2024 yılının Temmuz ayının sonunda Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan İran’ın yeni cumhurbaşkanı Mesut Pezeşkyan’ıngöreve başlama törenine katılmak için İran’ı ziyaret etmiş ve bu ziyaret esnasında Ali Hameneyi ile görüşmüştür. Hameneyi İran ve Ermenistan arasındaki dostluk ilişkilerinin öneminden bahsederken Zangezur Koridoru’nun “Ermenistan’ın çıkarına zarar vereceğini” vurgulamıştır. İran’ın Zangezur Koridoru projesine karşı olduğuna dair gerçek yaygın şekilde bilinmektedir. Durum böyleyken niye kendi çıkarının yerine “Ermenistan’ın çıkarı”nı öne çıkarmıştır?
İran Ermenistan’ı Batıya açılan pencere olarak değerlendirmekte ve bölge üzerindeki kendi nüfuzunu sürdürmek için Ermenistan ile ilişkilere büyük önem vermektedir. İran Zangezur Koridoru konusunda Ermenistan’ın çıkarını öne çıkararak kendisinin Ermenistan üzerinde söz sahibi olduğunu göstermeye ve Batı’ya yönelen Ermenistan’ı dizginlemeye çalışmaktadır. Bu yüzden Zangezur Koridoru ve “Ermenistan Koridor” projeleri konusunda Ermenistan’a karşı tehditkâr söylemi kullanmıştır.
Ayrıca İran Ermenistan’da mevcut hükümete karşı muhalif grupları desteklemekte ve koridor projesiyle ilgili bu söylemden sonra muhalifler hükümeti eleştirmeye başlamıştır. Ermenistan’daki en önemli muhalif-Taşnakçı gazetelerden biri olan “1 Or (Bir Gün)” Ermenistan’ın Batı-Türkiye yerine İran ile işbirliğinin daha önemli olduğuna dair yazıyı yayınlamıştır. Bir de bu gazetede Koçaryan-Sarksyan döneminde milli savunma bakanlığı görevini yapan Artak Zakaryan merkezi hükümeti kendi milli çıkarını düşünmeyip Türkiye-Azerbaycan’a yakınlaşmakla suçlamış ve İran’ın Ermenistan’ın çıkarına daha çok sahip çıktığını vurgulamıştır. Ayrıca siyaset bilimci Suren Surenyants da Hameneyi’nin konuşmasının ABD’ye yaklaşan Ermenistan merkezi hükümetini dizginlemek amacıyla yapıldığını ifade etmiştir.
Böylece İran Ermenistan üzerinde söz sahibi olmaya devam etmek istemekte ve Ermenistan’ın Batı-Azerbaycan-Türkiye’ye yakınlaşmasına net bir şekilde karşı çıkmaktadır. Hameneyi’ninbu söylemini Ermenistan’daki Taşnakçı muhalifler hoş karşılamakta ve merkezi hükümetini eleştirmek için koz olarak kullanmaktadır. İran da merkezi hükümete karşı muhalifleri desteklemekte ve hükümetebaskı uygulamak için muhalif grupları kullanmak söz konusu olmaktadır.
Keisuke Wakizaka (Dr. Öğr. Üyesi, İstanbul Gelişim Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Bölümü)
