• Bazı ülkeler, eski Sovyet coğrafyasında uluslararası sorunları çözmeyi hedefleyen çeşitli çok taraflı platformları oluşturmayı teklif etmektedir. Söz konusu platformların bazıları Moskova’ya baskı oluşturmak için bölgeyi istikrarsızlaştırmaya yöneliktir. Platformların geri kalan kısmı ise eski Sovyet coğrafyasını sömürmeyi hedefleyin yabancı güçlerin bölgeye girmesini engellemeyi hedeflemektedir.
• Biden’in ‘Rusya’ya yönelik çok taraflı yaklaşım’ hakkında açıklamaları Moskova ile karşıtlık içinde olan Moldova, Gürcistan ve Ukrayna hükümetlerini yüreklendirmiştir. Söz konusu ülkeler, Rusya’nın işgal ettiği kendi topraklarını (Transdinyester, Güney Osetya, Abhazya, Kırım ve Donbas) işgalden kurtarmayı amaçlayan platformları oluşturmaya açıkça desteklemektedir. Kişinev, Tiflis ve Kiev, ABD ve Avrupa’nın bölgesel işlerle daha aktif bir şekilde ilgileneceklerini ümit etmektedir.
• Bahsettiğimiz platformlar yanında R.T. Erdoğan, Güney Kafkasya’ya yönelik çok taraflı platformun oluşturulmasına teklif etmiştir. Söz konusu platform, Moldova, Gürcistan ve Ukrayna tarafından geliştirilen platformdan farklıdır: burada sadece yerli güçler yer alacaktır. ‘Yabancı güçler için burada yer yok’ yaklaşımı Erdoğan diplomasisinin kalıplaşmış haline gelmiştir.
• Sadece yerli güçlere açık olan platform gerçekten istikrar getirebilir. Zira yerli güçler, istikrarsızlaşmış bölgenin Rusya, Türkiye ve İran’ı (tüm bu ülkelere ABD ile sorunlu ilişkilere sahiptir) da istikrarsızlaştırmasına olumu bakmamaktadır. Bununla birlikte Ankara’da, platformun bölgeyi istikrara kavuşturmasının yanında Türkiye’nin bölgedeki artan etkisini da koruyacağı beklenmektedir.
• Peki Moskova ve Tahran Türkiye’nin bölgedeki söz konusu güçlenmesini ister mi? Pantürkizm İran tarafından kendi milli güvenliğine karşı tehdit olarak algılanmaktadır. Bununla birlikte Rusya ve İran, Türkiye’den daha çok ABD ve AB’nin Güney Kafkasya’yı istikrarsızlaştırma adımlarından endişelenmektedir. Bu bağlamda büyük olasılıkla hem Rusya hem de İran Türkiye’nin teklifine olumlu karşılık verecekler. İran ve Rusya birlikte her zaman Erdoğan’ı dengeleyebilir ve bölgedeki yerini gösterebilir.
• Türkiye’nin teklif ettiği platform önünde iki engel mevcuttur. Ermenistan ve Gürcistan. Bu küçük iki ülke olamadan Türkiye ve Rusya’yı içeren bölgesel platformun oluşturulması sıkıntılıdır.
• Ermenistan’ın söz konusu platforma katılması Karabağ’da değişen statükonun kabul etmesinin anlamına gelmektedir. Ermenistan’da 5 yıl sonra ( Büyük bir olasılıkla Azerbaycan, Stepanakert ve Dağlık Karabağ’ın diğer şehirlerini ele geçirmek için Rus barış güçlerinin geri çekmesini isteyecektir) Karabağ’ın geri kalan toprakları için mücadele etme ümidi vardır. Bundan dolayı Ermenistan söz konusu platform altında imzasını atmayabilir.
• Gürcistan ile ilgili durum daha da karmaşık. Gürcistan için Rusya işgalci, Türkiye ise ekonomik olarak işgalci, Azerbaycan ise Türkiye’nin kardeşi, Ermenistan ise Gürcistan’ın Cevaheti’ne hak iddia etmektedir, İran ise ABD’nin desteklediği Gürcistan’a karşıdır. Tam da bunun yüzünden Gürcistan, platformda onu koruyan dış güçlerin yer almasından yanadır.
• Gürcistan elitleri, Gürcistan’ı Rusya, Türkiye ve İran’a karşı bir baskı mekanizması olarak ABD’nin hizmetine sunmaya devam edecekler. Trump, Gürcistan ile fazla ilgilenmemekteydi. Biden’in iktidara gelmesiyle birlikte durum değişebilir.
• Gürcistan olmadan Erdoğan’ın teklif ettiği platformun etkili olmasını beklenmemelidir. Gürcüler platformu milli güvenliğine tehdit olarak algılayacaklar. Söz konusu durum Rusya’nın Kuzey Kafkasya’sına yakın ABD’nin askeri üssün kurulmasına neden olabilir.
Gevorg Mirzayan
Delovaya Gazeta
