Rusiyanın xarici işlər naziri Sergey Lavrov BMT-nin Qaçqınlar üzrə Ali Komissarı Filippo Grandi ilə görüşdə erməni qaçqınların Qarabağa qaytarılmasından danışıb. Sergey Lavrov ilk dəfə deyil ki, beynəlxalq təşkilatların nümayəndəsi ilə görüşdə erməni qaçqınların geri qayıdışı vacibliyini bildirir.
Maraqlıdır ki, heç Ermənistan hakimiyyəti Rusiya qədər qaçqınların Qarabağa qayıtması istiqamətində fəal deyil. Ermənilər Qarabağa qayıdıb harda və hansı şəraitdə yaşayacaqlar? Ona görə də Ermənistan hakimiyyəti məcburi şəkildə erməniləri geri qaytarmağa çalışmır, çünki etirazdan çəkinir. İrəvan əksinə Ermənistanda Qarabağ qaçqınları üçün minimum şərait yaratmaq üçün nələrsə edir.
Rusiya hakimiyyətini isə ermənilərin Qarabağa qayıdıb hansı şəraitdə yaşayacağı maraqlandırmır. Kreml üçün önəmli olan odur ki, Qarabağda daha çox erməni yaşamasını təmin etməkdir ki, Rusiya hərbçilərinin bölgədə varlığının aktuallığı olsun. Elə buna görə müharibədən sonra Rusiyadakı mənbələr saxta məlumatlar yayaraq Qarabağda guya 50-55 min yaşadığını bildirirdilər. Halbuki, Qarabağ erməni separatçılarının lideri Araik Arutunyan özü etiraf etdi ki, bölgədə 35 min erməni yaşayır. Bu rəqəmin ilk mənbədən açıqlanması Moskvanın yalanını ortaya qoydu.
Qarabağdakı ermənilərin sayı azalmaqda davam edəcək. Bu isə Rusiyanın maraqlarına ziddir. Çünki bu halda 5 ildən sonra Rusiya hərbçilərinin Qarabağı tərk etməsi aktuallaşacaq. Rusiya və Ermənistan ekspertləri də o fikirdədirlər ki, rəsmi Bakı 4 ildən sonra rusiyalı hərbçilərin bölgəni tərk etməsi mövzusunu müzakirəyə çıxaracaq. 10 noyabr anlaşmasına görə rəsmi Bakının belə bir hüququ var.
Azərbaycanla Ermənistan arasında son razılaşma Rusiyanın vasitəçiliyi olmadan gerçəkləşdi. Gürcüstan, Avropa İttifaqı və ABŞ-ın səyləri nəticəsində Azərbaycan Ermənistana 15 nəfəri təhvil verdi, əvəzində Ağdam ətrafında minalanmış xəritəni aldı. Gürcüstan rəsmiləri Azərbaycan və Ermənistan arasında vasitəçilik təşəbbüslərinin davam etdirəcəklərini bildirirlər. Bu Azərbaycanın və Ermənistanın xeyrinə olduğu halda Rusiyanın bölgədəki rolunu azaltmağa xidmət edir. Rusiyada onu da düşünürlər ki, başqa dövlətlər Azərbaycanla Ermənistan arasında sülh sazşinin imzalanmasını təmin edərləsə, bu Rusiyanın Cənubi Qafqazdakı maraqlarına növbəti zərbə olacaq. Ona görə də Kreml həm Qarabağda ermənilərin sayını çoxaltmağa, həm də başqalarının vasitəçiliyi ilə Ermənistanla Azərbaycan arasında “sülh sazişinin” imzalanmasını əngəlləməyə çalışacaqlar. Rəsmi Bakı bundan sonra İrəvanla fərqli məsələləri mümkün qədər Rusiyanın vasitəçiliyi olmadan həll etməyə çalışmalıdır.
Elhan Şahinoğlu
“Atlas” Araşdırmalar Mərkəzi
