İran rejim yetkilileri, henüz okula kaydolmamış öğrenci sayısındaki artışın 970 binden fazla erkek ve kız öğrenciye ulaştığını gösteren resmi istatistikleri sundu.
Bunun yanında ülkede en az 9 milyon kişi okuma yazma bilmiyor.
Raporlarda, yeni eğitim-öğretim yılı arifesinde farklı unvan ve isimler altında alınan kayıt ücretlerinin ve okulların öğrencilerden aldığı harç miktarlarının arttığı belirtiliyor.
Bu da binlerce öğrencinin okula gitmekte isteksiz olmasına neden oldu.
Bu maddi engellerden en çok etkilenenlerin ise İran’da yaşayan ve okula kaydolmak isteyen Afgan çocukları olduğuna dikkat çekildi.
El- Şark gazetesinin 10 Eylül Pazar günü yayımlanan sayısında “eğitimden ayrılan çocukların oranının yüksek olduğu” belirtildi.
Bu sayıda, “Eğitimden ayrılan çocukların sayısı her geçen yıl artıyor” ifadesi yer aldı.
Sayıda, “Bu durumun İran’da hükümetin benimsediği ve birbirini takip eden yanlış ekonomi ve eğitim politikalarının bir sonucu olduğu, bunun da anayasanın 30’uncu maddesinin ve çocukların temel haklarının göz ardı edilmesine yol açtığı” da belirtildi.
Söz konusu sayıda eğitimi bırakan çocuk sayısındaki artışla birlikte çalışan çocuk sayısında da artış yaşandığı kaydedildi.
Rapor, “mevcut istatistiklere göre 2021 yılında okuma-yazma bilmeme oranının toplam nüfusun yüzde 12’si olduğunu” doğruladı.
İstatistik Merkezi’nin bu eylül ayındaki raporuna göre İran’ın nüfusu 86 milyon 250 bin kişiye ulaştı.
Dolayısıyla 2021 yılında açıklanan yüzde 12 okuma-yazma bilmeme oranına göre İran’da okuma-yazma bilmeyenlerin sayısı 10 milyon 230 bin kişiden az değil.
Bu bağlamda İbrahim Reisi hükümetinin eski Milli Eğitim Bakanı Yusuf Nuri de geçen yıl 27 Ağustos’ta benzer istatistikler sunmuştu.
Nuri, “Ülkedeki okuma yazma bilmeyenlerin sayısına bakıldığında, 2016 nüfus sayımına ve İstatistik Merkezi’nin açıkladığı istatistiklere göre ülkede 8 milyon 795 bin okuma yazma bilmeyen insan var” açıklamasında bulunmuştu.
Nuri, ilköğretimde 160 bin öğrencinin eğitimden ayrıldığına dikkat çekerek, “Son bilgilere göre İran’da eğitimden ayrılan 970 bin kişi var ancak bu sayı yaklaşık 150 bin azaldı” dedi.
Şark gazetesi, eğitimi bırakan insan sayısındaki artış nedeniyle “önümüzdeki on yılda İran toplumunun zarar göreceği” uyarısında bulundu.
Gazete, “Devlet okullarında çocukların eğitim ücretinin ödenmesinin, okul yardımı ya da kayıt ücreti adı altında farklı başlık ve isimler altında gerçekleştiğini” vurguladı.
Eğitim için yapılması gereken bu tür ödemeler, aileleri toplumun en alt gelir kesiminden olduğu düşünülen bazı çocukların okulu bırakmasına yol açan en önemli nedenlerden biri.
Afgan çocuklar
Geçen birkaç hafta içinde, İran’da yaşayan Afgan çocukların kayıt altına alınmasına yönelik engellerin arttığına dair çeşitli raporlar geldi.
Şark gazetesi bu çocukların “her gün daha fazla karmaşıklıkla karşı karşıya kaldıklarını” kaydetti.
Gazete, okul yılının başlamasına rağmen bu çocukların çoğunun şu ana kadar kayıt yaptıramadığını da sözlerine ekledi.
Bazı çocuk hakları savunucuları da çoğu zaman, tüm kayıt belgeleri tamamlandıktan sonra bile okul müdürlerinin onları kaydetmeyi reddettiğini söyledi.
İran Avukatlar Derneği’nin avukat ve insan hakları yetkilisi Muhammad Salih Nograkar, gazeteye yaptığı açıklamada şunları söyledi:
Afgan vatandaşlarının İran’a göçünün artmasına ve sınırların yönetiminde karşılaştıkları zorluklara rağmen, İran’da Afgan çocukların sayısı eskisinden daha fazla artmış, bu durumla eş zamanlı olarak karşılaştıkları engeller de artmış ve bu çocukların aileleri çocuklarını nüfusa kaydettirememiş durumda. STK’lar da Afgan çocuklarını İran okullarına kaydetme olanağı bulamadı.
Nograkar, başkent Tahran’da en az üç bölgede yabancı uyruklu kişilerin çocuklarının eğitimine yardımcı olmak amacıyla kurulan hayır kurumlarıyla temas kurduğunu belirtti.
Nograkar, bu kurumların yeni eğitim-öğretim yılının başlamasına 15 gün kala kapasitelerine ulaştıklarını kaydetti.
Afgan çocukların sayısı çok arttığı için, örneğin sadece 30 öğrenci kapasiteli okula 300 öğrencinin kayıt yaptırmak için başvurduğunu da sözlerine ekledi.
Eğitim açığı
1982 yılında yüksek öğrenim için Özgür Üniversite’nin (Azad) kurulmasıyla İran’da eğitim artık ücretsiz olmaktan çıktı.
Okul düzeyinde Temsilciler Meclisi, 1988’de yayınlanan bir kararla, kâr amaçlı (özel) üniversitelerin kurulmasını resmileştirdi.
Parlamento bu kararı onaylarken, hükümet yetkilileri amacın eğitimin geliştirilmesi için özel sektör fonlarından yararlanmak olduğunu açıkladı.
Aslında son 30 yılda özel okulların kurulması, bazı yetkililer ve rejime yakın kişiler için gelir sağlayan mali projelere dönüştü.
Durum, rejimin bazı üst düzey yetkililerinin kendi okullarını kurmak için hükümet olanaklarını kullanmaları noktasına geldi.
Özel okul ücretleri astronomik boyutlara ulaştı ve uygulamada bu okullar, ücretleri on milyonlarca tümene ulaştığı için yüksek gelirli ailelerin çocuklarına özel hale geldi.
Aynı bağlamda Milli Eğitim Bakanlığı okul eğitimi ve sivil toplum eğitim merkezleri başkanı, bir televizyon programı aracılığıyla özel okulların 2023-2024 eğitim-öğretim yılı harç ücretlerinin 48 ila 50 milyon tümen arasında değiştiğini duyurdu.
(500 milyon İran riyali: bin ABD dolarına eşdeğer. -10 riyal 1 tümen galiba-)
İran Parlamentosu üyesi Muhammed Hasan Asfari yaptığı açıklamada, birçok okulda öğrenim ücretlerinin 70 ile 100 milyon tümen arasında değiştiğini söyledi.
Ücretlere spor ve dil eğitiminin yanında eğlence aktivitelerinin dahil olduğunu da sözlerine ekledi.
Özel okullarda öğrenim ücretlerinin artması, devlet okullarının çeşitli bahane, argüman ve başlıklarla öğrencilerin ailelerinden ücret talep etmelerini teşvik etti.
Bu, Şark gazetesinin ister devlet ister özel okullar tarafından alınan ücretlerin okul terkinin artmasına neden olan en önemli faktörler arasında yer aldığını belirttiği bir raporda yer aldı.
