İran iç işleri bakanlığı seçim kurulu tarafından cumhurbaşkanlığı adaylığına yaklaşık 590 kişi başvurdu. İran seçim sisteminde adaylar seçime katılım sağlamaları için, görevleri anayasaya dayanan Uzmanlar Meclisi tarafından teyit edilmeleri gerekiyor. Tabi bu seçimde de Uzmanlar Meclisi adaylara yönelik değerlendirmesi sonucu Mayıs ayının 25 inde seçim kurulu 15 Numaralı Bildiri kapsamında sadece 7 aday adayının seçime katılım izni olduğunu resmi olarak açıkladı.
Başvuru sürecinde ve öncesinde İran’ın şimdiki iktisadi ve siyasi sıkıntılar nedeniyle karşı karşıya kaldığı bir dönemde çeşitli siyasi akımların seçimlerde nasıl bir katılım ve ya yaklaşım sergileyecekleri tartışma konusuydu. Geçmiş seçimlerde başarısız olup yine başvuracakları tahmin edilen adayların yanı sıra bazı yeni yüzler konuşulmaya başladı. Aynı zamanda bazı siyasi figürlerin başvuracağına kesin gözüyle bakılırken teyit olamayacağı da güçlü olasılık olarak değerlendiriliyordu. Bu kapsamda en önemli adaylardan biri Hasan ROHANİ’den önceki Cumhurbaşkanı Mahmud AHMEDİNEJAD, aylar öncesinde çeşitli platformlarda açık olmasa bile katılacağının sinyallerini vermişti fakat dini-siyasi lider olan Hamenei ile ters düşmesi nedeniyle teyit olmama olasılığına da kesin gözüyle bakılıyordu.
Dün sabah saatlerinde resmi yazılı olarak liste yayınlandıktan sonra 7 kişilik aday profili belli oldu ve böylelikle seçimlerinde sonucu aşağı yukarı belli olmuş oldu.(başka bir yazıda bu konuya değineceğim)
Peki bu yedi kişilik listede kimler var, geçmişleri ve şimdiki politik konumları nedir?
6 sivil ve bir din adamından(molla) oluşan kamuoyu tarafından daha çok bilinen isimler var. Said JALİLİ, Mohsen REZAİ ve Ebrahim RAİSİ öne çıkan ve daha çok bilinen isimlerdir. Geri kalan 4 isim ise pek bilinmeyen ve popülariteleri az olan adaylar olarak karşımıza çakmaktadır. Mohsen MEHRALİZADEH, Alireza ZAKANİ, Abdolnaser HEMMATİ ve Amir Hosein GAZİZADE HASHEMİ.

Said JALİLİ
Said JALİLİ isminin ilk defa ortaya çıkması İran’ın nükleer programları konusunda müzakereler sırasında bilinir oldu. Jalili İran yönetiminde tanınmış bir diplomattır. Aynı zamanda Milli Güvenlik Yüksek Şurası eski sekreteri idi. Daha öncede işaret ettiğimiz gibi onun sekreterlik dönemindeki nükleer müzakerelerin sonucu İran’ın ambargolara tabi tutulması idi. Jalili muhafazakar kesimden ve Hamenei’nin yakınlarından sayılmaktadır. 56 yaşında olan Jalili Düzenin Yararını Teşhis Konseyinin eski üyesi ve İran Stratejik Dış İlişkiler Şurasının üyesidir. Jalili geçmişte başka görevlerde de bulunmuş örnek olarak Hamenei Ofisi Araştırmaları müdürü ve Dış İşleri Bakanlığı Müfettişlik Ofisi başkanı bu vazifelerdendir.
İran-Irak savaşında yaralanan ve gazi olan Jalili siyaset bilimi doktora sahibidir. Başka bir aday olan Raisi’ye yakınlığıyla biline Jalili, Raisi’nin seçimi kazanması halinde kabinede dış siyaset konusunda belirleyici olacağı muhtemel seçenekler arasındadır.

Mohsen REZAİ
İran Cumhurbaşkanlık seçimlerinin en deneyimli başarısız adayı kuşkusuz REZAİ’dir. Devrimden sonra en önemli ve hassas güvenlik makamlarda bulunan Rezai Devrim Muhafızları Ordusunun tüzüğünü hazırlayan 12 kişiden birisiydi. Devrim Muhafızları Ordusunun 16 yıllık komutanlığını yapan Rezai savaş sonrası iktisat üzerine doktora yaptı ve iktisadi federalizm konusunu ilk defa gündeme getirdi. 67 yaşında olan Rezai Düzenin Yararını Teşhis Konseyi sekreteridir.

Ebrahim RAİSİ
Ebrahim RAİSİ adıyla bilinen tam adı Ebrahim RAİSOLSADATİ, geçmiş Cumhurbaşkanlık seçimlerinde Hasan ROHAN’nin başarısız rakibiydi. Fakat yürütmenin yerine 3 yıl önce Hamenei’nin kararıyla yargı başkanı olarak seçildi. Hamenei’ye yakınlığı ile bilinen Raisi İran’da 1367(1988 yılı) idamları olarak bilinen toplu idam kararlarını 3 kişilik yargıç heyetinin üyesi olarak bilinmekte ve bu nedenden dolayı ABD ve Avrupa Birliği tarafından İnsan hakların ihlali için ambargoda ve takip altındadır. Cumhurbaşkanlığına neredeyse kesin gözüyle bakılan Raisi aynı zamanda Hamenei öldükten sonra lider olacak ciddi adaylardan sayılmaktadır.

Mohsen MEHRALİZADE
Reformist cepheden sayılan Mehralizade Türk ve Marağa kentindendir fakat diğer üç adayın tersine parlak bir siyasi geçmişi bulunmamaktadır. Hatemi döneminde Horasan valisi ve cumhurbaşkanı yardımcılığı ve Beden Eğitimi Kurumunu başkanlığı, Ruhani döneminde ise İsfahan eyaletinin valisi olarak görev yapmıştır.

Alireza ZAKANİ
Muhafazakar kesimden olan ZAKANİ İslami Mecliste 4 dönem Tahran bölgesinden millet vekilliği yapmıştır. Oldukça radikal olan Zakani, Rohani hükümetinin mecliste önemli eleştirenlerindendir.

Abdolnaser HEMMATİ
Adaylar arasında en sabıkalı bürokrat olan Hemmati geçmiş 8 hükümette çeşitli görevlerde bulunmuş ve şimdi İran Merkez Bankası Başkanıdır. İktisat üzerine doktora sahibi Hemmati 12 yıl İslam Cumhuriyeti Merkezi Sigorta kurumunun başkanlığı ve merkez bankasının iki dönem başkanlığını yapmıştır.

Amir Hosein GAZİZADE HASHEMİ
Raisi ile hemşeri sayılan Hashemi Meşhet şehrinden üç dönem milletvekilliği yapmıştır. Halen Meclis Başkanının yardımcılığını yürüten Hashemi radikal muhafazakar akımdan sayılmaktadır.

Celal RUŞEN
KAFKASSAM- İRAN MASASI
celal.rushen.a@gmail.com