Delhi ve Pekin, Temmuz ayında Çin-Hindistan sınırında her iki taraftan da düzinelerce askerin hayatını kaybettiği silahlı bir olayın ardından genel düzeydeki diyaloğu sürdürmeye karar verdi. Dağlarda olaya neden olan yer tarafların buluşma yeri olarak seçildi.
Elbette görüşmelerden kısa vadede olumlu bir sonuç beklemek doğru değil. İki ülke arasında uzun vadeli görüşmelere ihtiyaç var. Hindistan, sınırın her iki tarafındaki askerlerin geri çekilmesini istiyor. Aslında daha önce böyleydi. Olay, Çin’in sınırın dağlık kesimine ek asker göndermesinin ardından geldi. Sonuç olarak Hindistan, sınırın dağlık kesiminde silahlı kuvvetlerini artırmaya karar verdi. Bu, sınırda herhangi bir zamanda başka bir çarpışma olasılığını artırır. Daha önce, Hindistan ve Çin temsilcileri, geçtiğimiz günlerde Moskova’da Şanghay İşbirliği Örgütü’nün toplantısında bir araya geldi ve görüş alışverişinde bulundu. Moskova, iki ortak arasındaki gerilimi azaltmak istiyor. Elbette Moskova’nın Çin ile stratejik ortaklığını sürdürmesi önemli. Ancak Moskova, Çin yüzünden Hindistan ile ilişkileri soğutmak istemiyor.
Bu arada Çin, Amerika Birleşik Devletleri ile Tayvan arasındaki ilişkilerin gelişmesinden memnun değil. ABD Dışişleri Bakan Yardımcısı Kate Krach geçtiğimiz günlerde Tayvan’ı ziyaret etti. Bu, 1979’dan beri üst düzey bir ABD yetkilisinin Tayvan’a yaptığı ilk ziyaretti. Amerika Birleşik Devletleri Tayvan’a 7 milyar dolarlık silah satmayı planlıyor. Buna cevaben Çin donanması Tayvan kıyılarında askeri tatbikatlara başladı.
Mesele şu ki, Çin Tayvan’ı kendi bölgesi olarak görüyor. Komünistlerin 1949’da Çin İç Savaşı’nda kazandığı zaferden sonra, General Çan Kay-şek’in de aralarında bulunduğu rakipleri Tayvan adasına kaçtı ve adada kendi devletlerini kurdu. Washington, Çin ile diplomatik ilişkiler kurduktan sonra Tayvan ile diplomatik ilişkilerini kesti. ABD ile Çin arasındaki yeni dostluk, eski Sovyetler Birliği’ne karşıydı. SSCB çöktü ve Çin, Amerika’nın temel sorunu haline geldi. 1990’lardan başlayarak, Birleşik Devletler Tayvan ile yeniden bağlar kurdu. Amerika Birleşik Devletleri Tayvan’a silah satıyor, ekonomik bağlar geliştiriyor ve ada ile ortak bölgesel projeler planlıyor. Sadece Tayvan ile ilişkileri olan ABD değil, Çek Cumhuriyeti dahil bazı Avrupa ülkeleri de ada ile işbirliği yapmaya çalışıyor. Örneğin, Çek parlamentosunun başkanı yakın zamanda Tayvan’ı ziyaret etti. Pekin, ziyaretin ardından Prag’a bir not yayınladı.
ABD Başkanı Donald Trump, Çin’i hedef aldı ve Tayvan ile işbirliğini teşvik etti. Trump’ın politikası Pekin’de ciddi bir memnuniyetsizliğe neden oluyor. Pekin’in tek umudu, Donald Trump’ın Kasım ayında cumhurbaşkanı seçilmemesi. Söylemesi zor. Trump, rakibi Joseph Biden ile aradaki farkı daraltıyor.
Elhan Şahinoğlu
“Atlas” Araştırma Merkezi
