Afgan adlı kapsayıcı bir üst kimlik yoktur. Yaratılmak istenmişse de başarılamamıştır. Afganistan, Peştun ağırlıklı topraklar ile Türk ve Farsi kökenli halklar arasında kurgulanmaya çalışılmış siyasal bir yaratıdır. Başarılı olamayan bu kurgu, Peştun üstünlüğünü öngören radikal dinci ama aynı zamanda Peştun kültürüne entegre Taliban ve türevleri tarafından ele geçirilmeye çalışılmaktadır. Kabil’de 2001 sonrası oluşturulan hükümette de Peştunlar ağırlıkta olsa da Taliban, diğer halkları ortak olarak değil, kültürel ve siyasal tahakküm kurulacak aktörler olarak görmektedir. Özbek ve Türkmen gibi Türklerin yanı sıra Tacik ve Hazara (Türk ya da Fars kökenli olduklarına dair araştırmalar vardır ve Şii’dirler) gibi halkların da yaşadığı Kuzey Afganistan, esasen Güney Türkistan’dır. Bölge Peştun ağırlıklı güneyden farklıdır. Taliban da an itibarıyla Kunduz, Bedahşan gibi Güney Türkistan topraklarında saldırılar yürütmekte ve Mezar-ı Şerif’i ele geçirmeye çalışmaktadır. Kanımca Güney Türkistan’ın Afganistan’da bir geleceği yoktur. Buna uygun çözümler üzerinde durulmalıdır.

Afganistan, ABD’nin “Asia Pivot” olarak bilinen ve Güney/Güneydoğu Asya’ya yönelen stratejisi çerçevesinde özellikle Çin’i ve belli oranda Rusya’yı meşgul etmek ve gerektiğinde rahatsız etmek için kullanacağı bir ‘koz’ haline getiriliyor. Taliban bu süreçte direksiyona geçiriliyor. Her ne kadar Pekin, örgütle olan temaslarını sürdürüyorsa da Taliban’ın etkinliği Çin’de sürekli bir tedirginlik ve kurgulanabilecek Xinjiang bağlantısı özelinde bir korku yaratacaktır. Rusya ise Kuzey Kafkasya’dan sonra Uralların doğusunda, kendi kontrol alanı olarak gördüğü bir coğrafyada Taliban benzeri hareketlerin tehdidini hissedecektir. Kuşkusuz bu bölge politikaları anlamında meşguliyet yaratıp dikkatleri Afganistan ve çevresine çekecektir. Washington ise Güneydoğu Asya stratejisi kapsamında kullanacağı güçlü bir kozu böylece devreye sokmuş olacak. Pek tabi ki, Afgan halkı yine acılar çekecektir. Onlar için başka bir gerçeklik yok..

Göktürk Tüysüzoğlu