KAFKASSAM – Kafkasya Stratejik Araştırmalar Merkezi

  1. Anasayfa
  2. »
  3. Türkiye
  4. »
  5. Hasan Oktay: Türkiyə Şuşa bəyannaməsi ilə Cənubi Qafqazın təhlükəsizliyinin bir növ qarantı oldu

Hasan Oktay: Türkiyə Şuşa bəyannaməsi ilə Cənubi Qafqazın təhlükəsizliyinin bir növ qarantı oldu

Hasan Oktay Hasan Oktay - - 9 dk okuma süresi
279 0

Türkiyənin Qafqaz Strateji Araşdırmalar Mərkəzinin (QAFSAM) rəhbəri Hasan Oktay hafta.az-a şərhində bildirib ki, Azərbaycan müstəqillik əldə etdikdən sonra Türkiyə ilə Azərbaycan arasında imzalanan müqavilələrdə iki ölkə arasında münasibətlərin hansı səviyyədə olduğunu göstərə bilən “strateji tərəfdaşlıq” ifadəsindən istifadə olunub. Politoloq hesab edir ki, əslində bu bəyanat beynəlxalq münasibətlərdəki vəziyyəti ümumiləşdirir ki, “dövlətlər arasında qardaşlıq yoxdur, maraqlar var”.

H.Oktay bildirib ki, 2020-ci il sentyabrın 27-də başlayan və 2020-ci il noyabrın 10-da Azərbaycanın qələbəsi ilə başa çatan İkinci Qarabağ müharibəsindən sonra imzalanan Moskva müqaviləsi Azərbaycanın maraqlarına o qədər də xidmət etmədi. Onun sözlərinə görə, Türkiyə -Azərbaycan “Müttəfiqlik münasibətləri” 2021-ci il iyunun 15-də Türkiyə Respublikası və Azərbaycan Respublikası” arasında imzalanmış sənədlə möhürləndi, “Şuşa Bəyannaməsi” adı ilə müqavilə imzalandı.

“Şuşa Bəyannaməsi göstərdi ki, bu iki ölkə arasındakı münasibətlər “strateji tərəfdaşlıq” çərçivəsindən kənardadır. Yəni bu Bəyannamə ilə iki ölkə arasında münasibətlər indi müttəfiqlik səviyyəsinə qaldırılıb. Bundan əlavə, bu Bəyannamə ilə beynəlxalq hüquqda gücdən istifadəyə icazə verən özünümüdafiə hüququ hərtərəfli tənzimlənir. Moskva müqaviləsindəki çatışmazlıqları tamamlamaq və Azərbaycanın təhlükəsizliyini təmin etmək məqsədilə bağlanmış Şuşa müqaviləsinə görə, tərəflərdən hər hansı birinə qarşı hücum olarsa, qarşı tərəf bu hücumu dəf etməyə kömək edəcək. Şuşa Bəyannaməsinin iki ölkə arasındakı münasibətləri “müttəfiqlik” səviyyəsinə yüksəltməsi tarixi əhəmiyyət kəsb edir. Bu, iki ölkə arasında münasibətlərdə yeni vəziyyətdir. Beynəlxalq müqavilənin imzalanması tərəflərin müqaviləyə uyğun hərəkət etmək öhdəliyini önə çıxarır. Bu öhdəliyin pozulması dövlətin məsuliyyətinə səbəb olur. Bu baxımdan gələcəkdə Türkiyədə və ya Azərbaycanda hakimiyyət dəyişikliyi olsa belə, Şuşa bəyannaməsi ilə verilən “müttəfiqlik” statusu davam edəcək. Əks halda dövlətlər buna görə məsuliyyət daşıyır. Ona görə də Şuşa Bəyannaməsi həm də iki qabaqcıl ölkə arasında yaxşı münasibətlərin qorunub saxlanmasında “dəstəkləyici güc” xarakteri daşıyır”.

H.Oqtay qeyd edib ki, beynəlxalq hüquq baxımından beynəlxalq müqavilənin imzalanması onun məcburi qüvvəyə malik olması demək deyil.

“Bu kontekstdə beynəlxalq müqavilənin məcburi olması üçün daxili və beynəlxalq hüquq baxımından bəzi addımlar atılmalıdır. Daxili qanunvericilik baxımından dövlətlərin bu prosedurları istədikləri kimi seçmək azadlığı var. Beynəlxalq müqavilənin Azərbaycan və Türkiyənin daxili qanunvericiliyində məcburi qüvvəyə malik olması üçün o, onların parlamentləri tərəfindən ratifikasiya edilməlidir. Onların qüvvəyə minməsi üçün prezident tərəfindən imzalanmalıdır. Bu kontekstdə Şuşa Bəyannaməsi hər iki ölkənin parlamentləri tərəfindən təsdiq edilib və hər iki ölkənin prezidentləri tərəfindən imzalanıb və qüvvəyə minib. Ona görə də Şuşa Bəyannaməsi beynəlxalq hüququn tələb etdiyi bütün şərtləri yerinə yetirən və hər iki dövlət üçün məcburi qüvvəyə malik olan qüvvəyə minmiş müqavilədir”.
H.Oqtay qeyd edib ki, Şuşa Bəyannaməsi hər iki tərəfin dövlətləri tərəfindən ratifikasiya edilmiş və qüvvəyə minmiş beynəlxalq müqavilədir. Buna görə də, bu Müqavilənin imzalanması ilə iştirakçı dövlətlər müqavilə öhdəliklərini yerinə yetirmək kontekstində öhdəlik götürdülər.

“Lakin Şuşa bəyannaməsinin Türkiyə üçün ən mühüm xüsusiyyəti Türkiyənin Cənubi Qafqazdakı rolunun ilk dəfə beynəlxalq müqavilə ilə daha qabarıq şəkildə ortaya çıxmasıdır. Xüsusilə Şuşa Bəyannaməsində özünümüdafiə hüququ və təhlükəsizliklə bağlı digər müddəalar Türkiyəni Cənubi Qafqazın təhlükəsizliyi üçün mühüm ölkəyə çevirmişdir. Ona görə də Türkiyə Şuşa bəyannaməsi ilə Cənubi Qafqazın təhlükəsizliyinin bir növ qarantı oldu”. (hafta.az)
Şuşa Bəyannaməsi yalnız Azərbaycan-Türkiyə münasibətlərinin yol xəritəsini deyil”

Azərbaycandan siyasi təhlilçi Aytən Qurbanova hafta.az-a bildirib ki, Azərbaycan-Türkiyə münasibətlərini müttəfiqlik səviyyəsinə yüksəldən Şuşa Bəyannaməsini yalnız imzalandığı yer əsasında dəyərləndirdikdə kifayət qədər çox açıq mesajları özündə ehtiva etdiyini aydın şəkildə müşahidə edə bilərik. “Qarabağın incisi olan Şuşa şəhəri artıq işğaldan azad edilən bütün ərazilərlə birlikdə Azərbaycan Respublikasının və bütövlükdə türk dünyasının bölünməzliyinin simvoluna çevrilib. Bu səbəblə də, iki ölkə arasında müttəfiqlik müqaviləsinin məhz Şuşada imzalanması Azərbaycanın suverenliyinə və ərazi bütövlüyünə Türkiyə tərəfindən verilən açıq və qətiyyətli dəstəyin aydın ifadəsidir”.

A.Qurbanova digər tərəfdən hesab edir ki, Şuşa Bəyannaməsi iki qardaş ölkə arasında münasibətlərin hərbi, iqtisadi, siyasi, humanitar, nəqliyyat və kommunikasiya, eləcə də, bütün digər istiqamətlər üzrə gələcək yol xəritəsinin müəyyənləşdirilməsi baxımından da yüksək strateji əhəmiyyətə malikdir.
“İkitərəfli münasibətlərdə ən əsas istiqamət olaraq Türkiyə və Azərbaycanın qarşılıqlı şəkildə bir-birinin milli təhlükəsizliyinin və ərazi bütövlüyünün qarantoruna çevrilməsi faktı xüsusilə qeyd edilməlidir. Həmçinin ortaq müdafiə sənayesinin yaradılması ilə bağlı qarşıya qoyulan məqsədlər əsasında əməkdaşlığın genişləndirilməsi hədəflənməkdədir. Türk dünyasının ən böyük aviasiya, kosmos və texnologiya festivalı olan TEKNOFEST-in bu il Bakı şəhərində keçirilməsi və bu festival çərçivəsində Azərbaycan Respublikasının müstəqilliyinin 104-cü ildönümü ilə bağlı keçirilən tədbirdə cənab İlham Əliyev ilə cənab Rəcəb Tayyib Ərdoğanın birlikdə iştirak etməsi Şuşa bəyannaməsi çərçivəsində müəyyənləşdirilən hədəflərin reallaşdırılması istiqamətində hər iki dövlətin qətiyyətli mövqeyinin bariz nümunəsidir”.

A.Qurbanova bildirib ki, Azərbaycan-Türkiyə əməkdaşlığının regional təsirləri baxımından nəqliyyat dəhlizləri üzərində digər regional aktorlarla ortaq maraqların yaradılması istiqamətində danışıqların davam etdirilməsi əsas hədəflərdən biridir. Bu istiqamətdə Mərkəzi Asiya-Azərbaycan-Türkiyə üzərindən yeni nəqliyyat-kommunikasiya xəttinin yaradılması ətrafında aparılan danışıqlar da uğurlu şəkildə davam edir.

“Beləliklə də, ötən bir il ərzində Şuşa Bəyannaməsi əsasında hər iki ölkə arasında sadəcə hərbi sahədə deyil, eyni zamanda, bütün istiqamətlər üzrə əməkdaşlıq genişləndirilərək inkişaf etməkdədir. Həmçinin Şuşa Bəyannaməsi yalnız Azərbaycan-Türkiyə münasibətlərinin yol xəritəsini deyil,eyni zamanda, bütövlükdə türk dünyasının əməkdaşlığının vacibliyini ön plana çıxarmaqla yaxın və uzaq perspektivdə bu iki dövlətin regional siyasi platformaları üçün prioritetləri də müəyyənləşdirmiş olur.
Bütün bunları nəzərə aldıqda, Şuşa Bəyannaməsi ikinci Qarabağ müharibəsindən sonra yaranmış yeni geostrateji reallığı və regional güc balansını aydın təsəvvür etməklə yanaşı, bütün aktorlara regionda sülh və təhlükəsizliyin təmin olunması üçün yeni əməkdaşlıq imkanları yaratmış olur”.
Tahirə Qafarlı
https://versus.az/article/az/36785

İlgili Yazılar

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir