Gencehan Tunay: Trump’ın ev Sahipliğinde Orta Asya-ABD Zirvesi

ABD Başkanı Donald Trump’ın Ev Sahipliğinde Gerçekleştirilen “C5+1” Formatındaki Orta Asya-ABD Zirvesi, Bölgesel Denge Arayışında Yeni Bir Sayfa Açtı
Bugün Washington’da ABD Başkanı Donald Trump ve Orta Asya ülkelerinin liderleri —Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan, Türkmenistan ve Özbekistan— “C5+1” formatında ikinci kez bir araya geliyor. İlki, 2023 yılında dönemin ABD Başkanı Joe Biden tarafından Birleşmiş Milletler Genel Kurulu çerçevesinde New York’ta düzenlenmişti. Bu buluşma, yalnızca kurumsal diyaloğun devamı değil, aynı zamanda uzun vadeli bir ortaklık vizyonunun temellerinin atıldığı yeni bir dönüm noktası olarak değerlendiriliyor.

Rusya-Çin Gölgesinden Çıkış Arayışı
Orta Asya devletleri, bağımsızlıklarını kazandıkları 1990’lardan bu yana Rusya ve Çin eksenine daha yakın durmuş, bölgesel siyaset ve ekonomilerini bu iki gücün etki alanında şekillendirmiştir. Ancak bu süreçte hem siyasi görünürlük hem de ekonomik çeşitlilik bakımından gölgede kalmışlardır.
Washington zirvesi bu açıdan, bölgenin tek yönlü bağımlılıktan kurtulma ve çok kutuplu bir dış politika arayışının önemli bir göstergesidir. Bu ülkeler, özellikle Çin’in altyapı yatırımlarının ve Rusya’nın enerji iş birliklerinin artık gelişmelerini tamamlamak için yeterli olmadığını, bu nedenle ABD sermayesi ve teknolojisine ihtiyaç duyduklarını açık biçimde ortaya koymaktadır.

Kazakistan: Çok Vektörlü Diplomasinin İnce Dengesi
Zirvede en dikkat çekici pozisyonlardan biri Kazakistan’a ait. “Çok vektörlü diplomasi” anlayışını benimseyen Astana yönetimi, uzun yıllardır büyük güçler arasında denge politikası izliyor. Washington’daki bu zirve, Kazakistan açısından herhangi bir güce aşırı bağımlılıktan kaçınma ve Rusya’yla tarihsel bağlarını gözden geçirme yönünde stratejik bir adım anlamı taşıyor.
Aynı zamanda Kazakistan, yalnızca enerji ihracatına dayalı bir yapıdan çıkarak makine mühendisliği, tarım işletmeciliği ve yeşil enerji alanlarında Batı’yla kalıcı ortaklıklar kurmayı hedefliyor.

ABD Sermayesi ve Yeni Ortaklık Dönemi
Orta Asya ülkeleri açısından bu zirve, yalnızca diplomatik görünürlük değil, ekonomik bağımsızlığın güçlendirilmesi açısından da kritik bir fırsat. Bölge ülkeleri, uzun süredir devam eden Rusya ve Çin yatırımlarının gelişme hedeflerini karşılamada yetersiz kaldığını, bu nedenle Amerikan sermayesi ve teknolojik ortaklıklarına ihtiyaç duyduklarını düşünüyor.
Bu bağlamda ABD’nin bölgeye olan ilgisi de karşılıklı çıkar temelinde şekilleniyor: Washington, bu ülkelerle derinleşen ilişkiler sayesinde kritik minerallere erişimini güvence altına almayı, sürdürülebilir tedarik zincirleri kurmayı ve ABD şirketlerini Avrasya’nın stratejik geçiş bölgelerinde konumlandırmayı hedefliyor.

Karşılıklı Kazanç ve Denge Politikası
Sonuç olarak, “C5+1” formatındaki bu zirve söylemden eyleme geçişin eşiği olarak görülüyor.
ABD açısından, bu buluşma Avrasya’da güvenilirliğini pekiştirme, enerji ve maden kaynaklarına erişimini garantiye alma ve Çin-Rusya etkisine karşı jeopolitik bir denge kurma fırsatıdır.
Orta Asya ülkeleri açısından ise, bu süreç yatırımlarını çeşitlendirme, uluslararası ortaklıklarını dengeleme ve ekonomik kalkınmalarını tamamlayacak yeni bir yönelim oluşturma çabasıdır.
Bu yönüyle Washington zirvesi, ABD’nin bölgesel nüfuzunu artırma arayışı ile Orta Asya devletlerinin çok yönlü bağımsızlık stratejisi arasında karşılıklı faydaya dayalı bir denge kurmaya çalışan yeni bir dönemin kapısını aralamaktadır.
Gencehan Tunay