KAFKASSAM – Kafkasya Stratejik Araştırmalar Merkezi

  1. Anasayfa
  2. »
  3. Gündem
  4. »
  5. Cebrail Ferzeliyev yazdı IŞİD, Əl-qaidə deyil

Cebrail Ferzeliyev yazdı IŞİD, Əl-qaidə deyil

Kafkassam Editör Kafkassam Editör - - 15 dk okuma süresi
418 0

IŞİD, Əl-qaidə deyil
22 May 2017de İngiltərənin Mançester şəhərində meydana gələn bombalı hücumun Liviya mənşəli Böyük Britaniya vətəndaşı bir IŞİD xadimi olduğu açıqlanıb. İki gün əvvəl gerçəkləşən hücum 2017-ci ilin əvvəlindən bu yana Avropada baş verən dördüncü böyük terror aktı kimi tarixə düşdü.
Mart ayından bu yana isə hər ay Avropanın önəmli bir şəhərində böyük miqyaslı bir terror aktı həyata keçirməyə başlanıldı. Halbuki bu hücumların birgə cinayətkarı olan IŞİD-ə yönəlik ABŞ və Avropa ölkələrinin başçılıq etdiyi bir beynəlxalq koalisiya tərəfindən intensiv əməliyyatlar həyata keçrildi. Qərb bu əməliyyatlarla IŞİD-ın yaratdığı təhdidin azalacağını gözləyirdi, ancaq koalisiyanın yaranmasından bəri hücumlar azalmadı, əksinə, artdı. Bəs bu fakt necə izah oluna bilər? IŞİD zəifləyirmi? Bu problemin açıq cavabı “bəli”. Təşkilat 2014-ci ildə çatdığı “zirvə” nöqtəsindən bu yana İraqda nəzarət etdiyi torpaqların 83 faizni , Suıriyadakıların isə 56faizini itirdi. Üç il əvvəllə müqayisədə silahlı hərbiçi sayında böyük ölçüdə azalma var. Sahib olduğu iqtisadi resurslar və illik gəliri yarı yarıya azalıb. Yəni bütün bu faktorlar əslində İŞİD-in zəiflədiyinə bir siqnaldır.
Dünyanın müxtəlif bölgələrindən təşkilata olan tərkiblərdə isə çox böyük bir azalma var. Üstəlik bu terror təşkilatına qoşulmaq istəyənlər olsa da yollar xeyli dərəcədə zəifləyib. Yəni, kənardan iştirak minimum səviyyəyə enib. Bu münaqişənin nəticəsində yəqin ki bildiyimiz və ya bildiyimizi sandığımız IŞİD ortadan qalxacaq. Lakin təşkilatın tamamilə dağıldığına və nə edəcəyini bilməz bir şəkildə davrandığına dair bir işarə yoxdur. Təşkilat, Mosulda son küçəyə qədər müqavimət göstərir. İraqda bir çox şəhəri itirməsinə baxmayaraq, ölkənin müxtəlif yerlərində bombalı hücumlarını və İraq təhlükəsizlik qüvvələrinə qarşı vur-qaç aktlarını fəal şəkildə davam etdirir. Suriyada prioritetlərinə görə qalıb münaqişəni və ya itki vermədən çəkilməyi üstünlük verir. Paytaxtı mövqeyindəki Rakkada yeni bir şəhər müharibəsinə hazırlaşır. Lakin bunları edərkən, lider heyətinin və uzun perspektivdə özü üçün kritik əhəmiyyət daşıdığını düşündüyü “xarici” üzvlərinin daha etibarlı sahələrə çəkildiyi xəbərləri gəlir. Bu proses işin hərbi hissə. Ancaq təşkilatın iqtisadi resurslarının azalması və təbliğat qabiliyyətində zəifləmə onun tamamilə yox olması anlamına gəlmir.
IŞİD-in yaşaması virtual şəxsiyyətlərə bağlıdır
IŞİD, digər bəzi cihatçı hərəkətlərdə aparıcıları olan bir axtarışla bir dövlət inşa etmək istədi. Bu dövlət, sadəcə qurulduğu Suriya və İraq ərazilərini əhatə etmirdi. Ona dünyanın digər yerlərindən də əlavə qatqılar oldu. Asiya və Afrikada bəzi təşkilatlar, IŞİD-ə qatıldığını elan edərək nəzarət etdikləri əraziləri IŞİD-in torpaqları saydılar. Ancaq bu “qlobalizasiya”getdikcə zəifləyir. Ancaq bu nöqtə yalan olmamalıdır.
IŞİD, qədim Baasçı İraqlıların, ya da bəzi Sünni Ərəb tayfalarının bir araya gələrək yaratdığı İraqlı, ya da Suriyalı radikal bir struktur deyil. 35 ildən artıq bir müddətdir ki, dünyanın müxtəlif regionlarında inkişaf edən, təkmilləşən və çevrilən qlobal olma meylli millət zaqafqaziya cihatçı düşüncənin ortaya çıxardığı bir məhsul və mərhələdir. Bu səbəblə onu əvvəlki nümunələrindən abstraktlaşdıraraq düşünürük. Əlbəttə, IŞİD və Əl-qaidə fərqli təşkilatlard;r. Təşkilatlanma, liderlik, yol və hətta ideologiya baxımından əhəmiyyətli fərqlər var. Lakin, ortaq bir təcrübəyə sahibdirlər. Hər ikisi aldıqları öldürücü zərbələrdən sonra yenidən təşkilatlanmaq və həyatda qalmaq üçün özlərinə ən uyğun metodları seçməyə çalışır. 2002-dən sonra Avropa, Asiya və Afrikada o günə qədər görmədiyi aksiyaları keçirmişdi. Bu proses onu əsl mərkəzini itirdiyi prosesdə yox olmaqdan xilas edir və üstəlik yeni iştiraklarla təmin edirdi .İŞİD-in qabaqcılı olan İraq İslam Dövləti, 2007-2010 arasında İraqda nəzarət etdiyi sahələri itirəndə səhraya çəkildi və yenidən təşkilatlandı. IŞİD, keçmişdəki Əl-qaidə qədər qlobal bir ekranı, İraq İslam Dövlətindən isə daha güclü yerli və regional təşkilatlanması olan bir təşkilatdır. Bu səbəblə torpaqlarını dəyişdikcə varlığını davam etdirmək üçün iki prioritetindən dərslər çıxararaq hərəkət etməyə çalışır. Avropadakı hər bir təcavüz, “hicrət” çağırışına cavab verməyən, pasportu yaşadığı ölkədən olsa da aslı vətəndaşlığı IŞİD-in uydurduğu xəyali dövlətə məxsus olan şəxslərə öz varlıqlarını xatırladır. Üstəlik, Müsəlmanlara qarşı ön mühakimələrin yüksəlməsi özünü yaşadığı cəmiyyətdən hazırda fərqli hiss edən şəxs, qrup və ya kütlələrin yeni fantastik icmalarına yeni üzvlər əlavə edəcək. Buna qarşılıq İraq, Suriya və digər yerlərdə ictimai nüfuzunun zəif olduğu, yerli düşmənçiliklərin sürdüyü yerlərdə şəhərləri və rayonları olmasa da, gecələr küçələri nəzarət etməyi qarşısına məqsəd qoyacaq. Bu səbəblə vur-qaç aksiyaları daha məlum olan partizan tərzinə dönüş edəcək. Yenə də demək lazım gələrsə IŞİD, Əl-qaidə deyil. Amma ondan çox şey öyrənir. Qərbə bağlı öyrəndiyi ən əhəmiyyətli şey isə orada bir yerlərdə öz xəyali camaatına qatılan bir kütlənin olmasıdır. 2014-2016 arasında bunların çatacağı ölçü ortaya çıxdı. İndi, təşkilatın hədəfi fiziki gücünü artıraraq, öz gücünə yeni bir güc qatmaqdan ibarətdir. Bu səbəblə təəssüf ki, terror hücumları böyük ehtimalla hələ davam edəcək.
Cebrail Ferzeliyev
22 May 2017de İngiltərənin Mançester şəhərində meydana gələn bombalı hücumun Liviya mənşəli Böyük Britaniya vətəndaşı bir IŞİD xadimi olduğu açıqlanıb. İki gün əvvəl gerçəkləşən hücum 2017-ci ilin əvvəlindən bu yana Avropada baş verən dördüncü böyük terror aktı kimi tarixə düşdü.
Mart ayından bu yana isə hər ay Avropanın önəmli bir şəhərində böyük miqyaslı bir terror aktı həyata keçirməyə başlanıldı. Halbuki bu hücumların birgə cinayətkarı olan IŞİD-ə yönəlik ABŞ və Avropa ölkələrinin başçılıq etdiyi bir beynəlxalq koalisiya tərəfindən intensiv əməliyyatlar həyata keçrildi. Qərb bu əməliyyatlarla IŞİD-ın yaratdığı təhdidin azalacağını gözləyirdi, ancaq koalisiyanın yaranmasından bəri hücumlar azalmadı, əksinə, artdı. Bəs bu fakt necə izah oluna bilər? IŞİD zəifləyirmi? Bu problemin açıq cavabı “bəli”. Təşkilat 2014-ci ildə çatdığı “zirvə” nöqtəsindən bu yana İraqda nəzarət etdiyi torpaqların 83 faizni , Suıriyadakıların isə 56faizini itirdi. Üç il əvvəllə müqayisədə silahlı hərbiçi sayında böyük ölçüdə azalma var. Sahib olduğu iqtisadi resurslar və illik gəliri yarı yarıya azalıb. Yəni bütün bu faktorlar əslində İŞİD-in zəiflədiyinə bir siqnaldır.
Dünyanın müxtəlif bölgələrindən təşkilata olan tərkiblərdə isə çox böyük bir azalma var. Üstəlik bu terror təşkilatına qoşulmaq istəyənlər olsa da yollar xeyli dərəcədə zəifləyib. Yəni, kənardan iştirak minimum səviyyəyə enib. Bu münaqişənin nəticəsində yəqin ki bildiyimiz və ya bildiyimizi sandığımız IŞİD ortadan qalxacaq. Lakin təşkilatın tamamilə dağıldığına və nə edəcəyini bilməz bir şəkildə davrandığına dair bir işarə yoxdur. Təşkilat, Mosulda son küçəyə qədər müqavimət göstərir. İraqda bir çox şəhəri itirməsinə baxmayaraq, ölkənin müxtəlif yerlərində bombalı hücumlarını və İraq təhlükəsizlik qüvvələrinə qarşı vur-qaç aktlarını fəal şəkildə davam etdirir. Suriyada prioritetlərinə görə qalıb münaqişəni və ya itki vermədən çəkilməyi üstünlük verir. Paytaxtı mövqeyindəki Rakkada yeni bir şəhər müharibəsinə hazırlaşır. Lakin bunları edərkən, lider heyətinin və uzun perspektivdə özü üçün kritik əhəmiyyət daşıdığını düşündüyü “xarici” üzvlərinin daha etibarlı sahələrə çəkildiyi xəbərləri gəlir. Bu proses işin hərbi hissə. Ancaq təşkilatın iqtisadi resurslarının azalması və təbliğat qabiliyyətində zəifləmə onun tamamilə yox olması anlamına gəlmir.
IŞİD-in yaşaması virtual şəxsiyyətlərə bağlıdır
IŞİD, digər bəzi cihatçı hərəkətlərdə aparıcıları olan bir axtarışla bir dövlət inşa etmək istədi. Bu dövlət, sadəcə qurulduğu Suriya və İraq ərazilərini əhatə etmirdi. Ona dünyanın digər yerlərindən də əlavə qatqılar oldu. Asiya və Afrikada bəzi təşkilatlar, IŞİD-ə qatıldığını elan edərək nəzarət etdikləri əraziləri IŞİD-in torpaqları saydılar. Ancaq bu “qlobalizasiya”getdikcə zəifləyir. Ancaq bu nöqtə yalan olmamalıdır.
IŞİD, qədim Baasçı İraqlıların, ya da bəzi Sünni Ərəb tayfalarının bir araya gələrək yaratdığı İraqlı, ya da Suriyalı radikal bir struktur deyil. 35 ildən artıq bir müddətdir ki, dünyanın müxtəlif regionlarında inkişaf edən, təkmilləşən və çevrilən qlobal olma meylli millət zaqafqaziya cihatçı düşüncənin ortaya çıxardığı bir məhsul və mərhələdir. Bu səbəblə onu əvvəlki nümunələrindən abstraktlaşdıraraq düşünürük. Əlbəttə, IŞİD və Əl-qaidə fərqli təşkilatlard;r. Təşkilatlanma, liderlik, yol və hətta ideologiya baxımından əhəmiyyətli fərqlər var. Lakin, ortaq bir təcrübəyə sahibdirlər. Hər ikisi aldıqları öldürücü zərbələrdən sonra yenidən təşkilatlanmaq və həyatda qalmaq üçün özlərinə ən uyğun metodları seçməyə çalışır. 2002-dən sonra Avropa, Asiya və Afrikada o günə qədər görmədiyi aksiyaları keçirmişdi. Bu proses onu əsl mərkəzini itirdiyi prosesdə yox olmaqdan xilas edir və üstəlik yeni iştiraklarla təmin edirdi .İŞİD-in qabaqcılı olan İraq İslam Dövləti, 2007-2010 arasında İraqda nəzarət etdiyi sahələri itirəndə səhraya çəkildi və yenidən təşkilatlandı. IŞİD, keçmişdəki Əl-qaidə qədər qlobal bir ekranı, İraq İslam Dövlətindən isə daha güclü yerli və regional təşkilatlanması olan bir təşkilatdır. Bu səbəblə torpaqlarını dəyişdikcə varlığını davam etdirmək üçün iki prioritetindən dərslər çıxararaq hərəkət etməyə çalışır. Avropadakı hər bir təcavüz, “hicrət” çağırışına cavab verməyən, pasportu yaşadığı ölkədən olsa da aslı vətəndaşlığı IŞİD-in uydurduğu xəyali dövlətə məxsus olan şəxslərə öz varlıqlarını xatırladır. Üstəlik, Müsəlmanlara qarşı ön mühakimələrin yüksəlməsi özünü yaşadığı cəmiyyətdən hazırda fərqli hiss edən şəxs, qrup və ya kütlələrin yeni fantastik icmalarına yeni üzvlər əlavə edəcək. Buna qarşılıq İraq, Suriya və digər yerlərdə ictimai nüfuzunun zəif olduğu, yerli düşmənçiliklərin sürdüyü yerlərdə şəhərləri və rayonları olmasa da, gecələr küçələri nəzarət etməyi qarşısına məqsəd qoyacaq. Bu səbəblə vur-qaç aksiyaları daha məlum olan partizan tərzinə dönüş edəcək. Yenə də demək lazım gələrsə IŞİD, Əl-qaidə deyil. Amma ondan çox şey öyrənir. Qərbə bağlı öyrəndiyi ən əhəmiyyətli şey isə orada bir yerlərdə öz xəyali camaatına qatılan bir kütlənin olmasıdır. 2014-2016 arasında bunların çatacağı ölçü ortaya çıxdı. İndi, təşkilatın hədəfi fiziki gücünü artıraraq, öz gücünə yeni bir güc qatmaqdan ibarətdir. Bu səbəblə təəssüf ki, terror hücumları böyük ehtimalla hələ davam edəcək.
Cebrail Ferzeliyev

İlgili Yazılar

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir