Musavat.com’un haberine göre, İran Cumhurbaşkanı Mesud Pezeshkian’ın Azerbaycan ziyareti İran medyasında geniş yer buldu. Ülkenin gündemindeki en önemli olay ise Bender Abbas’ın Şahid Recai limanında yaşanan patlama. Patlama ve yarattığı ağır sonuçların yanı sıra hükümetin sabotaj ihtimaline ilişkin açıklamaları, ülke gündeminin başlıca konuları arasında yer alıyor. Bu arada, İran Cumhurbaşkanı’nın Azerbaycan ziyaretinin Bender Abbas’taki olaylar nedeniyle erteleneceği yönünde haberler çıksa da, daha sonra bu bilgi doğrulanmadı. Ancak bu nedenle yolculuğun kısa sürdüğü, bir gün sürdüğü düşünülüyor.
İran’ın hemen hemen bütün medya kuruluşları ziyareti geniş yer vererek, önemini vurguladı. Pezeşkian’ın Bakü ziyareti sırasında Azerbaycan ve İran hükümetleri arasında 7 mutabakat zaptı imzalandığı vurgulandı. Pezeşkian’ın Karabağ’ın Azerbaycan toprağı olduğuna ilişkin açıklamasına da geniş yer verildi. İran Cumhurbaşkanı’nın Şehitler Hâliyesi, Fahr-i Kâinat ve Hazreti Hekime (Bibi Heybet) Türbesi’ni ziyaret edebilmesi için de yer ayrıldı.
Ayrıca, Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’in, Pezeşkian’ın Bakü ziyareti sırasında İran’la işbirliğini geliştirme yönündeki isteğine ilişkin açıklamaları da özel ilgi gördü.
İran medyasının ağırlıklı olarak resmi haberlere odaklandığı ve kapsamlı yorumlara yer vermediği belirtilmelidir. Önümüzdeki günlerde Pezeşkian’ın Azerbaycan ziyareti ve ilişkilerin mevcut durumu ve geleceği hakkında yorum ve analizlerin yayınlanması muhtemeldir.
İran-Azerbaycan ilişkilerinin son yıllarda soğuk seyrettiğini, hatta buna ciddi kırgınlıklar ve suçlamaların da eşlik ettiğini belirtmek gerekir. Ancak son iki yıldır bir yumuşama yaşanıyor. Geçtiğimiz yılın mayıs ayında merhum Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi, Azerbaycan sınırına gelerek Azerbaycan Cumhurbaşkanı ile bir araya gelmiş ve ilişkilerin gelişmesi konusunda mesaj alışverişinde bulunmuştu.
Mesut Pezeşkian, cumhurbaşkanı seçilmesinin hemen ardından Azerbaycan Cumhurbaşkanı ile ilk telefon görüşmelerinden birini gerçekleştirmiş, İlham Aliyev ise İranlı mevkidaşını Azerbaycan’a davet etmişti.
Azerbaycan asıllı Mesut Pezeşkian’ın cumhurbaşkanlığı seçimlerinde ilk kez etnik unsuru ön plana çıkardığı ve kampanya döneminde etnik gruplara yönelik bir kampanya yürüttüğü biliniyor. İran’daki etnik Azeriler, özellikle Azerbaycanlı olması nedeniyle Pezeşkian’a seçimlerde önemli destek verdi.
Mesut Pezeşkian’ın Azerbaycanlı olması ve aynı zamanda “reform” kanadında yer alması, onun Azerbaycan ile ilişkilerin geliştirilmesine öncelik vereceğini gösteriyordu. “Reform” kanadındaki siyasetçiler, kural olarak, İran’la hassas ilişkileri olan Azerbaycan başta olmak üzere komşu ülkelerle, karşılıklı çıkarlar prizmasından bakarak normal ilişkileri sürdürmeye çalışıyorlar. Ancak İran’ın muhafazakar kanadında Azerbaycan’a karşı sert tutumu savunanların da olduğu bir sır değil. Bu gruba yakın kişiler ve medya kuruluşları Azerbaycan’a karşı sert eleştirilerde bulunuyor, Bakü’nün Türkiye ile yakınlaşmasını ve Batı ve İsrail’le ilişkilerini eleştiriyor. Bu grubun son yıllarda İran’da ciddi bir Azerbaycan karşıtı kampanya yürüttüğünü de belirtmek gerekir.
Ancak devletler arasındaki ilişkilerin halihazırdaki olumlu atmosferi ve karşılıklı güveni artırıcı adımlar, bu grupların Azerbaycan’a karşı açık saldırılarda bulunmalarına izin vermiyor. Ancak örneğin İsrail Başbakanı Netanyahu’nun Mayıs ayında Azerbaycan’ı ziyaret edeceğine dair haberler, İran’daki bu grupların Azerbaycan makamlarını eleştirmelerine yol açtı.
Ancak genel olarak bakıldığında iki ülke ilişkilerinde giderek artan bir yakınlaşma yaşandığı, bu arka planda memnuniyetsiz ve karşıt grupların seslerinin çok yüksek çıkmadığı söylenebilir. Son yıllarda yaşananlar, Tahran’ın Bakü’ye yönelik tehdit ve baskı politikasının tam tersi etki yarattığını ve eninde sonunda İran’ın Güney Kafkasya’dan çıkarılmasına yol açtığını göstermiştir. Başka bir deyişle, gergin ilişkiler İran’ın devlet çıkarlarına zarar veriyor. Bu nedenle merhum İbrahim Reisi döneminde İran, Azerbaycan’la ilişkilerinde ciddi bir revizyon ve değişime gitmeye başladı. Bu yılın başlarında Bakü’ye gelerek Azerbaycan Cumhurbaşkanı ile üst düzey görüşmelerde bulunan İran Meclis Başkanı Muhammed Bakır Galibaf, muhafazakar askeri kanadın temsilcisiydi.
Mesut Pezeşkian’ın cumhurbaşkanlığı görevi, Azerbaycan ile ilişkilerin daha üst seviyeye taşınması için yeni fırsatlar yaratıyor. Ancak riskler de var; zira her iki ülkenin içinde ve dışında ciddi güçler iki ülke arasındaki ilişkileri bozmaya çalışıyor. İran Meclis Başkanı Kalibaf’ın Bakü ziyareti sırasında İran bahanesiyle bazı Azerbaycan internet kaynaklarına saldırı düzenlenmesi, iki ülke arasındaki ilişkileri bozmaya yönelik bir girişimdir. Bu anlamda önümüzdeki dönemde iki ülke arasındaki ilişkileri bozmaya yönelik ülke içinden ve dışından birtakım provokatif girişimlerin olması da olasıdır.
Ancak mevcut koşullar her iki ülkenin de
Her iki hükümet de ilişkilerin iyileştirilmesinden yana, bu da bir bakıma umut verici. Özellikle mevcut İran hükümetinin Azerbaycan ile ilişkilere özel önem verdiğini hatırlamak önemlidir.
Kənan Rövşənoğlu
