KAFKASSAM – Kafkasya Stratejik Araştırmalar Merkezi

  1. Anasayfa
  2. »
  3. Ermenistan
  4. »
  5. İran-Batı İlişkilerinin Toparlanması ve Ermenistan’ın Bunalımı

İran-Batı İlişkilerinin Toparlanması ve Ermenistan’ın Bunalımı

Hasan Oktay Hasan Oktay - - 6 dk okuma süresi
306 0

İran-Batı İlişkilerinin Toparlanması ve Ermenistan’ın Bunalımı
1979 yılındaki İslam Devrimi’nden sonra 27 yıldır İran üzerinde uygulanan ambargo bu Ocak ayında kaldırıldı ve yatırım, ticaret ve işbirliği konusunda Batı ülkelerinin İran’a ilgisi yüksek hızla yükselmektedir.
Bu duruma ilgili olarak Ermenistan dışişleri bakanı Eduard Nalbandyan “İran nükleer projesine dair anlaşmaların hayata geçirilmesi ve İran’a karşı uygulanan yaptırımların kalkınmasını selamlıyoruz. Ermenistan için kardeş ülke İran’la işbirliğini geliştirmek önemli” dedi ve İran’a yönelik ambargonun önceki gün kaldırılmasıyla ilgili memnuniyetini açıkladı. Aynı zamanda Ermenistan cumhurbaşkanı Serj Sargsyan da 24 Ocak’ta İran cumhurbaşkanı Ruhani ile yapılan telefon görüşme yapmıştır. Bu görüşmede İran’ın, nükleer programında kaydedilen ilerlemenin bölgesel güvenlik ve istikrarlığın pekiştirilmesine olumlu etkileyeceğini dile getirdiler. İran ise İran’ın Ermenistan ile dostluğu, ortak ilişkilerini daha pekiştirme, genişletmesi ve derinleştirmesine hazır olduğunu bildirdi.
İran ile alakalı gelişmeler üzerindeki Ermenistan’ın yorumlara incelersek, bu gelişmenin Ermenistan’a birçok kar getireceği gibi görülmektedir. Gerçekten de, İran’a karşı Batı ülkeleri tarafından uygulanan ambargonun kaldırılması münasebetiyle İran piyasasına girmek, İran devleti ya da şirketleriyle işbirliği yapmak, ticareti yoğunlaştırmak, insanların gidiş-gelişlerini artırmak gibi şeyler oldukça kolaylaşacaktır. Ermenistan için de Ermenistan’ın İran ile işbirliğinin güçlenmesi ve İran ile yapılan ticaretin artması Rusya’ya bağlı politikadan vazgeçip bağımsız politikayı kurmaya katkı sağlayabilir.
Fakat durum tam olarak Ermenistan’ın istediği gibi gelişmeyebilir ve Ermenistan’ı ekonomik ve siyasal açıdan oldukça olumsuz etkileyebilir.
Birinci olarak Ermenistan-İran arasındaki ticaretlere bakalım. Ermenistan-İran arasındaki ticarette Ermenistan’dan İran’a ihracata göre Ermenistan’ın İran’a ithalat daha fazladır. Özellikle Ermenistan, Batı ülkelerinden İran’a ihracatı için “geçiş ülkesi” konumundadır ve Ermenistan, Batı ülkelerinin Ermenistan geçişli ihracattan önemli derecede para kazanmaktadır. Ermenistan Ulusal İstatistik Servisi’nin verdiği bilgiye göre, 1995 yılından 2009 yılına kadar Ermenistan’ın İran’a ihracatı 50 milyon doların altındayken, 2009 yılından sonra ihracat hacmi artmış ve 2011 yılında 100 milyonun üstüne ulaşmıştır. 1989-2005 yılları arasında Batı ülkelerine karşı ılımlı politikayı izleyen Haşimi Rafsancani ve Muhammed Hatemi İran’ı yönetmiş ve o dönemde İran’a uygulanan ambargo nispeten yumuşaktı. Ama 2005 yılından 2013’e kadar devam eden Mahmud Ahmedinejad yönetimi ABD başta olmak üzere Batı ülkelerine karşı oldukça sert tavır göstermiştir. Buna bağlı olarak Batı ülkeleri, özellikle ABD’nin uyguladığı ambargo önemli derecede ağırlaştırılmış ve uluslar arası finans sisteminden İran dışlanmıştır. İran’ın komşusu olup Batı ülkeleriyle iyi ilişkileri kuran Ermenistan’a Batı ülkelerinden malları ithal için İran ihtiyaç duymaktaydı ve gerçekten de İran-Batı ticareti Ermenistan için önemli gelir kaynağından biriydi.
Yani Ermenistan-İran ekonomik ilişkilerinde İran daha avantajlıyken, özellikle Ahmedinejad döneminde Batı-İran ticaretinde Ermenistan İran’a karşı avantajlı konuma geldi ve bu durum Ermenistan’a önemli derecede gelir sağlamaktaydı.
Ama İran’a karşı uygulanan ambargo kaldırıldıktan sonra İran doğrudan Batı ülkeleriyle ticaret yapabilecek olmuş ve İran için Ermenistan’ın stratejik önemi oldukça azalmıştır. Gelecekte Ermenistan’ın İran’dan ithalatı artacakken, İran’a ihracatında ise artma belenmemektedir. Bu durum İran-Ermenistan ilişkilerinde Ermenistan’ın İran’a karşı avantajını tamamen kaybedebilmesi anlamına gelir ve Ermenistan’ın ekonomisinde önemli derecede daralma beklenmektedir.
Ayrıca dış politika konusunda da Ermenistan’ın oldukça zor duruma maruz kalacağını belirtmeliyiz. Ermenistan güvenlik konusunda Rusya’nın himayesi altında ve ekonomisi de Rusya’nın elindedir. Böylece Ermenistan tamamen Rusya’ya bağlı hale gelmiş ve Ermenistan’ın bağımsız politikayı üretmesi oldukça zordur. Aynı zamanda İran Batı ülkeleriyle ilişkileri iyileştirirken Rusya ile de kuvvetli ilişkilere sahiptir. Bu yüzden İran’ın Ermenistan’ın Batı’ya açılmasına katkısı asla beklenmez ve Ermenistan’a karşı tamamen avantajlı olduğu günümüzde İran Ermenistan’a karşı istediği gibi davranabilir.
Şu an Ermenistan üzerinde hâkim olan Rusya’dan başka İran da Ermenistan üzerinde hâkim olabilecek duruma gelmiştir. Bu takdirde beklenen istikbal, hem Rusya hem de İran’ın Ermenistan’ı kendilerine bağımlı hale getirmeleridir. Bu sırada İran ve Rusya arasında hem işbirliği hem de rekabet yaşanacaktır. Ermenistan gelecekte İran ve Rusya arasında daha da sıkıştırılmış hale gelebilir ve ülkenin durumu daha da kötüleşecektir.
Keisuke Wakizaka,
Kafkas stratejik araştırmalar merkezi KAFKASSAM kıdemli araştırmacısı.

İlgili Yazılar

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir