Elhan Şahinoğlu: Zengezur ve Rusya

Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan, Erivan’da düzenlenen “Barış Kavşağı” konferansında yaptığı konuşmada, Sunik (Batı Zangezur) vilayetinden geçen yolun gözetleme fonksiyonunun Rusya Federal Güvenlik Servisi’ne devredilebileceği ihtimalini göz ardı etmedi. Bu, Zengezur Koridoru konusunda Nikol Paşinyan’ın geri adımı olarak değerlendirilebilir. Kremlin, koridorun kontrolü konusunda uzun süredir Nikol Paşinyan’a baskı yapıyor ve bu baskının karşılığını almış gibi görünüyor. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Moskova’da Nikol Paşinyan ile yaptığı son görüşmede, Ermenistan-İran sınırının Rus ordusunun kontrolünün Ermeni ordusuna devredilmesi konusunda mutabakata vardı. Putin ödül almadan böyle bir adım atmaz. Görünüşe göre Paşinyan, Rusya’nın İran ve Türkiye sınırını terk etmesi karşılığında Rus ordusunun Zangezur koridorunun kontrolünü ele geçirmesini kabul etti. Böylece Nikol Paşinyan, 9 Kasım 2020 tarihli üçlü açıklamanın 9. paragrafını yerine getirmiş olacak.
Rusya için Zengezur koridorunun kontrol altına alınması, Azerbaycan-Ermenistan barış anlaşmasını imzalamaktan daha önemli. Anlaşma, iki ülke arasındaki ilişkilerin normalleşmesine, aynı zamanda Ermenistan ile Türkiye arasındaki sınırın açılmasına, ticaretin başlamasına ve diplomatik ilişkilerin kurulmasına yol açacak. Kremlin’in Güney Kafkasya’daki nüfuzu azalacağı için bunların hiçbiriyle ilgisi yok. Rusya, Zengezur koridorunu kontrol ederek bölgedeki nüfuzunu koruyabilir. Bu nedenle Kremlin koridorun kontrol edilmesi konusuyla daha fazla ilgileniyor.
Rusya’nın Zengezur Koridoru üzerindeki kontrolü ne Ermenistan’ın ne de Azerbaycan’ın çıkarına uymuyor. Çünkü Erivan, Ermenistan topraklarındaki ulaşım güzergahının kontrolünü başka bir devlete devrediyor. Üstelik bu karar Paşinyan’ın Batı’daki ortaklarını da memnun etmeyecek. Azerbaycan için Rusya’nın Zengezur Koridoru’nu kontrol etmesi, Çin’den başlayıp Avrupa’da biten Orta Koridor projesini de kontrol etmesi anlamına geliyor. Kremlin’in Rusya’ya alternatif olan ulaşım hattını kontrol edeceği ortaya çıktı.
Ancak önemli olan Zengezur koridorunun işler durumda olması ve bölgede barış ve işbirliğinin koşullarını yaratmasıdır. Bunun için Bakü ve Erivan Kremlin’in şartını kabul edebilir. Uygun süre geçtikten sonra 40 kilometrelik koridorda serbest dolaşım ve ulaşım koşullarının oluşturulması konusuna dönebiliriz. Rusya, İran-Türkiye sınırını terk etmeye karar verirse bir gün Zengezur Koridorunu kontrol etme işlevinden de vazgeçebilir ama karşılığında talepleri olacaktır…