18-19 Şubat tarihlerinde Etiyopya’nın başkenti Addis Ababa’da “Afrika Birliği Devlet ve Hükümet Başkanları Kongresinin 36. Olağan Toplantısı gerçekleştirildi. Bu zirveye, açılış töreninde İsrail’in Etiyopya Büyükelçisi Sharon Bar-Li’nin akredite şartlarını yerine getirmediği gerekçesiyle güvenlik personeli tarafından dışarı çıkarılması damgasını vurdu.
İsrail Dışişleri Bakanlığı olayın ardından “İsrail, Büyükelçi Sharon Bar-Li’nin giriş rozetleri ile akredite bir gözlemci statüsüne sahip olmasına rağmen Afrika Birliği salonundan çıkarılması olayını sert bir şekilde izliyor.” açıklamasını yapmıştır. Akabinde ise İsrail, bu olayın İsrail’in Afrika Birliğinde gözlemci statüsüne sahip olmasını istemeyen Güney Afrika ve Cezayir tarafından gerçekleştirildiğini iddia edip Güney Afrika büyükelçisinin bakanlığa çağrılabileceğini açıklamıştır. Güney Afrika ve Cezayir ise İsrail iddialarını yalanlayıp, İsrail’in gözlemci statüsü hakkında birliğin henüz bir karara varmadığını bu nedenle toplantıya katılmalarının kendi inisiyatiflerince değil topluluk kuralları kapsamında engellendiğini bildirmiştir.
Bilindiği üzere İsrail son dönemde Afrikalı devletlerle ikili ilişkilerini geliştirmeye çalışmaktadır. Bu kapsam da ABD’nin de destekleriyle Tel Aviv Yönetimi tarafından Fas ve Sudan ile ilişkileri normalleştirme girişimleri yapılmıştır.
İsrail, Afrika’da geliştirmeye çalıştığı ikili ilişkileri yanında Afrika Birliği ile de güçlü ilişkilere sahip olmayı amaçlamaktadır. Tarihsel olarak İsrail, Afrika Birliğinin selefi olan OAU’nun bir parçasıydı. Ancak 2002 yılında Afrika Birliği kurulduğu zaman İsrail, Libya Lideri Kaddafi’nin baskılarıyla örgütteki gözlemci statüsünü kaybetmiştir. 2003 ve 2016 yıllarında Tel Aviv yönetimi Afrika Birliği’ne gözlemci statüsü için resmi başvuru yapmıştır. Ancak bu başvurular Filistin Meselesi nedeniyle reddedilmiştir. 2020 yılındaki İbrahim Anlaşmaları sonrasındaki ılıman atmosferden yararlanmayı amaçlayan Tel Aviv Yönetimi, Afrika Birliğine gözlemci statüsü için üçüncü kez başvuru yapmıştır. 22 Temmuz 2021 tarihinde Afrika Birliği Komisyon Başkanı Çadlı Moussa Faki Mahamat İsrail’a gözlemci statüsü verileceğine ilişkin kararı açıklamıştır. Ancak başta Güney Afrika ve Cezayir başta olmak üzere 13 Afrikalı devlet bu karara karşı çıkmıştır. Tepkiler karşısında Afrika Birliği kararı askıya almıştır.
Netice olarak İsrail yönetimi gözlemci statüsüne ilişkin kararın Afrika Birliği Devlet ve Hükümet Başkanları Kongresinin 36. Olağan Toplantısında alınacak olmasına karşın İsrail’in Büyükelçisini zirvenin açılış töreninde akredite olmadan hazır bulunması birlik ve Tel Aviv arasında bir krize neden olmuştur. Krizin İsrail’in son dönemde Afrika devletleri ve Afrika Birliği ile ilişkilerini geliştirme çabalarını kısa ve orta vadede olumsuz etkileme potansiyeli olduğunu söylemek mümkündür.
Dr. Huriye YILDIRIM ÇINAR
