Küreselleşmenin bir aşaması olarak Trumpizasyon: Özel ekonomik operasyonun Azerbaycan açısından sonuçları nelerdir?
ABD’nin yeni tarifelerinin Azerbaycan’ın ihracat ve ithalatını nasıl etkileyeceği sorusuna cevap verirken, her şeyden önce Azerbaycan’ın doğrudan ticari ve ekonomik sonuçlarını hissetmeyeceğini belirtmek gerekir.
Ayrıca yıllık ticaret hacmi 1,75 milyar dolar olan Azerbaycan, ABD’den yüzde 10 oranında “dostça” karşılıklı gümrük vergisi aldı.
Yani Bakü, Trump’tan oldukça dostça bir yüzde 10 aldı. Bu, hem mevcut düşük ticaret hacmini karşılıyor, hem de gelecekteki büyüme için belli bir perspektif ortaya koyuyor.
Türkmenistan’da da durum benzer; yaklaşık 72-75 milyon dolarlık nispeten düşük bir ticaret hacmine rağmen karşılıklı yüzde 10’luk bir gümrük vergisi uygulanıyor.
Kazakistan’la durum biraz daha karmaşık – 4 milyar dolarlık ticaret cirosu için karşılıklı tarife yüzde 27. Ancak Kazakistan Cumhuriyeti Ticaret ve Entegrasyon Bakanlığı, yeni tarifelerin Kazakistan’ın ABD’ye yaptığı ihracatın sadece yüzde 4,8’ini etkilediğini hemen açıkladı. Petrol, uranyum, gümüş ve ferroalyajların da aralarında bulunduğu malların yüzde 92’si istisna listesine dahil edilirken, bunlara uygulanan gümrük vergileri değişmedi.
Yani Bakü, Trump’tan oldukça dostça bir yüzde 10 aldı. Bu, hem mevcut düşük ticaret hacmini karşılıyor, hem de gelecekteki büyüme için belli bir perspektif ortaya koyuyor.
2024 yılı sonuçlarına göre Azerbaycan’ın ABD’ye ihracatı 2023 yılına göre 8,4 kat artarak 135 milyon dolar olarak gerçekleşti.
Böylece Azerbaycan’a daha elverişli koşullar sağlanmış olup, iş dünyası da bundan yararlanabilmektedir ve yararlanmalıdır.
İhracatta bu denli önemli büyümeyi sağlayan başlıca sektörler şunlardır:
– Toplam hacmin yüzde 40’ından fazlasını oluşturan petrol ürünleri ve kimyasal türevleri;
– alüminyum, bakır ürünleri ve ferro alaşımlarının tedariki;
– fındık, meyve ve sebze ihracatı;
– pamuk ve tekstil ürünleri tedariki.
Yüzde 10’luk gümrük vergisinin getirilmesinden en çok son iki kategori etkilenebilir. Ancak Azerbaycan’a yönelik yeni tarifelerin, Amerika’nın ithalat yaptığı ülkelerin önemli bir kısmına uygulanan tarifelerden çok daha düşük olması nedeniyle, Azerbaycanlı ihracatçılar bu değişiklikleri hissetmeyebilir. Benzer kategorilerdeki malların çoğunu tedarik eden Hindistan ve Çin’e uygulanan korumacı vergiler göz önüne alındığında, büyük olasılıkla pozisyonları daha da güçlenecektir.
Azerbaycan’a uygulanan yeni tarifelerin, ABD’nin ithalat yaptığı ülkelerin önemli bir kısmına uygulanan tarifelerden çok daha düşük olması nedeniyle, Azerbaycanlı ihracatçılar bundan etkilenmeyebilir.
Böylece Azerbaycan’a daha elverişli koşullar sağlanmış olup, iş dünyası da bundan yararlanabilmektedir ve yararlanmalıdır.
Azerbaycanlı işletmelerin, Azerbaycan’ın “özel” statüsünü kullanarak, diğer ikametgâhlardan ABD’ye malların yeniden ihraç edilmesinde aracılık yapabileceklerini de hesaba katmak gerekir. Üstelik bu durum kısmen de olsa gözlemleniyor.
Nitekim geçen yıl Azerbaycan’ın ABD pazarına yönelik ihracatında kaydedilen 8,4 katlık artış, sadece lojistik iyileştirmeleri ve uygun fiyat koşullarıyla sağlanamadı.
Şimdi Amerika’nın Azerbaycan’a yaptığı ithalata bakalım. Çok daha çeşitli olup, 2024 yılında bir önceki yıla göre 1,8 kat artarak 1,61 milyar dolara ulaştı.
ABD’nin Azerbaycan’a ihracatının başlıca kalemleri tarım makineleri, petrol ve gaz sektörüne yönelik ekipmanlar ve bilişim donanımlarıdır (sistem üniteleri, bilgisayarlar ve diğer ekipmanlar). Bu malların akışı yüzde 45 arttı. Bunun yanında tabii ki binek otomobiller ve komponentler de var – yüzde 30’luk bir artış. İlaç ve tıbbi ekipman (+%25) ve gıda ürünleri (+%20) kategorilerinde de önemli büyümeler yaşandı.
Azerbaycan’ın ABD ile yıllık ticaret cirosu önemli ölçüde artabilir
İlaçlar hariç tüm bu malların Azerbaycan’da en az yüzde 10 oranında pahalılaşacağı aşikar. Ancak enflasyona göre ayarlanmış sıfıra yakın fiyat artışı senaryosu da var; bu senaryoda piyasada yeterli miktarda emtia kütlesi olacak ve ABD pazarından diğer pazarlara aktarılacak.
Özellikle BDT bölgesinde, ABD’de gümrük vergilerinin artırıldığı Çin ve Avrupa menşeli otomobiller ile diğer malların arzı artacak.
Azerbaycanlı işletmelerin planlamalarında, ilaç ürünlerinin yanı sıra yarı iletkenler ve kereste, altın, enerji kaynakları ve ABD’de çıkarılmayan bir dizi başka hammaddeye gümrük kısıtlaması uygulanmayacağını dikkate almaları gerekiyor. Dolayısıyla Azerbaycan’ın altın ihracatı zarar görmeyecek, aksine çok daha marjinal hale gelecek, zira birçok ülke kendi rezervleri için aktif olarak altın satın alma stratejisine geçecek.
Özetle, ABD’nin yerleşik uluslararası ticaret ilişkilerine indirdiği bu sert darbenin, telafisi imkânsız veya ölümcül bir darbe olmadığını bir kez daha hatırlatmak isterim. Küresel ekonominin gelişmesinde yeni fırsatlar yaratacak bir sonraki aşama olarak değerlendirilmesi ve uyarlanması gerekiyor.
https://haqqin.az/news/344569
