İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani’ni Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın resmi daveti üzerine Türkiye’ye geliyor. Ruhani’ye iki gün sürecek ziyaretinde kabinesindeki üst düzey ekonomik ve siyasi kurmayları eşlik edecek. Dini rehberliğin kadrosundan kimsenin olmaması ise dikkat çekici bir durumdur.
Ruhani, Türkiye temasları kapsamında iki ülke lideri başkanlığında toplanacak 5. Yüksek Stratejik İlişkiler Konsey’ine de katılacak. Toplantıda, iki ülke ticaret hacminin 30 milyar dolara çıkarılması için iki ülke cumhurbaşkanının benimsediği hedef ele alınacak. Ziyaret çerçevesinde iki ülke cumhurbaşkanı huzurunda ekonomik, kültürel ve politik alanlarda hazırlanmış önemli anlaşmalarının imzalanması bekleniyor. Şeklinde İran tarafından bir açıklama ile Ruhaninin Türkiye ziyareti dünyaya duyuruldu. ABD’nin İran’a uygulamaya başladığı ambargonun başlamasından sonra İran’dan Türkiyeye yapılacak olan bu seyahat oldukça dikkat çekmektedir. Yapılan resmi açıklama dışında bu görüşmelere oldukça önem atfedilmektedir.
Özellikle ABD Türkiye ilişkilerini son günlerde ciddi anlamda bir iyileşme yaşarken bu seyahatin Türkiye ABD ilişkilerini bozmak amacına matuf yapıldığını söylemek oldukça zordur. İran basını bu şekilde geziyi manipule ederken bir çok olayı da gözden kaçırmak istediği anlaşılmaktadır. İranda artık herkes tarafından görülen Dini rehber Cumhurbaşkanı çekişmesi bu geziye de damgasını vurması beklenmektedir. Dini Rehberlik bu gezide büyük şeytan ABD ye karşı Türkiye İran ittifakını daha da sağlamlaştırmayı umarken gelişmeler farklı yönde ilerleyeceğe benzemektedir. Dini rehberin bu tutumunu en çok Çin ve Türkiye’de siyasette ve medyada arzı endam yapan eski İran’cılar desteklemektedir. Çin ABD’ye karşı İran’da yeni bir Çin seddi kurmaya çalışırken eski İrancılar ise ideolojik saplantılar ile İran’dan kahramanlıklar çıkarma peşindeler.
Türkiye ABD ilişkilerini son birkaç aylık seyrine bakarsak ne Çin İran’da Çin seddi kurabilir ne de eski İrancılar İrandan kendilerine kahramanlık destanları yaratabilirler. ABD İran’a uyguladığı ambargodan Türkiye’yi geçici muaf tuttu. Bu başarı Türkiyedeki siyasal İslamcıların ve ya eski İrancıların bir başarısı değil bilakis ABD’nin bir hesabının parçalarından sadece bir adımıdır. Ambargo serbestiyesinin hemen peşine azılı üst düzey PKK militanları için yakalama kararı çıkarması gerçekleşmiştir. Fıratın doğusuna yapılacak olası bir operasyon Soçide Erdoğan ve Putinin almış oldukları ortak bir karardır ve bu konuda Erdoğan geçen hafta açık ve net bir şekilde Fıratın doğusuna operasyon yapılacağını ifade etti. ABD ise bu karar karşısında durumunu gözden geçirerek Türkiyeye alan açmak zorunda kaldı. Bunu her ne kadar Mart 2019da gerçekleşecek yerel seçimlere dönük bir yönlendirme hareketi olarak da görmek gerekmekte ise de esas altında yatan sebep ABD’nin İran konusunda Türkiye’yi arabuluculuk yoluna sevketmektir. Ayrıca FETÖ elebaşısının teslim edilebileceği gibi son derece Türkiye’nin önem verdiği bir konuda adım atılacağı sinyali verilmesi başlı başına bir gelişmedir. ABD bir taraftan İrana karşı uyguladığı ambargonun tesirini ölçerken diğer taraftan ise İran bölgede dağılarak dünyanın başına yeni bir göç dalgası ile meşgul olmasını istememektedir. Irak ve Suriyede olduğu gibi İran’a karşı yapılacak bir cephe savaşı ABD’nin işine gelmemektedir. Onun için ABD İranı belirli bir çizgiye getirip dünya sistemine entegre olmasını arzu etmektedir. Bunu da Türkiyenin desteği ve yardımı ile yapabilir.
ABD aynı zamanda Türkiye Rusya ilişkilerinde bir dengenin oturmasını bundan öte de ilişkilerin gelişmesini istememektedir. Durum böyle olunca bu diplomatik sıkışıklığı ancak Türkiye aşabilir. Erdoğan ne Çin’i ve Çincileri, ne eski İrancı neo islamcıları dinlemeyerek bölgesel politikaların gereğini yapacaktır. İran seçilmiş cumhurbaşkanının daha fazla ön plana çıkacağı demokratik reformların yapıldığı bir atmosfere doğru şekillenecektir. Dini rehber ile Cumhurbaşkanı Hasan Ruhaninin sistem üzerindeki hakimiyet mücadelesi İran’ın kaderini belirleyeceği gibi Ruhaninin Türkiye ziyareti İran’da rejim sistem değişikliğinin habercisi niteliğinde olabilir. Bu İran’ın son şansıdır. İran ya değişecek ya da 2019 İran için felaket yılları olabilir. Türkiye ABD-Rusya arasında sıkışmış politik manevraya şimdi de İran’ı eklemiş oldu. Türkiye, ABD İran ilişkilerinde şimdi her zamankinden daha büyük bir rol oynayacaktır.
Dr. Hasan Oktay kafkassam başkanı