Dün Japonya’da Japonya Öz Savunma Birliği’nin kurulmasının yıldönümü kutlandı. Zaman geçtikçe uluslararası siyasette Japonya Öz Savunma Birliği’nin rolü değişmekte ve bununla bağlı şekilde Japonya Anayasası’nın 9. Maddesi sıkça gündeme getirilmektedir.
Aslen Japonya Anayasası’nın 9. Maddesi şöyle belirtmektedir: Japonya vatandaşları doğruluk ve düzene dayanan dünya barışını dürüst şekilde arzular. Japonya Devleti, uluslararası çatışmaları çözmek için kendi egemen hakkı olarak savaşa başvurmaktan, silahlı olarak tehdit etmekten ve silah kullanmaktan ebedi olarak vazgeçer. Bu hedefe ulaşmak için Japonya devleti kara, deniz, hava ve diğer silah kuvvetlerine sahip olmayacaktır. Devletin savaş hakkı tanınmaz.
Durum böyleyken Japonya Öz Savunma Birliği’nin kurulması ve geliştirilmesinde her zaman bu 9. madde ile çelişkiler söz konusu olmuş ve Japonya’daki aydınlar başta olmak üzere kamuoyunun önemli kısmı bu tür gelişmelere tepki göstermiştir. Japonya hükümeti bu çelişkileri çözmek için anayasa üzerindeki yorumu değiştirerek Japonya Öz Savunma Birliği’nin varlığını ve görev çeşitlerinin çoğalmasını meşrulaştırmaya çalışmaktadır.
Ona rağmen, Soğuk Savaş döneminde Amerika’nın koruması altında kalmak Japonya kendisini korumak yeterliyken son dönemde dünya siyasetinin dramatik şekilde değişmesi ve Amerika’nın gücünün önemli şekilde azalması barış hareketindeki uluslararası işbirliği ve kolektif güvenlik konusunda özellikle Amerika başta olmak üzere Batı ülkelerden Japonya Öz Savunma Birliği’nin rolünün büyümesi talebi artmaktadır. Ayrıca Japonya çevresinin ortamı gerginleştikçe sadece Anayasa üzerindeki yorumun değiştirilmesiyle baş edilemeyen durum ortaya çıkmaktadır. Bu süreçte bugünkü Japonya hükümeti Japonya Anayasası’nın 9. maddesini değiştirmeyi ileri sürmektedir.
Muhalefet partisinin çoğu ve kamuoyunun önemli kısmı bu değiştirme girişimine karşıyken Japonya hükümeti 9. maddeyi değiştirip bu maddeye kolektif güvenlik hakkı ve milli savunma ordusunun varlığını belirtmeyi önermektedir. İktidar partilerinden biri olan Koumeito Partisi ise bu değişikliğe karşıyken bu maddeye Japonya Öz Savunma Birliği’nin varlığını belirtmeyi önermektedir. Ayrıca Japonya Liberal Demokrat Partisi içinde zorunlu askerliğin tekrar devreye girmesi de tartışılmaktadır.
Fakat bu çalışmalara karşı kamuoyunun tepkisi son zamanlarda tekrar artmaktadır. Günümüzdeki hükümete kamuoyunun desteğinin azalması ve ekonomik durumun kötüleşmesiyle birlikte kamuoyu içinde 9. maddenin değişmesi ile ilgili konu ikinci planda kalmaktadır. Japonya hükümetinin Amerika’ya bağımlılığını artması da Japonya Öz Savunma Birliği’nin “Amerika’nın 5. kolu”, “işgalcinin destekçisi” ve “Amerika’nın kurban keçisi” olabileceğine dair endişeyi artırmakta ve bu da Anayasa’nın değiştirilmesine yönelik girişimine karşı sert tepkilere sebep olmaktadır. Ayrıca “İkinci Dünya Savaşı Travması” halen Japon halkı arasında ordu ve savaş ile ilgili konuya karşı alerji mevcuttur. Bu savaşta çok sayıda halk rejimin adı altında hayatını kaybetmiş ve hayatta kalanlar da oldukça zor şartlar altında yaşamak mecburiyetinde kalmıştır. Bu travma özellikle yaşlılar arasında köklü şekilde mevcuttur ve bu yüzden 9. madde ve ordu Japonya siyasal hayatında halen hassas konu olmaktadır.
Böylece dünya siyasetinde Japonya Öz Savunma Birliği’nin rolü büyürken ve bu birliğin görevleri Japon kamuoyu tarafından olumlu değerlendirilirken “9. Madde” ile ilgili tartışmalar Japonya Öz Savunma Birliği’nin dünya siyasetindeki etki alanını önemli derecede sınırlamaktadır.
Keisuke Wakizaka kafkassam uzmanı