Ankara Afrika stratejisini derinleştirmeye devam ediyor. Türkiye, Somali kıyısındaki petrol sahalarıyla ilgileniyor ve bu ülkeyle askeri iş birliğini genişletiyor. Somali’deki istikrarsızlığa rağmen Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, son yirmi yılda ülkeyi ziyaret eden ilk Afrikalı olmayan lider oldu. Türkiye’nin yurt dışındaki en büyük askeri üssü Somali’de bulunuyor. İki ülke arasında petrol sahalarının araştırılmasına ilişkin çok sayıda ikili anlaşma imzalandı. Jeosismik araştırmalar Somali’nin en az 30 milyar varil petrol ve doğalgaz rezervine sahip olduğunu gösteriyor. Türkiye’nin enerji arzı yaklaşık %74 oranında ithalata bağımlı olduğundan Ankara enerji sektörünü çeşitlendirmeyi planlıyor.
Afrika ülkeleri Türkiye ile ticari, diplomatik ve güvenlik ilişkilerini güçlendirmeyi hedefledi. Ankara, Afrika ülkeleriyle ticareti kesme ve yeni serbest ticaret bölgeleri oluşturma politikasını destekliyor. Ankara’nın Afrika politikası taraflar açısından en başarılı ve verimli alanlardan biri olarak değerlendiriliyor. Türkiye, Afrika’daki büyükelçilik sayısını 2002’de 12’den 2022’de 44’e çıkardı. Türk Hava Yolları Afrika’da 62 noktaya uçuyor ve 38 Afrika ülkesinin Ankara’da büyükelçilikleri açıldı. Türkiye’nin kıta üzerindeki artan etkisi, ticarette 2003’te 5,4 milyar dolardan 2022’de 41 milyar dolara yükseldi. Türk yatırımcılar, Afrika’nın genç nüfusuna zengin ekonomik faydalar vaat eden ürünlere yönelik artan talepten etkileniyor.
Ankara’nın Afrika’daki etkinliğini anlamak kolay değil. Türkiye Afrika’da ABD, Fransa, Rusya, Çin gibi ülkelerle rekabet etmek zorunda. Recep Tayyip Erdoğan, Afrika ülkeleriyle ticaretin 75 milyar doları hedeflediğini açıklasa da rakiplerle mücadelede bu rakama ulaşmak zor. Türkiye yalnızca dört Afrika ülkesiyle (Tunus, Mısır, Fas ve Mauritius) serbest ticaret anlaşması imzaladı. Fakir ülkeler olan Somali ve Sudan hâlâ Türkiye’den yardım alıyor. Somali ve Sudan’ın ticaret potansiyeli zayıf.
Türkiye, Afrika ülkelerine sattığı insansız hava araçları sayesinde kara kıtanın dördüncü büyük silah tedarikçisi haline geldi. Ancak Türk firmaları Çinli firmalarla rekabet etmekte zorlanıyor. Çin hükümeti şirketlerini doğrudan Exim Bank aracılığıyla destekliyor. Yalnızca 2023 yılında Çin’in Afrika’daki yatırımları 282 milyar dolara ulaşacak. Karşılaştırma yapmak gerekirse, Türkiye’nin Afrika’da bugüne kadar yaptığı yatırımın 10 milyar dolar civarında olduğunu belirtelim. Türkiye’nin Afrika’da Çin’e yetişmesi için kara kıtadaki yatırım hacmini artırması gerekiyor. Ancak bunu gerçekleştirmek zordur. Çünkü ekonomik sorunlarını çözmeye çalışan Türkiye’nin yatırımlara ihtiyacı var.
Elhan Şahinoğlu
