İstihbarat yapılanması üzerinde yürütülen reform tartışmaları gündem maddelerimiz arasındaki yerini uzunca bir süredir korumakta. Çok farklı görüşleri öneriler ve anlayışlar etrafında sürmekte olan tartışmalar verimli sonuçlara elverişsiz bir biçimde ilerliyor. İstihbaratı halen “uzun siyah paltolu adamlar” imgesi ile algılıyoruz. Fakat içinde bulunduğumuz çağ bunun çok ama çok ötesinde bir anlayışı gerekli kılıyor.
Esasen, bir toplumun istihbarat anlayışı ve istihbarat olgusuna yönelik algısı, toplumun dünya ve gelecek tasavvuru ile doğrudan etkileşime sahiptir. Toplum, dünyayı hangi biçimde algılıyorsa istihbarat anlayışı bu algılama düzeyi ve biçimine uygun biçimde gelişecektir. Tabi istihbaratı bu noktada bir sistem olarak ele alırsa, istihbarat süreçlerinin sonunda elde edilen sonuçların toplumun gelişmesine katkısı da tasavvur kapasitesi ile doğru orantılı bir seyir izleyecektir.
Çağımızda gelecek tasavvurunu sınırlarını ve çerçevesini, hiçbir itiraza ve kuşkuya yer bırakmayacak şekilde teknoloji belirlemektedir. Teknolojik gelişimin öncüsü olan toplumlar geleceğin de öncüsü ve belirleyicisi konumunda bulunmaktadırlar. Bu durumu edilgen biçimde bir seyirci konumunda gözlemleyerek yakinen şahit olmaktayız. Her yeni teknolojik gelişmenin öznesi değil sadece tüketicisi olarak ve yalnızca bu gelişmelere hayranlıkla bakarak bu durumu tecrübe etmekteyiz. Şüphesiz bu durum gelecek tasavvurumuz ile ilgili. Gelecekte kendimizi nereye konumlandırıyoruz? Nasıl bir toplum olarak yaşamak istiyoruz? Dünya ölçeğinde ve diğer toplumlarla mukayesede nerede yer almak istiyoruz?
Bu soruların cevapları bizi teknolojik istihbarat olgusuna götürmektedir. Esasen iki farklı anlamı ihtiva eden teknolojik istihbarat çağımızın temel belirleyicileri arasındadır. Öncelikle, teknolojik istihbarat, teknolojik araçların (cep telefonu, bilgisayarlar, sosyal medya araçları v.b.) kullanımı ile elde edilen istihbarat verilerini ifade etmektedir. Fakat ikinci ve esas kritik anlam, diğer toplumların ve dünyadaki teknolojik gelişmelerin yakın biçimde takip edilmesi, öngörülmesi, olumlu olumsuz sonuçlarının değerlendirilmesi, teknolojik gelişmelerin henüz ortaya çıkmadan evvel analiz edilebilmesi ve nihayet teknolojik gelişme verilerini elde ederek ve öngörerek bizzat teknolojik gelişmelere yön vermek ve teknoloji üretmektir.
İçinde bulunduğumuz çağ bu açıdan teknolojik istihbarat çağıdır. Teknolojik gelişmeleri öngören, analiz eden ve üreticisi olan toplumlar öncü konumlarını rakipsiz biçimde sürdüreceklerdir. Bu noktada bir tercih yapmamız gerekmektedir. Gelecek tasavvurumuzu ve buna uygun istihbarat anlayışımızı şekillendirmemiz zorunludur. Teknolojik istihbarat kapasitesi, ilkokul düzeyi eğitim sürecinden başlayan uzun bir birikimin sonucu olarak elde edilebilmektedir. Bu noktada, istihbaratı yalnızca istihbarat kurumunun faaliyetleri ve yapılanmasından ibaret görmemek ve dışsal faktörler (eğitim, kültür, gelecek tasavvuru) bir bütün olarak değerlendirme zorunluluğu karşımıza çıkmaktadır. Bu gerçeklikleri göz ardı eden ve istihbarat reformunu yalnızca kanuni ve şekli kurumsal düzenlemeler olarak algılayan anlayışımız, geçmişi kaçırmış olduğumuz gibi geleceği de kaçırmamıza yol açacaktır.
Çağatay BALCI-Kafkassam