Soğuk Savaş; Bir propaganda savaşı, psikolojik savaş veya iki güç arasındaki hakimiyet ve ideoloji
çatışması olarak uluslararası ilişkilere damgasını vuran bu çirkin savaş, Sovyetler Birliği ile ABD
istihbarat örgütleri arasındaki gergin dönem zaman zaman yaşadığımız dünyayı savaşın eşiğine
getirmiştir. Truman Doktrinin ilanından SSCB nin dağılmasına kadar süren çatışmalarda sabotaj,
suikast, dezenformasyon, propaganda, casusluk, karşı casusluk bu savaşın başlıca silahıydı. İkinci
Dünya savaşının devam ettiği bu gergin dönemde 4 Şubat 1945- 11Şubat 1945 tarihleri arasında SSCB
nin önde gelen tatil yeri Yalta’da düzenlenen ve Churchill (Birleşik Krallık Başbakanı) Roosevelt
(Amerika Birleşik Devletleri Devlet Başkanı) ve Stalin( Sovyetler Birliği Komünist Partisi Genel
Sekreteri ) olmak üzere ‘’Üç Büyük’’ ün katıldığı konferansta acaba kurulacak yeni bir dünya düzeninin
hesapları mı yapıldı! Bu her zaman kuşkuyla karşılandı.
Ortaasya’nın jeopolitiği: Yirminci yy.başında İngiltere Çin ve Rusya bu bölgeyi kontrol altına almak
için savaşmışlardır. Kara Hakimiyet Teorisinin (Heartland) önemli bir parçası olan Ortaasya , farklı
etnik ve inanç gruplarını barındırması nedeniyle soğuksavaş döneminde ABD’nin dışpolitikası bu
unsurlara sovyet ve komünist aleyhtarlığı aşılamak şeklinde gerçekleşmiştir . Bu milliyetçilik anlayışı
fransız devrimi fikirlerinden doğmuş ve birinci dünya savaşından sonra ayyuka çıkmiştır.
Türkistan’ının Rusya’dan kurtarılması ve müslümanların Bolşevizme karşı ayaklanmalarına
(Basmacılar) yardım etmek için Kafkaslara ve Ortaasya’ya giden Enver Paşa’yı burada hatırlamak
gerekiyor ki bu Almanların isteği doğrultusunda gerçekleşmişti.
Sovyet yazarı N.A Trofimchuk’un iddiasına göre Amerika, Suudi Arabistan ve Mısır ruhban grupları
ortaklaşa olarak İslam dünyasındaki komünist ve Marksist- Leninist ideolojinin itimadını sarsmak
maksadıyla 1978 senesinde Mısır’da ‘’Organisation for Free Press and İnformation ( Bedava Basın ve
Haber Organizasyonu) kurmuşlardır. Aynı yazarın ifadelerine göre bu, sadece SSCB’nin iç ve dış
politikasının itibarının sarsmayı hedef almamakta, aynı zamanda müslüman ülkelerinin islami yönden
gelişmesine ve mahalli komünist partilerinin baskısını ve sol unsurun ilerleyişini kırmaya hizmet
etmektedir. (Anti Sovyet Propagaanda T.C.A News)
Soğuk Savaş Döneminde Ortaasya’da dini faaliyetlerin canlanmasında özellikle iki unsur dikkati
çekmektedir ki bunlar İran İslam Devrimi ve Afganistan’ın işgalini söyleyebiliriz. M.Rywkin buna Arap
ülkelerinin modernleşmesini ve Çin’in gelişmesini de eklemektedir. Bildiğimiz gibi İran’ın başına
geçen Humeyni, kendilerine göre bir islam devleti olarak dünya çapında islami propagandanın en
müstehak mümessilleri oluyorlardı. Bunu gerçekleştirebilmek için de ilk önce esaret altında bulunan
müslümanlara el attılar. Bu ülkelerden biri de Ortaasya dır. İran’ın keşm adasında kurulan bir radyo
istasyonundan sözedilir. Bu üs otoritelerce Ortaasya ülkelerinde islam propagandası yapılması
maksadıyla kurulmuştur. (Anti Sovyet propaganda on İslam in the USSR Sovyet araştırmacı N.A
Trofimchuk’un makalelerinden derleme T.C.A News ) Bir başska sebep olan Afganistan’ın işgaline
gelince bu da aynı tarihlerde meydana gelmiştir. İşgalden sonra Rusya Afganistan ile Ortaasya
sınırının kontrolünü zayıflatmış ve iki müslüman ülke arasında münasebetler başlamıştır. İşgal
sırasında Rus ordusundan Afgan safına gecen Ortaasyalı müslümanlar da bilinen bir gerçektir.Ayrıca
Afganistan sınırından Ortaasya içlerine bir çok islami neşriyat ve bu arada tasavvufi eserler
sokulmuştur. (S.E.Wimbush the politıc of identity). Yine 1982 de iki Afgan direniş partisi Cemaat-i
İslami ve Hizb-i İslami (Hikmetyar) ‘ ın Tacikistan ve Özbekistan’da üyelik kartı dağıtmaya başladıkları
haber verilir. ( İslamic Militancy . T.C.A News ) Kanaatimizce bu olaylar 1947 yılında kurulan ABD
Merkezi İstihbarat Örgütü (CIA) nün bir politikasıdır. Bildiğimiz gibi CIA dış politika istihbaratı için
bilgiler toplamak bu bilgileri analiz etmek, değerlendirmek , yaymak ve dünyanın her yerinde gizli
operasyonlar yürütmek gibi bir amaç için kurulmuştur. Afgan mücahitleri çeşitli ülke ve kuruluşlar
tarafından desteklenmiştir. Bunların çoğunluğu Pakistan, ABD (Siklon Operasyonu kapsamında),
İngiltere, Çin, İran ve Basra Körfezi’ndeki Arap ülkelerinden geldi. Yabancı güçlerin katılımı, savaşı ABD
ile Sovyetler Birliği arasında bir vekalet savaşı haline getirdi.
Ortaasyadaki müslüman türkülere yönelik Batılı devletlerin propagandaları da bahsettiğimiz
örgütün kontrolünde gerçekleşmiştir. Sovyet yazar Kasım Şahidov’un idialarına göre , Batı’nın
SSCB’ındeki islamiyetin durumu hakkındaki propagandası , Sovyetler Birliğindeki Afro-Asya ülkelerine
yönelmiş ve bu Afgan hadisesinden bu yana hız kazanmıştır. Yine Şahidov batılı araştırmacılarını
Sovyet kaynaklarını kullanmak ve onları saptırmakla suçlamaktadır. (Anti Sovyet Propaganda T.C.A
News . Bohdan R. Bocuurkiw bir makalesinde diğer batılı sovyet uzmanlarını ve eserlerini
vermektedir. –Changing Soviet İmage of İslam T.C.A News)
Sovyetler Birliğindeki müslümanlara yönelik diğer batı ülkeleri ve yayınları şunlardır:
1- Bulletin Aylık ingilizce
2- Studies on The Soviet Union : Üç aylık ingilizce
3- Sowiet Studien : Almanca altı aylık
4- Problemes Sovıetıques ; Fransızca altı aylık
5- Estudio Sobre la Union Sovietıca: İspanyolca altı Aylık
Bu hususta en çok dikkatimizi çeken faaliyet ABD hükümeti tarafından finanse edilen Doğu Avrupa,
Orta Asya , Kafkasya ve Orta Doğuya heber bilgi ve analizler yayınlayan 1949 da kurulan Radio Free
Europe ve 1953 te kurulan Radio Liberty dir. Daha sonra bu iki radyo 1976 yılında birleştirilmiştir. Bu
kuruluşun yayın organı ise The Central Asian Newsletter dır. Bir diğeri de yine Amerika tarafından
finanse edilen “Amerika’nın Rusya Halklarını Kurtarma Komitesi” (American Comittee for The
Liberation of the Peoples of The Russia) adıyla kurulan bir bir komitedir.Bu komiteye bağlı Sovyetler
Birliği’ni Öğrenme
Enstitüsü’nce” Dergi” adı verilen bir süreli yayındır. (S.Demirci; Munih’te Çıkarılan Anti Sovyet
Yayınlardan Iki Özgün Örnek Dergi ve Kafkasya). Almanya’da Rusya aleyhtarı propagandayı ilk olarak
başlatanlar , ikinci dünya savaşında Alman ordusuna sığınan Oartaasyalı askerlerdir. Bunların en
başında daha sonra CIA ajanı olarak görev yapan Ruzi Nazar gelmektedir. İlk olarak Ruzi
Ukraynalılarla birlikte Nabat adlı Rusça bir dergi yayımlamaya başladı . Ayrıca Ruzi ve arkadaşları
Sovyetlere karşı elle tutulur birşeyler yapmak istiyorlardı. Amerikan makamlarından izinsiz olarak
çıkardıkları dergide Abdurrahman Avtarhanov, Ergeş Şermet ve Baymirza Hayıt Sovyetlere karşı
yazılar yazıyordu. Hatta Amerikan komutanlığında Garmiş’te kurulan bir ‘’Rus Okulu’’ ndan da söz
edilmektedir ki Abdurrahman Avtarhanov bu okulda görev almıştır. (E.Altaylı CIA da bir Türk Ajanı
Ruzi Nazar) Amerika ve onun kontrolündeki diğer ülkelerin bu türlü faaliyetleri Sovyetler Birliğini
ciddi şekilde yıpratmiştır. Sovyetler Birliği de bunlara karşı bir propaganda izlemiş ve bir “İslam Ülkesi
” görüntüsü vermeye çalışmıştır. (Abdullah Vahhabov “Sovyetler Birliğinde İslam)
İffet Dönmez