Rusiyanın artıq iki əsas dayağı qalıb-Şanxay və BRİKS
Bu iki təşkilat əhatə dairəsin genişləndirməyə başlayıb. Ən böyük rol kimə malikdir? Əlbəttə, Çinə!
Amerika artıq boşluqlar buraxır. FED 1 aydan bir uçot dərəcəsin artırır.
Boşluqları Çin doldurur. Yeni investisiyalar qoyur, yeni limanlar alır.
İki təşkilat, xüsusilə BRİKS dolları sıradan çıxarmaq üçün fikir mübadilələri aparırlar. Çin desə ki, bundan sonra hər şeyi “yuanla” edəcəm dollar istər-istəməz laxlayacaq.
Maraqlı məsələ bilirsiniz hansıdır? İllərcə Amerikanın rıçaqında olan Səudiyyə bu gün İranla, Suriya ilə, Çinlə yaxınlaşır. Niyə? Nə oldu ki?
Mən buna tək yorumum budur. Səudiyyə həmişə təhlükəsizlik təhdidindən narahat olub. Osmanlıdan ayılıdıqdan sonra təhlükəsizlik təminatını ingilis lərdən aldı. İnglislər çxıdıqdan sonra Amerikadan aldı. Görünən odur ki, artıq Səudiyyə təhdidin yaxınlaşdığını hiss elədi və Amerikanın onu müdafiə etməyəcəyini, yaxud edə bilməyəcəyi düşüncəsinə gəldi. Bu boşluğu görən Çin özünü prosesin içinə atıb. Səudiyyə Çinin rıçaqına keçəcək. Bəlkə də, bazasına ev sahibliyi edəcək. Gedişata, əsasən bunu deyə bilərəm.
Bir nüansa diqqət edin. Qərb və Amerikada hərəkətlik yoxdur. NATO bir az cəhd edir. Amma AB və NATO-nun problemi fikir ayrılıqlarının çox olmasıdır. Bu, NATO-nun zəfiləməyi mənasına gəlməməlidir. Sadəcə Çin qədər aktiv hərəkətə keçməyiblər.
İranla Səudiyyə bir masada əyləşəcək. Səudiyyə dəyəcək ki, husiləri sakitləşdir. İran dəyəcək ki, Avropaya enerji nəqlimə şərait yarat və neft hasilatını azalt. Həmçinin İsrail üçün hərbi məkan yaratma. Bunu Çin də, Rusiya da deyəcək. Onlara lazımdır ki, Avropaya nəql edilən Səudiyyə petrolu durğunluq yaşasın və İran, Rusiya enerjisi dəyərə minsin.
Növbəti həmlə İsraildən gələcək. Belə susqunluq nümayiş etdirəcəyini düşünmək yanlışdır. Əks koalisiyanın komponentlərini sıradan çıxarmağa çalışacaq. İlk öncə Suriya və İran.
Bəs Çinə qarşı tədbir görməyəcəklər ki?
Əlbəttə, görəcəklər. Çin iki əsas kartla laxladacaqlar. Tayvan və Ş.Koreya. Şimali Koreyaya diqqət edin. Son zamanlar da nə qədər təlim keçir? Bir dövlət hərbi təlimləri iki məqsədə görə keçirər. Ya hərbi personalın, silah arsenalın keyfiyyətini öyrənmək üçün, ya da müharibə etmək üçün. Çini sanksiya ilə yıxmağı düşünmək absurdluqdur.
Elman Vəliyev
