İzmir İktisad Kongresi, Türk milletinin top ve tüfekle olan savaşı başarıyla bitirip artık ekonomik bağımsızlık isteğinin, milli ekonominin temellerini atmanın bir beyanıdır. Dolayısıyla artık mücadele, her yönden tam bağımsızlık mücadelesidir. Yeni milli ekonomik anlayış, ne Osmanlı son dönemlerindeki gibi yabancı sermaye jandarmalığı ne de zenginliğin hakir görülüp fakirliğin övülmesi üzerine kurulu bir mutaassıp yaşantıdır. Ülgener’in deyimiyle ortaçağlaşmadan da sömürüden de kurtulma çabasıdır.
Kongre’de kararlaştırılan maddelerde geçtiği gibi: “Türkiye halkı mukaddesatına, topraklarına, şahıslarına ve mallarına karşı yapılan düşman fesad ve propagandalarından nefret eder ve daima bunlarla mücadeleyi bir vazife bilir.”
Mustafa Kemal Atatürk, Kongre’de yaptığı konuşmada barış isteğini savaşı bitirme, ekonomik ve varolma mücadelesini devam ettirme anlamında kullanmıştır. Kongrenin bizatihi kendisi, barış çağrısıdır ve daha önce başlayıp yarıda kesilen Lozan görüşmelerine yönelik bir devlet olma, silahlı savaşı bitirme gayretidir.
Bu çerçevede Sırrı Süreyya Önder’in konuşması tamamen anlamsızdır. İktisat Kongresi’nin ruhuna aykırıdır. Türk milleti kavramı, o gün de bugün de bütün vatandaşları kapsayan etnik olmayan bir anlamda kullanılmış, hiçbir zaman teke indirilmemiştir.
Esasta Türk milletinin birliği anlayışını yıkmaya çalışan Sırrı Süreyya ve benzeri ayrılıkçıların (siyasal İslamcılar dahil) Türkiye Cumhuriyeti’nin üniter yapısını bölmeye, etnik ayrımcılığı körüklemeye, bayrağını, rejimini ve ismini değiştirmeye yönelik çabalarının tam karşısında durmak, Atatürk’ün de, İktisat Kongresi’nin de, bugünkü yöneticilerin de temel ülküsü olmuştur.
İbrahim Maraş