ÇİN’DE ÜRETİM DURURSA NE OLUR?
Çin’de Apple yeni iphone’unu tanıtamayacak. Dünya da bilgisayar üretimi durma noktasına geldi. En büyük şirketler bile yeni otomobil üretemeyecek. Üç iddialı gazete manşeti ile başladık. Bunların hiçbiri şuan için gerçek değil. Ancak Çin’de yaşananlar bunları çok daha fazlasını gerçeğe dönüştürebilir. Çin dünyadaki tüm endüstrileri görülmemiş bir krize sürüklüyor olabilir.
Bugün Türkiye’den epey uzaklara gidip Çin’e vardığımızda ülkenin Covid19 tedbirlerinin hangi sonuçlara neden olabileceğini ele alalım.Covid19 tüm dünyada bilinen bilinmeyen tüm alışkanlıkları baştan sona değiştirdi. İnsanların yaşam biçimleri, davranış şekilleri, etkinlikleri ve çok daha fazlası büyük bir hızla dönüşürken, yeni normalin getirdikleri apaçık biçimde karşımıza serilmeye başlandı. Ancak geliştirilen aşılar, tedavi yöntemleri ve virüsün kaybettiği güç Covid19’un sahip olduğu etki alanını biraz olsun daraltmış oldu. Bir çok ülke bu gerilemenin ardından pandemi kısıtlamalarına çeşitli dokunuşlar yapmaya başladı. Maske yasakları, etkinlik iptalleri ve bir çok farklı ancak eski alışkanlıklar yeniden gözden geçirildi.
Bir büyük istisna hariç; hangi ülke olduğunu biliyorsunuz! Tabii ki Çin.Covid19’un ilk çıktığı yer olması nedeniyle de pandemi denildiğinde akla gelen öncellikli adres konumundaki ülke şu sıralar vatandaşlarına oldukça ilginç ve birçok açıdan sorunlu bir deneyim yaşatıyor. Herkes normalleşirken onlar baştan sona daha da anormalleşti. Öncellikle Çin Hükümeti’nin temel politikası sıfır vaka. Bu ütopik ve gerekliği sorgulanması gereken amaç için tahmin edebileceğinizden daha sert ve katı tedbirler alıyorlar.
Durumun daha net anlaşılması için birkaç örnek vermek gerekirse; özellikle Nisan 2021 ayının ortalarına denk gelen süreçte belirti dahi göstermeyen çok sayıda insan hastanelere dolduruldu. Herhangi bir semptom aramaksızın zorlu ve birkaç farklı aşama içeren çok sayıda test vatandaşlara uygulanmaya başlandı. Hastane şartlarında herhangi bir iyileştirme yapılmadığı gibi otuz kişilik odalara doluşan elliden fazla insan görmek oldukça olası hale geldi. Birçok farklı mahalle ve sokağın yalnızca bir vaka olmasına rağmen resmen kapatıldı. Mahallelerden dışarı çıkmak mümkün olmadığı gibi kimsenin o mahallelere girişine de izin verilmedi.
Burada devletin tedbir alırken vatandaşlarına sunması zorunlu imkanların hemen hemen tamamının da atlandığını hatırlatmış olalım. Fırın ve marketler dahil bir çok mahallede her işletme kapatılırken oralara gerekli gıda takviyesi de asla yapılamadı. Yani insanlara resmen şu deniliyordu:”Covid19 olma ihtimalin var. O yüzden açlıktan ölmende bir sorun yok.” Bu gayet problemli cümlenin devlet politikası haline geldiğini bir kez daha hatırlatmak istiyorum. Çin karantinalarını açlık sınırında yaşayan insanlar denklemine evcil hayvanları da ekledi. Çok sayıda hayvan Covid19 yayıyor denilerek öldürüldü. Burada Çin halkının daha önce görülmemiş düzeyde protesto dalgaları başlattı.
PEKİ ÇİN’İN SÖZ KONUSU PANDEMİ YAKLAŞIMI YALNIZCA ÇİN’İ Mİ ETKİLİYOR?
Ne yazık ki hayır! Ülkedeki kısıtlamalar küresel tedarik zincirini tehdit eder hale geldi. Çin genelinde otoyollar ve limanlar tıkanırken çok sayıda fabrikanın üretimi de durmak zorunda kaldı. Elektrikli otomobillerden akıllı telefonlara kadar uzanan oldukça geniş bir alanda ciddi üretim krizleri başladı ve bu krizler büyümek üzere. Bu durumu aşabilmek için bazı fabrikalar üretimi durdurmamak adına işçileri fabrikalarda izole etmek gibi sert ve çağdışı yöntemlere başvursa da ham madde almak ya da ürünleri teslim etmek günden güne zorlaşıyor.
2021 Nisan ayı sonlarında Şangay yakınlarında bulunan dünyanın en büyük çip üreticisi Foxconn’a ait bir fabrikayı açık tutmak için işçiler tesiste tutulmaya başlandı. Tüm bu işkenceye yakın tutuma rağmen üretim oranı %40 oranında düştü. Yani saçmalığı saçmalıkla kapatmaya çalışsalar da sonuç alınamadı demek yanlış olmaz zira. Yine 2021 Nisan ayının son haftalarında otuzdan fazla Tayvanlı şirket Çin’in doğusundaki yasaklar nedeniyle fabrikalarındaki üretimi bir hafta boyunca durdurmak zorunda kaldı.
Alman otomobil parçası üreticisi Bosch da Şangay ve Nanning’deki fabrikalarında üretimi durdurduğunu diğer iki fabrikalarında ise izole çalışmaya geçildiğini açıkladı. Bosch bu değişikliğin üretim hız ve kapasitelerini %70 oranında azalttığını da resmi açıklamalarına ekledi. Gelelim biraz daha bilindik örneklere; dünyanın en çok tercih edilen akılı telefon üreticilerinden Apple da iphone üretimi yapan Şangay ve Harbin ‘deki operasyonlarını resmen durdurdu. Şirket bölgedeki kısıtlamalar için çalışmaya uygun ortamı ortadan kaldırıyor raporunu uluslararası denetçilerden aldı ve üretimin bir daha başlama ihtimalini oldukça düşük olduğunun da altını çizdi.
Bu örneklere çok sayıda farklı otomobil şirketi de ekleyebiliriz. Yani Çin’de üretim yapan şirketler için hiçbir şey eskisi gibi değil ve bu kararlar uygulanmaya devam ettikçe de eskisi gibi olamayacak. Ekonomistler kısıtlamaların aksattığı ekonomik aktivitenin Çin’in büyüme hızını etkileyeceğini söylese de bu durum Çin Hükümetinin çokta umurunda değil. Hükümetin bu yılki yüzde 5.5’lik büyüme hedefini tutturması neredeyse imkansız olarak değerlendiriliyor. Çin söz konusu fabrikaların ülkesinde kalmasını sağlamaya oldukça uzak durumdayken bu durumun ülkeleri yeni üretim merkezi arama noktasına ittiğini de söyleyebiliriz.
Halihazırda otomotiv akıllı telefon ve enerji gibi ekonomik boyutları en yüksek seviyedeki üç farklı endüstride en çok üretimin yapıldığı ülke olan Çin bu özelliğini yakın zaman içerisinde kaybedebilir. Kayıp sürecinde de şirketler yeni ülkelere ve üretim koşullarına alışana dek büyük bir yavaşlama ile karşılaşılacağı nerdeyse kesin.
Yani Çin tedbirleri tamamen kaldırmadan bugünkü hızda ürünlere ulaşabilmemiz çok olası değil. Peki Çin kısıtlamaları kaldıracak mı? Öncellikle özellikle evcil hayvanlar ve hastaneler özelinde yaşananların başlattığı protesto dalgası ülke yönetimine verilmiş bir ültimatom olarak algılandı. Daha önce görülmemiş şiddette gerçekleşen eylemler pandemi kısıtlamalarında kısmi bir azalmayı da beraberinde getirdi.
Sıfır vaka planı resmi hükümet tavrı olmaktan çıkmasa da belli bölgeler özelinde küçük rahatlamalar başlamış durumda. Bunun genele yayılması halinde fabrikaların yeniden kapasite yükseltmesi ile karşılaşabiliriz. Yine de Çin’in tüm dünya normalleşirken attığı adımlar birçok farklı şirket ve ülke için dev ekonomik dalgaları beraberinde getirdi. Yani bu çıkmazın karar değişiklikleri ile de değişmeme ihtimali mevcut. Çin’in ülkesinde yaptığı kısıtlamalarla dünya ekonomisini nereye sürükleyeceğini hepimize zaman gösterecek!
