İngilizler ve Çarlık Rusya’sı Türksüz bir dünya için Osmanlıyı yıkmaya karar vermişlerdi. İngilizler Osmanlı coğrafyasını, Ruslar ise Türkistan coğrafyasını ele geçirerek oluşacak yenidünya düzeninde bağımsız Türk devleti, beyliği, imparatorluğu istemiyorlardı. 19. YY’ın ağır şartları içerisinde Osmanlı devletinin yeni bir dünya stratejisinde ayakta kalabilmek için ölümüne verdiği mücadelede nefesi tükenmek üzere idi. 2. Meşrutiyetin ilanı ile sistem değişikliği gerçekleştirilerek yeni bir heyecan yakalanmaya çalışılmış ve İttihat Terakki iktidarı ile de devletin ayakta durdurulması için büyük gayretler sarf edilmiştir.
29 Ekim 1914’de İngilizlerin önünden kaçan iki Alman zırhlı gemisinin isim değiştirerek Yavuz ve Midilli isimleri ile Rusya’nın Karadeniz’deki limanlarını bombalanması ile Osmanlı Devleti istemese de fiilen 1. Dünya Savaşı’na girmiş oldu.
Sarıkamış’ta Ruslar Türk dünyası ile irtibatı kesmek istiyor
Çarlık Rusya’sı Karadeniz’de bir oldubitti ile hareket eden ve Rus limanlarını bombalayan Osmanlı’nın bu saldırısına Kafkaslarda harekete geçerek cevap vermek istiyordu. Rusların gayesi Osmanlı Devleti ile Türkistan coğrafyası arasındaki irtibatı keserek Kafkaslar ve Türkistan üzerindeki hâkimiyetini tam olarak gerçekleştirmekti.
Ancak bu hiçte beklenildiği gibi güçlü bir karşılık olmadı. Çünkü Rus ordusu ağırlıklı olarak Avrupa cephesinde savaşmakta ve Kafkaslardaki askeri gücü nispeten daha azdı. Sarıkamış’ta iki tabur Rus askeri bulunmakla beraber Tiflis’te Erivan’da hatta Bakü’de ciddi sayılabilecek Rus askeri irtibat noktaları mevcuttu.
Enver Paşa, İngiliz Rus ittifakı stratejisini görebilen ender komutanlardan biri olarak gelişmeleri iyi takip ettiğinden yıldırım taarruzla Sarıkamış’taki zayıf Rus varlığını ortadan kaldırmak istedi.
Taarruz planı eldeki imkânlar, askerin durumu, komutanların yetenek ve görev aşkı göz önünde bulundurulmasına rağmen aslında zamana karşı savaşılıyordu. Sarıkamış’ın stratejik önemi Türk dünyasının geleceği açısından değerlendirildiğinde Kars, Bakü ile birlikte bir bütünlük arz eder. Burada Rus askerinin durdurulması, geriletilmesi, hatta mağlup edilmesinin ileriye matuf stratejik kıymeti vardı. Mağlubiyet bir bitişin değil bir yeniden doğuşun da kapılarını araladı.
Sarıkamış Harekâtının asıl amacı Hazar Denizi’ne kadar olan Güney Kafkasya bölgesini Türk ordularının hâkimiyeti altına almak ve Rus ordusunun Bakü petrollerinden istifade etmesinin önüne geçmekti. Taarruz planının adı “Sarıkamış ihata taarruzu” idi. Plan ve hedef oldukça iyi olmasına rağmen Türk ordusunun lojistik desteği ve savaş malzemeleri açısından durumu iç açıcı değildi. Mevsim kış ve bölgede ise kış çok ağır geçmekte idi. İşte bu noktada zamana karşı verilecek mücadele Sarıkamış’ta elde edilecek başarının önemi artmakta idi. Sarıkamış alınırsa Türk Ordusunun önünde büyük bir manevra alanı oluşacak ve Rusların 1801de geldikleri Kafkasya’yı terk etmelerinin önü açılacaktı.
Enver Paşa Erzurum’a gelerek bizzat harekâtı yönetmek istiyordu. Eldeki imkânlar ile kilitlendiği hedef arasındaki mesafe bir an olsun tereddütte mahal vermemişti. İmkânların el vermemesi size ölmeyi emrediyorum sözünü hatırlatırcasına Sarıkamış’ta Rus harekâtını durdurmak için Türk askeri gerekirse ölmesini bilmiştir. Bu harekât üzerinden çok tartışmalar yapılmıştır. Özelikle Enver Paşayı karalamak adına yapılan eleştirilerin kaynağı büyük oranda şahsi çekememezlikten ileri gelmektedir. Oysa Sarıkamış mağlupların zaferine atılan ilk adımdır.
Sarıkamış harekâtından Çanakkale direnişine
İngiliz Rus stratejisi Türksüz bir dünya için harekete geçtiğinde başkomutan Enver Paşa bu plana karşılık vermek için her alanda mücadele verilmesini bir milli beka meselesi olarak görüyordu. Sarıkamış harekâtı bu milli beka için atılan önemli bir adım olmasına rağmen meydana gelen yenilgi yılgınlığa sebep olmamış, İngilizlerin Çanakkale’ye saldırısı karşılıksız bırakılmamıştır.
Çanakkale’ye gelen İngilizler boğazları geçip Karadeniz Kırım üzerinden Ruslara yardım etmek istiyordu. Zira müttefiki Çarlık Rusya’sında karışıklıklar vardı ve müttefiki Rusya’ya yardım etmek için en kestirme yol Çanakkale yolu idi. Sarıkamış harekâtını takip eden günlerde İngilizler Türk ordusunun içinde bulunduğu Sarıkamış harekâtının olumsuz havasını üzerlerinden atmadan bir an önce Çanakkale’yi geçip Moskova’ya yardım etmek için harekete geçmişti. Sarıkamış’ta hezimete uğradığı darma dağın olduğu, 90.000 şehit verildiği görüşü etrafında fikir ileri sürenlere göre Çanakkale’de Türk ordusunun direnme ihtimaline de sıfır şans veriyorlardı. Sarıkamış’ta mağlup olanların Çanakkale’de galip gelmeleri mağlupların zaferini tüm dünyaya gösterirken aynı zamanda Çarlık Rusya’sının da yıkılışını sağlamışlardı.
Sarıkamış harekâtının tüm sorumluluklarını üzerine alarak Çanakkale’yi İngilizlere dar eden Enver Paşa Sarıkamış’ta mağlupların zaferine Çanakkale’de imza atmış oldu. Türk dünyasının bağımsızlık yolu Sarıkamış’tan geçmiştir, Çanakkale’den geçmiştir. Sarıkamış esarete mahkum edilen Türk dünyasının uyanış meşalesidir.
