Törütgen barınga törütmüş tanık
Törümüş iki bir tanık u anık
​​​Yusuf Has Hacib
Kutadgu bilig eserinde Yusuf Has Hacib’in bu beytinin günümüz Türkçesine aktarımı
Yaratan varlığa yaratmış tanık
Yaratılmış iki bire hazır tanık
şeklindedir. Fatiha suresinde Din gününün Malik’i ismi nasıl din günü gelmediği halde Cenab-ı Hakk’ın ismi oluyorsa Yaratıcı olması da kainatı yaratmadan önceki ismidir. Yaratma eylemi kuvveden fiile geçerek Yaratıcı Yaratmış olur. Yaratmış olan Yaratıcılığına tanık olmuş olur.
Yaratılmış iki Yaratıcı’nın farklı yaratma tecellisidir. Yani Yaratıcı yaratıklarında yaratıcılığını farklı şekillerde gösterir. Buna Çoklukta Birlik tecellisi denir. Yani on tane ayna on tane güneş gösterir ama aslında gösterdiği on farklı güneş değil tek bir güneştir. Ayrıca Bir’de çoğu görmek vardır. Çünkü Cenab-ı Hakk’ın sonsuz fiili sonsuz sayıda ismi ve sıfatları vardır. Velhasılı Çokta Biri, Bir’de Çok’u görmek, bilmek ve buna göre yaşamak bir mü’min’in sorumluluğudur.
Bundan dolayıdır ki, farklılıklarımız ötekileşme ötekileştirme sebebi değil birbirimizi tamamlama destek olma sebebi olmalıdır. Farklılıklarımız; bir kilim, bir halı veya farklı renk ton ve desenlerden oluşan bir resim gibi oluşumuzdur. Bir kilim, halı ve resimden bir rengi deseni vb kaldırırsanız söz konusu eserin bütünlüğü kaybolur, yok olur.
Kutadgu Bilig bir siyasetname hüviyetinde olduğundan bu beyit, Türk devlet nazariyatının, anlayışının dayandığı ve dayanması gereken temelleri şiir diliyle beyan etmektedir. Tarih boyunca da imparatorluklar kuran ecdadımız farklı kültürlerle birlikte yaşamasını ve yaşatmasını bilmiş, başkalarından bir şeyler alırken de aldığını kendine mal edebilmiştir. Farklılıklara Yaratıcı’nın farklı tecellisi gözüyle bakarak farklılıklardan birlikler inşa edebilmiştir. Farklılıkları bir üstünlük veya aşağılanma sebebi görmemiştir.
Tarih bunun örnekleriyle doludur. Sultan Alparslan’ın Bizanslıların Ermenileri katletmesini önleyerek Ermenilere sahip çıkması, Oruç Reis ve Hızır Hayreddin Reis kardeşlerin leventleriyle Cezayiri İspanyolların katliamından kurtararak Cezayirde devlet kurmaları, Kanuni Sultan Süleyman’ın Kemal Reis’i göndererek Yahudileri İspanyolların katliamından kurtarması, Polonyanın Rusya ve Almanya arasında paylaşılmasına Devleti Aliyenin karşı çıkması ve akabinde Polonyalı göçmenleri kabul etmesi ve bu gün Polonezköy ismiyle anılan yerde iskan edilmesi, 1847-1852 yıllarında İrlanda’da büyük bir kıtlığın baş göstermesi üzerine Sultan Abdulmecid tarafından 5000 pound ve gıda yüklü beş gemiyle yardım edilmesi bu anlayışın siyasi zemindeki birkaç örneğidir. Bu gemilerin ikisinin Dubline yardımları indirmesine ve ancak 1000 poundluk yardıma İngiltere yönetimi müsaade etmiştir. Diğer üç geminin yükü İrlanda milliyetçileri tarafından açıktan kayıklarla Drogeda’ya taşınarak teslim alınmıştır. Bu yardımlara bir teşekkür nişanesi olarak şu anda Drogeda United takımının amleminde ay yıldız vardır.
Gerek Türk diplomasisi gerek Tika gibi kuruluşlarımız tarihi mirasımız olan bu bakış açısı doğrultusunda Afrika, Balkanlar, Kafkasya Orta Asya gibi bir çok bölgede Türkiye’nin önünü açan faaliyetler icra etmektedir. Suriyede de bu bakış açısı doğrultusundaki politikalar başarıya ulaşmıştır. Suriyede devlet yeniden şekillenirken Yusuf Has Hacibçe bakışa hem bizim hem de Suriyelilerin ne kadar ihtiyacı var… Hepimizin Yaradanın farklı tecelliyatı olduğumuzu bilerek ötekileştirmeden var oluşumuzun hakikatına dönmeye ne kadar ihtiyacımız var.
​​​​​​​​​Hakkı DURU