Azerbaycan Ermenistan arasındaki gelişmelerin sonucunda, Azerbaycan işgal edilmiş topraklarını, işgalden kurtarmış, hem bölgesinde hem de Kafkasya’da güç merkezi olduğunu güçlü ordusu ve ekonomisi ile kanıtlamıştır. Bu durumun bölgedeki bazı ülkeleri ne derece etkileyeceği ve bundan en çok İran’ın etkileneceği düşünüldüğünde, İran değerlendirilmesi ile bölgede nasıl bir İran olacağını görmemiz açısından önemlidir.
İran köklü geçmişi ile bölgede varlığını her daim devam ettiren, kendine göre plan yapan, ancak başkasının söylediklerini kendine uyarlayan, bölgedeki bir çok olayın devam etmesi için var olan ülke konumu ile devamlılığını sağlayan, önemli enerji kaynaklarına sahip, yönetim şeklini kendi hinterlant alanına ihraç etmek isteyen, ülke olarak yaklaşık seksen milyonun üzerinde nüfusu olan bir ülkedir.
Devamlı olarak batılı ülkeler tarafından ambargo uygulanan, ancak batılı bir çok küresel şirketin kapalı kapılar arkasında yatırımı ve işbirliği olan ülke konumundaki İran’a bir bakalım;
Bölgedeki varlığı ile haritası hiç değişmeyen ülke konumunda olması,
Güçlü devlet kimliğine sahip olması,
Mezhepsel mücadele alanı yaratması,

Hürmüz boğazında etkin güce sahip olması,
ABD için her zaman tehdit oluşturması,
İsrail için bölgede ve alana yayılan vekalet güçleri ile varlıksal mücadele alnında olması,
Türkiye’ye komşu ancak yakın uzak ilişkiler içinde olması AB içinde ABD karşıtı olan ülkeler ile iyi ilişkileri yürütebilme cesaretini göstermesi,
Çin için en önemli enerji tedarikçisi konumunda olması, Rusya ile her daim iyi ilişkiler geliştirme içinde olması ve gerektiğinde alternatif güç olarak kullanması,
Ermenistan ile iyi ilişkiler içinde olması
Azerbeycan’a karşı Ermenistan politikaları ile kendi içindeki Türk nüfusu kontrol etmek isteyen stratejileri kullanması, Rusyanın Hürmüz boğazındaki denge ülkesi,
Irak ve Suriye’de vekaleten ,direk ve dolaylı varlık göstermesi ile bölgedeki emellerinden asla vazgeçmeyeceği,
İsrail için devamlı tehdit olarak görülmesi,
Nükleer güce olma istekleri ve çalışmaları,
Bukalemun politikaları her ülke ile devamlı olarak ilişki kurabilmesi,
Etkinlik alanındaki ülkeler ile dost olmayan dostsuz politikalar izlemesi,
Çin’in Ortadoğudaki önemli kapılarından birisi,
Türkiye ile zaman zaman sorun yaşayan ancak hiç bir zaman ortada gözükmeyen ülke konumunda olması, Bölgesel güç olma istekleri ve siyasi rejim üretmeleri, Afganistan,Pakistan üzerinden geçiş noktası olması, Dünyanın her yerinde faaliyet gösterme yetisine sahip olması,
İçeride mezhepsel ve rejim karşıtları çekişmeleri ile ekonomik sorunların devam etmesi,

Ortadoğuda faaliyet alanlarında hem vekalet savaşlarını yönetiyor hemde ülkelerin yönetimsel mekanizmalarında etkinliklerini devam ettirme gayretleri içinde olması,
Azerbaycan Ermenistan savaşında her ne kadar tarafsız olduğunu söylesede PKK teröristlerin İran üzerinden Yukarı Karabağ bölgesine gönderilmesine göz yuman silah ve mühimmat gönderilmesi için sınır kapılarını açan İran Güney Azerbaycan bölgesindeki Türklerden gelen baskı ile bunu önce inkar etmiş daha sonrada sınıra askeri birlik yığarak kendisi için oluşabilecek tehditlere karşı, tehdit etme unsurunu ön plana çıkarmıştır.
Güçlü Azerbaycan İran için çok büyük bir tehdit olarak bundan sonraki dönemde kendini gösterecektir. İşbirliğinden kaçınan İran kendisini bekleyen iç sorunların daha büyüğünü görmektedir;ancak bundan sonra olayları kendisi değil başkaları kontrol etme gücünün yakalamışlardır.
Mehmet BOZKUŞ