Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi ile görüşmesinin ardından 8 Eylül 2021 tarihinde Gürcistan’ı ziyaret etmiş ve Gürcistan Cumhurbaşkanı Salome Zurabişvili ile görüşmüştür. Bu ziyaret esnasında Paşinyan şöyle açıklama yapmıştır:
“İran ve Gürcistan ile yaptığımız görüşmelerin gündeminde bölgesel iletişimin gelişimi önemli bir yer tutuyor. Bu bağlamda İran ve Gürcistan ile olan sınırımızı birbirine bağlayan “Kuzey-Güney Projesi”dir.
Rusya Federasyonu ve İran İslam Cumhuriyeti ile demiryolu bağlantısı kurmak bizim için çok önemli. Bu sorunu çözmek için Ermeni-Rus-Azerbaycan üçlü iletişiminin yeniden kurulmasını tartışacağız. Burada somut sonuçlar elde etmek için elimizden gelenin en iyisini yapmaya çalışıyoruz. Tabii ki, Azerbaycan’ın da Batı bölgeleri ve Nahçıvan ile iletişim beklediğini anlıyoruz.”
Burada Paşinyan İran ve Gürcistan ziyaretinde İran-Ermenistan-Gürcistan-Rusya yolu projesi, yani Tahran-Erivan-Batum yolu projesinin en önemli gündemden biri olduğunu vurgulamaktadır.
Bildiğimiz gibi 2020 yılındaki İkinci Karabağ Savaşı’ndan sonra Nahçıvan ve Azerbaycan’ı birbirleriyle bağlayan Zangezur Koridorunun açılması ile ilgili tartışma devam etmektedir. Azerbaycan ve Türkiye bu koridorun açılmasından yanayken İran, Rusya ve Ermenistan Kafkasya’daki kendi nüfuzunu kaybedeceği için bu projeye karşı çıkmaktadır. Bu bağlamda bu ülkeler Dağlık Karabağ’daki gelişmeler ve Ermenistan-Azerbaycan arası çatışmaları sürekli gündeme getirerek sorunu güvenlikleştirmekte ve Zangezur Koidorunu açma projesini geciktirmeye çalışmaktadır.
Diğer yandan, Rusya ve İran Ermenistan ve Gürcistan’dan geçen Kuzey-Güney Yolu’nun açılmasına olumlu yaklaşmakta ve bu proje vasıtasıyla Kafkasya’daki kendi nüfuzunu sürdürmeyi hedeflemektedir. Ermenistan hükümeti de Türkiye ve Azerbaycan ile var olan sınırın açılması uzun vadede beklenmezken Tahran-Erivan-Batum Yolu’nun açılmasıyla zor durumdan kurtulmayı planlamaktadır.
Ayrıca Gürcistan da uzun vadede kendi jeopolitik-ekonomik avantajını kaybedeceği için Zangezur Koridorunun açılmasına sıcak bakmamakta ve İkinci Karabağ Savaşı’ndan sonra bu mesele her zaman Gürcistan için büyük dert olmaktaydı. Durum böyleyken Tahran-Erivan-Batum Yolu’nun açılması Gürcistan Bakü-Tiflis-Türkiye yolu ile birlikte bir daha alternatifi elde etmiş olacak ve Gürcistan kendi jeopolitik ve ekonomik avantajını sürdürebilecektir. Bu yüzden Zangezur Koridoru Projesi ile ilgili tartışmalar devam ederken Gürcistan Tahran-Erivan-Batum Yolu Projesi’ne olumsuz bakmamaktadır.
Diğer yandan, Tahran-Erivan-Batum Yolu’nun aktifleştirilmesi Türkiye ve Azerbaycan için “Gülistan ve Türkmençay Antlaşmalarının tekrarlanması” anlamına gelir. Yani bu yol ile Türkiye ve Azerbaycan Kafkasya’da devre dışı kalacak ve uzun vadede Türkiye ve Azerbaycan’ın siyasal ve ekonomik olarak zayıflanmasına sebep olacaktır. Bu yüzden bu iki ülke Tahran-Erivan-Batum Yolu’nun açılmasına karşı çıkmaktadır. Paşinyan yönetimi bu durumun farkındadır ve komşularla ilişkileri normalleştirmeyi hedeflediği için bu meselenin tartışılmasında Azerbaycan ve Türkiye ile de konuşacağını belirtmiştir.

Dr. Öğr. Üyesi Keisuke Wakizaka
kafkassam