ERMENİSTAN İRAN SAYESİNDE EKONOMİSİNİ KUVVETLENDİRMEYİ HEDEFLİYOR
Ermenistan, irana yönelik ekonomik yaptırımların kalkmasının ardından yeni bir ticaret kanalı haline gelmeyi hedefliyor.
Ermenistan uzun süredir iranla çeşitli bağlara sahip. Ayrıca ermenistan avrasya ekonomik topluluğuna üye ve bu yapı büyük ihtimalle artık tahranla daha sıkı bağlara sahip olacak. Erivan tahran için bu geniş topluluğa ihracat yapma kapısı olabileceği gibi batılıların iran pazarına gireceği kapı da olabilir diyor Erivandaki bölgesel çalışmalar merkezinin başkanı Richard Giragosian.
Dünya bankasının ermenistan direktörü Laura Bailey’in yorumuna göre ocak ayında kararlaştırılan enerji ortaklığı iki ülke arasındaki ilk iş birliği alanı olacak gibi.
İran milli gaz ihracat şirketinin müdürü Alireza Kameli 7 şubat tarihinde yaptığı açıklamada Ermenistana gönderdikleri günlük 1 milyon küplük gazı 5 katına çıkarmayı düşündüklerini söyledi. Aynı zamanda ermenistanın irana elektrik ihracatını arttırabilecek alt yapı çalışmalarının sürdüğü de biliniyor.
Gaz anlaşması bölgesel olarak daha büyük gelişmelerin eşliğinde oluyor. Aralık ayında ermenistan, iran, gürcistan ve rusya 4 ülkeyi birbirine bağlayan bir enerji koridoru yaratma konusunda anlaştı.
İranın MehrNews ajansının aktardığına göre Hasan Ruhani ermeni mevkidaşı sarkizyana 24 ocaktaki telefon konuşmasında “fars körfezini karadenize bağlamak için (gürcistanı da dahil ediyor) hiçbir çabadan kaçınmamalıyız” dedi.
İran devlet medyasının aktardığına göre iran gazının gürcistana ermenistan üzerinden gönderilmesi için görüşmelere çoktan başlandı.
Bazı ermeni uzmanlar oluşan bu olumlu havaya şüpheyle bakıyorlar. Rus sahipli enerji şirketleri ermenistanda piyasanın yüzde 80 ini kontrol ediyor. Gazpromun İrandan gürcistana boru hatları var ve kendisiyle rekabete girebilcek yapılara şüpheyle bakıyor. Ancak aynı zamanda iranın ermenistana daha fazla gaz ihrac etmesine rusyanın olumsuz yaklaştığı yönünde bir işaret yok. Sputnik de okuyucularına ermenistan ve iran arasında planlanan bu arttırımı duyurmakta gecikmedi.
Ermenistandaki iran uzmanı armen vardavian’a göre rusya kendi milli çıkarlarına ters düşmeyecek anlaşmaları benimsemekten çekinmeyecektir.
örneğin diyor vardavian iranın gazının gürcistana gitmesinden gazpromda kar edecek ve bu nedenle itiraz etmeyecektir.
geçen ay gürcistan enerji bakanı kakha kaladze rusyanın gürcistan üzerinden ermenistana gaz göndermeyi bırakıp iranın bu arzı yapmasını hedeflediğini söyledi.
Rusyanın enerji pozisyonu bağlamında vardavian ermenistanın iran gazının avrupaya gitmesinde de rol oynayabileceği tezini küçümsüyor. Rusya bunu karşı çıkacaktır diyor vardavian ve ekliyor doğalgaz rusların avrupaya karşı kullanabildikleri son politik silah ve onlar bu gücü kaybetmek istemeyecektir.
Gazprom gaz arzının çoğunu Avrupa Birliği ülkelerine yapıyor.
Girogasiana göre iran gazının piyasa girecek olması fiyatları aşağıya düşürecek bir etki yapıyor ve rusları zor duruma sokuyor. Ayrıca girogasian gazpromun hatları kullanılsa dahi iranın ermenistana gaz ihracına temkinli yaklaşılması gerektiğini söylüyor.
Bu durum ermenistanın rusya yörüngesinden çıkması için bir cesaretlendirici olabilir. Bu nedenle ermenistanın halihazırdaki rus gazı bağımlılığı düşünüldüğünde potansiyal ermeni-iran enerji ittifakı rus baskısının ilk hedefi haline gelecektir.
Bu engellere rağmen ona göre erivan iranla yakınlaşma siyasetini takip etmeli.
Başarılı olursa ermenistan bu sayede çok ihtiyacı olan ekonomik büyümeyi yakalayabilir zira eldeki durumda ermenistan 4 komşusunun 2 si (türkiye ve azerbaycan) tarafından ekonomik amborgolara maruz kalmış ve kapana kısılmış durumda.
Ermenistan için hidrogüç de önemli bir büyüme kaynağı olabilir. Ermenistan enerji bakanlığının raporuna göre ermenistan ile iran arasındaki geniş çaplı değişim programı 2018 de başlayacak ve ayrıca ermenistan gürcistana da enerji ihracatı yapacak.
Hidrogüç için Aras nehri üzerindeki ilk çalışmalar 2012 yılında başladı ancak iranın finansal varlıklarının dondurulması nedeniyle bu proje daha fazla ilerleyemedi.
Bazı yetkililer taşıma bağlantılarında da bir artış bekliyorlar ancak bölgede ilerlemeler hayli yavaş oluyor. Ocak ayının sonlarında ermenistan ve iran, iranı gürcistana bağlayacak bir taşıma koridoru konusunda anlaştı. Gürcü hükümeti de 8 şubatta iranlılara vizeyi kaldırmayı düşündüklerini açıkladılar ancak tiflis hala bu taşıma anlaşmasını imzalamadı.
Aynı zamanda ermenistan çin kaynaklı ipek yolu projesi kapsamında 470 kilometrelik ve multi milyarlık iran ermenistan demiryolu için çinlilerle konuşmalara başladı ancak bu konuda henüz çözüme kavuşmadı.
Ruhaninin sarkisyana telefonda söylediğine göre yaptırımlar sonrası dönemde ekonomik işbirliğinin arttırmamasına neden olan engeller kalkacak.
Ata Kafadar
