KAFKASSAM – Kafkasya Stratejik Araştırmalar Merkezi

  1. Anasayfa
  2. »
  3. Gündem
  4. »
  5. İran’ı Yeni Yılda Ciddi kriz bekliyor

İran’ı Yeni Yılda Ciddi kriz bekliyor

Kafkassam Editör Kafkassam Editör - - 8 dk okuma süresi
305 0

İran İslam Cumhuriyeti 1979 yılından bu yana öyle yada böyle şimdiye kadar 40 yıllık ömründe çeşitli iktisadi ve askeri ambargolarda ayakta kalmış ve şimdiye kadar devam etmiştir. Önceki cumhurbaşkanı “Ahmedinejad” döneminde nükleer faaliyetlerinden dolayı daha geniş kapsamlı ambargolara maaruz kalan İran, ABD arasında “Obama” döneminde Avropa birliği, Çin ve Rusya’nın da girişimiyle bir antlaşma yapıldı ve bilindiği üzere o zamana kadarki bütün ambargoların büyük bir hissesi kalkmış oldu. İran’ın ABD’de bloke olmuş paraları uçakla İran’a gönderilerek İran rejimine teslim edildi. Fakat söz konusu antlaşma o kadarda uzun sürmedi.
Obama’dan sonra başkanlık yarışında demokrat aday Hilari klinton’un aksine cumhuriyetçi aday Trump seçim propagandasından itibaren Yapılmış olan antlaşmayı Obama’nın yönetimini eleştirmek için kullanarak “kötü bir antlaşma” diyerek başkan olduğu taktirde yırtıp atacağının sözünü vermişti. Nitekim öylede oldu. Trump başkan seçildikten sonra hükümet kadrosunun ve yardımcılarının seçiminden bile İran’a karşı tavrı aşağı yukarı belli oldu. Söz konusu antlaşma özellikle Avropa tarafının devam etmesi yönünde yoğun baskısı ve diplomatik girişimlerine rağmen Trump tarafından tek taraflı olarak askıya alındı. Fakat ABD’nin sürekli üstünde durduğu esas iki mesele vardı. Birincisi İran’ın nükleer başlık ve uzun menzilli kıtalararası balistik füze geliştirme programının ortadan kalkması ve ikincisi İran rejiminin dünyada ve özellikle ortadoğuda yayılmacı politikası güdmesinin sonlandırılmasına dair garanti alınması. ABD bu kapsamda yeni bir antlaşma yapılması için hazır olduğunu beyan etti.
Buna karşın İran yetkilileri tek bir ağızdan bu şartların hiç bir şekilde değerlendimeğe bile alınmayacağını ve yeni bir antlaşmanın hiç bir zaman gerçekleştirilmeğeceğini açıkladı. Geçen süre zarfında daha geniş kapsamlı ambargolar uygulanmaya başladı nitekim 2019 yılında Devrim muhafızları ordusu ve ona bağlı olan İran ve ya dış menşeli paravan firmalar ambargo kapsamına alınarak tüm faaliyetleri uluslararası biçimde mercek altına alındı. 2020 yılının ilk günlerinden başlayarak İran’ın Suriye, Irak, Yemen ve Lübnan başta olmak üzere tüm iktisadi, askeri hareketleri ABD tarafından yakın takibe alınarak daha etkin ve keskin bir şekilde karşılık verilmesi yönünde zaten sinyaller vardı fakat ABD tarafından Devrim muhafızları’nın dış kolu olarak bilinen Kudus gücü tuğayı komutanı Kasım Süleymani’nin Bağdat’ta öldürülmesi var olan gerilimi daha da yükseltti. Hemen ardında Devrim muhafızlarının İrak’ta bulunan ABD üstünü füzeyle vurması daha sıcak bir çatışmanın ve resmi bir savaşın olacağı yönünde uluslararası bir tedirginliğe neden olmuşken son iki ayda korona virüsünün Çin’den dünyanın neredeyse tüm ilkelere yayılarak normal hayatı durdurması ilk gündem madde olarak halen ehemiyyetini korumaktadır.
İran’da bir anda geniş bir biçimde yayılan Kovid-19 hastalığı şimdiye kadar 2 bin üzerinde can kaybına neden olurken bu hastalığın İran ve Çin arasında yıllardan beri devam eden iktisadi, askeri ve stratejik işbirliğinin bu pandemi nedeniyle kısa süreliğine olsa bile durdurulmaması ve uçak seferlerinin devam etmesi yönünde güçlü olasılıklar var. Vürüs nedeniyle de uluslararası boyutta yaşanan iktisadi krizin gelecek aylarda daha da vahim boyutlarda yaşanacağı tahmin ediliyor.
Bu arada İran yönetimi ülkeyi saran hastalık karşısında neredeyse aynı durumda olan üklkelerin akisine elle tutulur bir icraat göstermeyerek ciddi ber karantina uygulamasının yapmaması da tartışma konusu oldu. Fakat İran yönetiminin böyle bir karantina ugulamamasının esas nedeni ülke ekonomisinin küçük çaplı bir karantina ugulamasının maliyetini karşılamamaktır. Nitekim son iki hafta içinde İran resmi makamlarının esas gündemi hastalık değil belki ambargolardır. Bir kaç ülkeden İran’a geniş yardımlar yapılmasına rağmen İran, ABD ambargolarının ülkenin sağlık sisteminin hastalıkla mucadelede yetersiz kaldığını savunurken ABD yetkililerinden bir kaç defa yardım çağrısı geldi. İran isterse her türlü yardıma hazır olduklarını beyan eden ABD’ye İran yetkilileri başta Hamenei olmak üzere peş peşe olumsuz yanıtlar geldi. Pompeo son açıklamasında İran’ın ABD’nin 100 milyon dolarlık ilaç ve tıbbi yardımını kabul etmediğini beyan etti.
Ekonomilerinin petrol ve doğal gaz ihracatına bağlı olan ülkeler son petrol fiyatlarının düşmesi sonucu ciddi bir biçimde başka ülkerle mukayesede daha ciddi bir krizle karşı karşıyayken İran’ın durumu çok daha farklı ve çok daha ciddi gözüküyür. Bir taraftan ambargolardan ciddi bir şekilde etkilenen İran ekonomisi hiç bir biçimde bölgede yürüttüğü yayılmacı politikasından taviz vermeyerek ülkenin zaten kısık bütcesinin ciddi bir kısmını güdümünde haraket ettiği terör örgütlere aktarmağa devam ediyor.
İran merkez bankasının yeni yıl için yüzde otuzun üzerinde bir enfilason sinyali şimdiden gelecek aylarda özellikle halk açısından ciddi bir şekilde ekonomik ve geçim zorlıklarının olduğu kaçınılmaz gözüküyor.
Aynı zamnda İran yönetiminin halkı rahatlatmak için yaptıkları açıklamaların aksine uluslararası piyasalarda petrol fiyatının İran petrolünün üretim maliyetinin aşağısına düşmesi bu yıl çok ciddi bütçe açığının oluşmasına neden olacakken, İran yönetimi açısından tümüyle bir değişime sebebiyet vermese bile şimdiye kadar görülmemiş sistem içi yeni değeşimlere neden olabilme olasılığı vardır.

Celal Ruşen kafkassam İran masası

İlgili Yazılar

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir