Kafkaslarda neler oluyor

Ukrayna-Suriye hattında taraflar birbirine üstünlük elde edemeyince yeni mücadele alanları açılıyor. 2014 Soçi olimpiyatları sporun sadece spor olmadığını olimpiyatların spor üzerinden uluslararası büyük bir operasyona dönüştüğünü artık herkes söylemektedir. 1980 Moskova olimpiyatları SSCB’nin yıkılış tarihinin başlangıcı oldu. Batının Moskova olimpiyatlarını boykot etmesi ekonomik olarak SSCB’yi bitirdi ve 1992de dağılmasını sağladı. Ruslar 2008de Çin olimpiyat oyunlarının açılış gününde adeta 1980 boykotunun intikamı gibi algılanan Tiflis harekatını yaptı ve Çin olimpiyatları gölgelenmiş oldu. Batı Çin ittifakı bir anlamda da Rusya tarafından kısmen de olsa ötelenmiş oldu. Soçi kış olimpiyatları bütün dikkatleri üzerine çekti bu tarihi rekabet süreci Soçi’ye nasıl yansıyacaktı. Kafkaslar Soçi oyunları öncesi Rusya için yumuşak karın operasyona en uygun bölgeydi. Hikâyesi ise hazırdı ve yıllardır süren rekabet ve çatışma kendi iç dinamiklerini devam ettirirse bu Soçi olimpiyatlarına yansır ve olimpiyat rekabetinde beraber kalınan operasyonda kim öne geçeceği sorusunu da bir anlamda cevaplandırmış olurdu. Olimpiyatlar Kafkaslarda Ruslara karşı yapılacak terör saldırılarıyla gölgelenecek e ya terör korkusuyla belki de olimpiyatlar iptal edilebilecekti. Rusya bütün dikkatlerini Kafkaslara yöneltti. Hem olimpiyatları organize ediyor, hem de güvenlik tedbirlerini sıkı bir şekilde uyguluyordu. Kafkaslar üzerinden Rusya sıkıştırılma stratejisi beklendiği sonucu vermedi. Rusya bir taraftan olimpiyatları sağlıklı bir şekilde yoluna koymaya çalışırken bir taraftan da Kafkasyada problem oluşturabilecek radikal söyleme kapılan ve Rusyaya karşı her an eyleme geçebilecek militanları Suriye’ye akıllı bir şekilde Cİhad söylemiyle yönlendirdi. Olimpiyatların güvenliği bu şekilde kontrol altına alınırken Ukrayna problemi yavaş yavaş ısıtılarak olimpiyatlar süresince Rusya’nın ukaynaya müdahale edemeyeceği beklentisiyle batı Rusyacı ve ya Rusya için hayati öneme sahip Ukraynada sessiz meydan devrimi gerçekleştirip Rusya’ya karşı büyük bir hamle yaptı. Rusya olimpiyat oyunları üzerinden Kafkaslarda terör saldırısını bertaraf etmekle uğraşırken Ukraynada oynanan oyuna müdahil olamadı. Olimpiyatla biter bitmez batının beklemediği şekilde Ukraynaya müdahil oldu. Rusya Ukrayna krizinde aynı Karabağ krizinde uyguladığı yöntemi uyguladı. Fiili bir müdahale değil, milis güçleri gayrı resmi destekleyerek oluşacak yeni durumu yönetme stratejisi Rusyanın başarı ile uyguladığı bir yöntem olarak batılıların karşısına çıktı. Batı camiası bu yöntemi Karabağda görmemezlikten geldi. Ve 24 yıldır süren Karabağ krizi hala güncelliğini korumaktadır. Şimdi Batı bir taraftan Ukraynayı kurtarmaya çalışırken diğer taraftan Karabağı görmemezlikten gelmesi Rusyanın elini güçlendirmektedir. İkircikli politikalar sahada uygulanması mümkün değildir. Karabağ krizi bugün hm batı için ve hem de Rusya için içinden çıkılmaz bir hal almıştır. Karabağ resmiyette batılıların da desteklediği ve Hristiyan bir devletin Müslümanlara karşı galebe elde ettiği bir Ermenistan olgusu gibi gözükürken asıl arkasında Rusya’nın yattığı bir krizdir. Karabağ Suriye Ukrayna krizleri birbirinden bağımsız gibi gözükse de aslında birbirini tetikleyen, tetikleyecek olan ve belki de bir dünya savaşına sürükleyecek büyüklükte bir problemdir. Ukrayna ve Suriyede birbirlerine karşı üstünlük elde edemeyenler Kafkaslarda Karabağda alabildiğine mücadele alanı elde ederek Rusyayı bölgede sıkıştırabilirler. Aynı zamanda Rusya Kafkasları ve Karabağı bir manevra alanı olarak kullanıp batının bir çok hamlesini devre dışı bırakabilir. Amerikada düzenlenen Nükleer güvenlik zirvesi esnasında Karabağda çıkan büyük ölçekli çatışmalar bu zirveye gölge düşürmek için Ruslar tarafından yönlendirildiği fikrini kuvvetlendirmektedir. Karabağ şu an pimi çekilmiş bir el bombası olarak batı ile Rusya arasındaki gerginliğin rekabetin arasında gidip gelmektedir. Bu durum kısa süreli çatışmaları tetiklemekte, Ermenistan ile Azerbaycan’ı Karabağ konusunda sık sık karşı karşıya getirmektedir. Azerbaycan’ın Karabağ konusunda haklı olduğu gerçeğini başta BM olmak üzere dünyanın bütün kuruluşları kabul etmekle beraber işgalin sonlandırılmasında üzerlerine düşeni yapmamaktalar. Krizin varlığı bölgesel müdahalelere kapı araladığı gibi ülkelerin birbirine karşı operasyonlarına da yol açar. ABD’deki nükleer güvenlik zirvesine karşı Rusya’nın bir operasyon aracı olarak kullanılan Nisan ayı başındaki Karabağ çatışması Kafkaslara bütün dikkatlerin çevrilmesine sebep oldu. Şimdi sadece Karabağ sorunu değil Kafkasların tüm sorunları mercek altına alınmıştır. Abhazya Osetya sorunu başta olmak üzere özellikle Kuzey Kafkasya’daki Vehhabi İŞİD örgütlenmesi artık daha fazla dikkat çekecektir. Bu bağlamda geçen gün Rusya’nın güneybatısındaki Stavropol bölgesinde bir polis karakolu yakınında beş patlama gerçekleşti. Polis yetkilileri ilk belirtilerin intihar saldırısına işaret etti. Saldırganlar gerçekleştirmeyi planladıkları eylemi hedefine ulaşamadan öldürülmeleri büyük bir tehlikenin kapıda olduğunu göstermektedir. Artık Kafkaslar Karabağ probleminin çözülememesinin de verdiği bir gerginlik atmosferinde patlamaya hazır bir barut fıçısını andırmaktadır. Soçi olimpiyatlarına karşı düzenlenecek olası terör saldırılarını önleyebilmek için Suriyeye sevkettiği militanlar şimdi Suriye tecrübesini de Kafkaslara taşıyacaktır. Rusyanın Suriyede özellikle Kafkas kökenli militanların olduğu yerleri daha çok bombalamasının altında yatan korkuda budur. Kafkaslarda Rusyaya karşı cephe açmak isteyenler için büyük sorunlar barındıran bölgede Rusya İran ittifakının da çatırdamasıyla büyük olaylar eylemleri beklemek gerekir. Başta Karabağ olmak Ukrayna ve Suriye krizlerini çözemeyenler hesaplaşmayı Kafkaslar üzerinden yapacaklar görüşünü ileri sürmeyi akla getiriyorlar. Kafkaslarda barışın yolu Karabağdaki barıştan geçer. Azerbaycan topraklarının işgaline ses çıkarmayan batılılar şimdi de Karabağ üzerinden hareketle Rusyaya karşı cephe açmanın peşindeler. Rusya ve Türkiye bu oyunu bozarak Karabağda öncelikle Karabağın dışındaki işgalin bitirilmesi, daha sonra da Karabağın hukuki statüsü çözüm masasına yatırılmalıdır. 24 yıldır süren bu çatışma hali bir dünya savaşının kıvılcımına dönebilir. Türkiye Rusya ilişkilerinin Ukrayna Suriye krizleriyle bozulduğunu göz önünde bulundurursak Karabağ krizinde bu rekabetin işbirliğine dönüşmesi sağlanabilir. Kafkaslarda çatışma alanları Rusya Türkiye rekabetine hatta savaşına dönme ihtimali olduğu gerçeğini hiç te uzak tutmamak gerekir. Türkiye Kafkaslarda barışın tesisinde yapacağı diplomatik girişimlerle Rusya ile olan gerginliği de bir anlamda kontrol altına alabilir. Rusya Batı rekabetinde Türkiye taraf değil krizleri fırsata çeviren ülke olma önceliğini kullanmalıdır. Hem batı ile ve hem de Rusya ile bu görüşmeleri sürdürebilecek diplomatik birikim artık Türkiye için kaçınılmazdır. Kuzey Kafkasyadaki çatışmalar hem Rusyayı ve hem de Türkiye’yi etkiler. Çeçenistan’da yakında olacak seçimler Türkiye açısından son derece önemlidir. Kadirov Türkiye Rusya ilişkilerin de önemli bir rol oynayabilir. Artık Türkiye bölgesel politikalarda duygusallığı bir kenara bırakmalıdır. Barış ve güvenlik olmazsa olmaz. Kafkaslarda barışa her zamandan daha çok ihtiyaç vardır.
Dr. Hasan Oktay
Kafkassam başkanı