Dağlık Karabağ son 2 yılda Türk kamuoyunda o kadar anıldı ki sanki Ankara’nın Çinçin Mahallesi gibi kulaklarımıza aşina oldu. Bilinçaltımıza hançer gibi saplandı. Sahi Dağlık Karabağ neresiydi. Ermenistan’ın mı Rusya’nın mı yoksa Azerbaycan’ın mı arazisi bu Dağlık Karabağ.
44 Günlük savaş 27 Eylül’de başlayıp 10 Kasım’da Putin’in müdahalesi ile biten, aslında bitmeyip yeni başlayan Dağlık Karabağ savaşı hakkında yanlış bilinen gerçekler ile yüzleşmeye başladık. 10 Kasım sabahı Azerbaycan devlet başkanı İlham Aliyev Karabağ işgalden kurtuldu, Karabağ meselesi bitti gibi açıklamalar yaptı. 10 Kasım barış anlaşması ile Azerbaycan büyük bir zafer kazanmış, Ermenistan ise kaybetmişti. Manzarayı umumiye bu şekilde özetleniyordu. Bakü’de zafer paratları gerçekleştirildi, büyük zafer nutukları atıldı. Az kalsın İran’a da savaş açılacaktı. Hazır hız alınmışken Astara’yı geçip Tebriz’den de çıkılmalıydı. Araz’ın öteyine şiirler okunurken İran’ın zülfüne dokunulmuştu. Farkındalık zafer sarhoşluğunu engelleyemiyordu. Oysa Bu şiiri promtere yükleyenler gidişatı biliyor hatta o yöne doğru evirilsin diye büyük bir gayret içerisindeydiler.
Dağlık Karabağ Donbass modeli ile Rusya’nın mı oldu
Bu başlık hepimizi korkutmalı. Her ne kadar Aliyev statü yok Dağlık Karabağ bizim dese de gerçekler öyle değil. 10 Kasım anlaşması imzalanır imzalanmaz Rus barış gücü tek taraflı olarak Dağlık Karabağ’a yerleşti. Türkiye niye barış gücünde yok denilerek yarım ağız itiraz edilse de Türkiye bu barış anlaşmasının hiçbir yerinde olmadığı ilerleyen günlerde iyice ortaya çıktı. Barış günü birden çok taraflarca oluşturulsaydı Rusya’nın bölgeden zamanı geldiğinde çekilebileceği güvencesi verirdi. Diğer barış kuvveti barış tesis edilmiştir artık barış gücüne gerek yok diyerek çekildiğinde Rusya’nın da anında bölgeyi terk etmesi iktiza ederdi. Şimdi süreyi zamanı ve keyfiyeti Rusya belirleyeceği için canı ne zaman çekilmek isterse ve ya hiç çekilmek istemeyebilir buna Rusya karar verecektir. İşte bu belirsizlik tarafımızdan Rusya’nın Ukrayna’da uyguladığı Donbass modeli gündeme getirilerek bir farkındalık oluşsun istemiştik. Korku ve tereddütlerimiz bu gün ortaya çıktı ki Donbass modeli Dağlık Karabağ’da çoktan uygulanmaya başlanmış bile. Meclis çalışıyor Devlet Üniversitesi inşaatı bitmek üzere Rusça ikinci dil ilan edildi. Ermeni vatandaşlara Rus pasaportu dağıtılıyor. Bu gerçeği görmemizi engellemeye çalışan Azerbaycan’ın Türkiye’deki propagandistleri fazla mesai yapmalarına rağmen zamanın ilerlemesi ile acı gerçeklerin ortaya çıkmasını perdeleyemediler. Onlara göre İlham Aliyev’in dediği gibi Karabağ sorunu bitmiştir. Bitti ama nasıl bitti. Dağlık Karabağ’ı Rusya’ya bırakarak mı bitirdiniz sorusunun muhatabı tabii ki Aliyev’in Türkiye’deki propagandist uzantılarınadır. Dağlık Karabağ’ı Ermenistan’a bağlayan Laçın koridoru açık iken Zengezur koridorunun açılmamış olması bu propagandistler tarafından izah edilemiyor, adeta sorunun görülmemesi için ellerinden geleni yaptılar. Anlaşılan o ki Zengezur koridoru diye bir açık madde yok. Peki, koridor yoksa ne var. İletim hatlarının işlemesi yani eski SSCB dönemindeki iletim hatları ve yolların açılması. Ama bu Türkiye’nin beklentilerini karşılamaya yetmiyor ki.
Bu gidişattan Paşinyan da rahatsız
Paşinyan başta Dağlık Karabağ olmak üzere diğer işgal altında tuttuğu Azerbaycan topraklarını bir an önce sırtından atıp ekonomik rahatlama beklentisi içindeyken Rusya Dağlık Karabağ’ı Ermenistan üzerinden yönetmeyi planlıyor ve hatta dağlık Karabağ’ı bazı devletlere tanıtmak üzere de harekete geçtiği görülmektedir. Paşinyan 44 günlük savaş öncesinde de savaş sırası ve sonrasından da birçok sorunla boğuşarak bu günlere geldi. Savaşı kaybetmesine rağmen devletini kurtarmaya çalışması halkı tarafından desteklendi ve ilan ettiği erken seçimleri kazanarak halkı gözünde tekrar güvenoyu almış oldu.
Şimdi gelinen noktada Dağlık Karabağ kimin, Ermenistan’ın mı, Rusya’nın mı Azerbaycan’ın mı.
Azerbaycan görünüşte benim diyor ama fiiliyatta Rusya’nın olduğunu en iyi bilenlerden. Çözüm üretemiyor. Rusya’dan çekiniyor. Şimdiye kadar yoğun propaganda ile hakikatleri örtme konusundaki başarısı alkışlanmalı. Moskova görüşmeleri Soçi ve hatta Brüksel görüşmeleri Azerbaycan’ın umudunu her geçen gün zayıflatıyordu. Bu gelişmeler üzerine Paşinyan Azerbaycan için devreye giriyor ve
Paşinyan Aliyeve volelik gollük pas attı
Paşinyan kendi iç muhalefetine rağmen Dağlık Karabağ’ın Azerbaycan toprağı olduğu manasına gelen bir açıklama yaptı. Ermenistan muhalefeti bu açıklamayı Paşinyan’ın Dağlık Karabağ’ın satıldığı yönünde yorumlar yapmasının önünün açtı. Rusya her zamanki gibi soğukkanlılığını koruyarak konuyu eski SSCB diriltme partisi gerçekleştirerek konuyu görmemezlikle geçiştirmeye çalıştı. İşte Paşinyan’ın Azerbaycan’a topraklarını işgalden kurtarmak için, Dağlık Karabağ’ın Azerbaycan toprağı olduğu anlamına gelen söz ile verdiği müthiş pası Aliyev değerlendireceğine görmemezlikten gelerek hatta topu Putin’e aktararak konuyu başka alanlara çekti. Yani Paşinyan’ın volelik pasını Putin’e gol atacağına yumuşak bir vole ile topu putin’e teslim etti. Şimdi geldiğimiz noktada Donbass modeli yönetim şekli olarak uygulamanın Dağlık Karabağ’da devreye sokuluyor diye ileri sürdüğümüz korkular şimdi daha iyi anlaşılmak üzere hayata geçiyor. Paşinyan defakto Dağlık Karabağ devletini sırtından atarak ekonomik rahatlama gerçekleştirmek isterken Aliyev ise bu pası değerlendiremedi. Dağlık Karabağ’da defacto bir devlete hazır olmak lazım. Dağlık Karabağ elden çıkıyor, Zengezur koridoru gerçekleşmiyor o zaman ne olacak Azerbaycan’ın hali sorusuna verilecek iki cevap var. Ya Türkiye Ermenistan Azerbaycan barışı şartsız şurtsuz derhal hayata geçecek ve ya Zengezur koridorundan da vaz geçilip Ermenistan Azerbaycan sınırlarını da Rusya koruma altına alarak Azerbaycan izole edilecek ki o zaman Azerbaycan’da bir darbe beklentisi söz konusu olabilir. Aliyev Erdoğan Paşinyan en kısa zamanda İstanbul’da buluşmalılar. Bu hem Azerbaycan ve hem de Ermenistan için son çaredir.
Hasan Oktay