikte paylaşım ekonomisinde kişiler arası ilişkilerde, kapitalizm tarafından tehdit edilen fonksiyonel, soğuk ve kişisel olmayan ilişkilere alternatif aranmaktadır. Bunun yanında tüm ana ekonomik platformlar Uber, Airbnb ve TaskRabbit ve tabiki CouchSurfing gibi öncü platformlar puanlama ve geri dönüş sistemleri birleşimlerini kullanmaktadır. eBay gibi geri dönüşüm programları ve sosyal medya hizmetleri ve daha önceki itibar esaslı kolaylaştırıcı teknolojik buluşlar hızla gelişen paylaşım ekonomi hizmetleridir. Gerçekte daha geniş ekonomi eşler arası kurallara doğru kaymaktadır ve iş gücü marketini tekrar şekillendirmektedir. Teknolojiyle değişen dünyanın ortaya çıkardığı yeni bir iş modeli olan “gig” ekonomisinde itibar bilgilerini modelin anahtar birleşimi olmaktadır.
Sosyal Kredi Sistemine geçişte önemli bir basamak olan Zhima Kredisi ( aynı zamanda Susam Kredisi), Ant Finans (alibaba) şirketi tarafından işletilen bir özel programdır, daha çok gönüllü “ sadakat programı” şeklinde çalışmaktadır, çevrimiçi davranışları ve kredi geçmişi yoluyla müşterilerin kredibilitesini ölçmektedir. Yüksek skorları müşterilere düşük faizli krediler, araba ve bisiklet paylaşımları hizmetlerde öncelik tanınması, bedava sağlık checkupları ve vize başvurularında hızlandırma işlemleri gibi avantajlar olarak dönmektedir.
Ayrıca dil bilimle ilgili benzerliklerden Mandarin (Çinin iki lisanından biri) dürüstlük doğrululuk ifadeleri, Batıda aynı zamanda kredibilite kelimesinin karşılığı olarak kullanılmaktadır. Kredibilite köken olarak Latince güven veya inanç kelimelerinin karşılığı olarak “credere” kelimesinden gelmektedir, bu da Hristiyan İngilizce “creed” kelimesi Latin kökenli kelime “ credo in unum Deum ( Ben tek Tanrıya İnanıyorum) manasına gelmektedir. Bu da Çin’in kredibilite ve itibar konularına kültürel olarak ne kadar önem verdiğini göstermektedir
Sistemin gözetim durumunun gereçlerini hassasiyetle kullanması sert eleştirilere yanlış anlamalara sebebiyet verdiği iddia edilmektedir. Bu sistemde problemleri tanımlamada çatışan hedefler arasında tereddütler gibi( ve yapı geçerliliğinin karşılıklı problemlerini), verilerin güvenirlik problemleri ( özellikle yumuşak faktörlerin ölçülmesiyle alakalı olarak) ve tekelci sistemle rekabetin kilitlenmesi ( karşılıklı yolsuzluk riskiyle) diğer sık görülen reaksiyonlar Batı’nın politik ve kültürel değerleri ile karşılaştırılamaz.
Bu sistem otoriter bir sistem için uygun olabilir fakat liberal demokrasi için olmaz: sadece önceki sistem ataerkil olarak açık olduğundan sosyal kredi sistemi mirası kalmıştır. Ve bu diğer Çin hükümetlerinin insan ilişkilerini kontrol eden diğer formlarla ayrıca bağlantılıdır ve Leninci “ sosyal yönetim işlemleri” ile bağlantılıdır. Mesela performans ve vatandaşların davranışları hakkındaki kayıtlar ( Dang’an) ve hane halkı kayıt sistemi (hukou) , diğer faktörlerin esası Çin’in hukuk kurallarını saran esas şüphedir. 19. Yüzyılın ve 20. Yüzyılın dar kapsamlı “skorlu toplum” dan Çin’deki son gelişmelere “itibar toplumundan itibar devlete geçecektir yani gözetim toplumuna geçecek de diyebiliriz.
Özellikle, Çin probleminde mahremiyet ve veri koruma kanunları erişimin ilgisi ve düzeltme hakkı, kamu yetkililerine karşı sınırlı yaptırımlar olmaktadır. Konu kamu otoritelerinin hukuki denetimi uygulanabilmesi olduğunda, Çin mahkemelerinin bir tarafta gerçek kişiler, diğer tarafta tüzel kişiler (kamu) ne kadar bağımsız karar verebileceğine muallakta kalmaktadır.
– Bruce Carruthers, ‘From uncertainty toward risk: the case of credit ratings’ (2013) 11 Socio-Economic Review
– https://www.independent.co.uk/news/world/asia/china-technology-surveillance-network-totalitarian-state-spy-a9251971.html
– https://www.wired.co.uk/article/chinese-government-social-credit-score-privacy-invasion
– . https://www.independent.co.uk/news/world/asia/china-uighur-muslim-crackdown-xinjiang-surveillance-tracking-sensenets-a8786076.html
– https://www.sundayguardianlive.com/news/chinas-social-credit-program-creeps-canada
– https://www.chinafile.com/reporting-opinion/viewpoint/messy-truth-about-social-credit
– https://www.bertelsmann-stiftung.de/fileadmin/files/aam/Asia-Book_A_03_China_Social_Credit_System.pdf
– https://cadmus.eui.eu/bitstream/handle/1814/60424/LAW_2019_01.pdf

Mehmet Doruk