KAFKASSAM – Kafkasya Stratejik Araştırmalar Merkezi

  1. Anasayfa
  2. »
  3. Kuzey Kafkasya
  4. »
  5. Cahar Dudayev Gürcü Gamsahurdia’yı ölümden nasıl kurtardı?

Cahar Dudayev Gürcü Gamsahurdia’yı ölümden nasıl kurtardı?

Kafkassam Editör Kafkassam Editör - - 15 dk okuma süresi
579 0

Ailesinden kalma beyanlarla bilinen doğum tarihi 1944. Zira Kazakistan’ın Pavlodara sürgün edilen bir çeçen babanın 13’cü çocuğuydu. (http://www.kavkaz-uzel.eu/articles/117231/) 1959 yılında liseden mezun oldu. Fizik ve matematik okumak için Kuzey Osetya devlet üniversitesine girdi. ( http://www.nosu.ru/index.php/ru/) Osetçeyi öğrendi. Lakin burada bir yıl okuduktan sonra M. M. Raskovoy adıyla Tambov Yüksek Askeri Havacılık Okuluna gitti.(https://ru.wikipedia.org/wiki/Категория:Выпускники_Тамбовского_высшего_военного_авиационного_училища_лётчиков) İlginçtir ki okul 1995 te kapatıldı.1966 ‘da mezun oldu. 1974’te hava kuvvetleri akademisi mezunu oldu. Bu okulda 2011 yılında hava kuvvetleri mühendislik fakültesine dönüştürülerek kapandı. (https://ru.wikipedia.org/wiki/ Категория:Выпускники_Военно-воздушной_академии_имени_Ю._А._Гагарина)

Trasnbaykal bölgesi 1225 ağır bombardıman havacılık alayında göreve basladı.76-78’de kurmay oldu.79-80 yılında alay komutanı ve 1982 yılında Irkutsk 31’ci ağır bombardıman alayında kurmay başkanı olarak göreve başladı.1987 de Jahar Musayevich Dudayev general oldu. Sovyet ordusuna ait stratejik bombardıman üssü 46 hava bombardıman alayının yani meşhur Rus tu 22 lerinin komutanıydı. Afganistan müdahalesinde görevdeydi.1986 yılında Sovyet stratejik havacılık eylem planlama ve koordinasyonu o yapıyordu.1989 da Tüm generaldi. 1990 yılında Estonya’daki bağımsızlık hareketlerinin bastırılması konusunda emir aldı. Emri yerine getirmedi. Adı İsyancı generale çıktı. Sürgün yedi. Estonya konusunda; ülke halkının kendi kaderini tayin etmesi fikrine sahipti. Mayıs 1990 istifa etti. Ülkesinde evinde Groznideydi. ( http://poltava-arenda.com.ua/read/dzhoxar_musaevich_dudaev) Kasım 1990 da Çeçen halk kurultayında kurultay başkanı seçildi. (http://old.memo.ru/hr/hotpoints/chechen/itogi/xp90.htm) Rus hava kuvvetlerinden Tuğgeneral Deynekin Dudayev hakkında söylediği “Dudayev gerçek bir komutandı. İnsanlar ile gerçekten ilgili olması onun en önemli ve dikkate çarpan özelliğiydi. Başarılıydı. Önü açıktı .Siyasetçi değil gerçek bir komutandı.” Sözleri onu çok iyi n anlatır. (Seely,Robert.The Russo-Chechen Conflict 1800-2000: A Deadly Embrace (Soviet (Russian) Military Experience, Frank Cass Publishers ,2001) 3 Eylül 1991’de Duduyaev Rusya’yı Çeçenistan da sömürgeci bir politika uygulamakla suçladı. 5 Eylülde Rusya yanlısı Çeçenistan yönetimi görevden el çektirildi. ( http://www.kommersant.ru/doc/738)

8 Eylülde bağımsız Çeçenistan’ kurulmuştu. 1991’de Gorbaçov’a yapılan darbe girişimine karşı Gorbaçov’un yanında yer aldı. O dönemde darbecilerle iş birliği yapan Çeçen-İnguş hükümetine karşı mücadele verdi. 27 Ekim 1991’de Halk seçimlerinde Çeçenistan’ın meşru cumhurbaşkanı idi. ( http://lindex-ru.org/Lindex1/Shire01/Est01/Text01/0880.htm) .Rusya halk meclisi, 2 Kasımda yayımladığı bildirge ile Çeçenistan’daki seçimlerin meşru olmadığını ilan etti. Yapılan seçimi yasadışı ve cumhuriyete aykırı bir eylem olarak nitelendirdi. (http://infopravo.by-ru.info/fed1991/ch01/akt10719.shtm) Bu tarihten sonra Rus tarafı Dudayevi her zaman şoven bir tutum takınmak ile suçladı. 6 Ocakta Tiflis’te bir askeri darbe oldu. Gamsahuridayı ölümden ise Dudayev kurtardı. Gönderdigi özel ekiple kendisini Çeçenistan’a getirtti. Aslında bir hayali vardı. Kafkasya askeri güçleri birliğini kurmak ve Kafkasya Birliğini yeniden canlandırmak. 5 Şubatta Yeltsin Çeçenistan’a müdahale emri verse de büyük bir hayal kırıklığına uğradı. Çeçenistan’dan Rus birliklerinin çekilmesi başlamıştı. Geride 42 tank,34 piyade savaş aracı,27 vagon dolu mühimmat, uçaksavarlar, roketler vb birçok mühimmat bırakılmıştı. ( http://www.labirint.ru/fragment/113702/) 12 Martta Çeçen Parlamentosu bağımsızlığını ilan etti. Çeçen anayasasını kabul etti. ( http://www.kavkaz-uzel.eu/articles/117231/). Bu olaylar sonucunda yazılan akademik makalelerde; kendisi bazen bölgede önemli bir lider olarak tanımlanırken bazen de kardeşi üzerinden büyük bir eroin imparatorluğunun üzerinde oturduğu konusunda suçlandı. Dudayev’in doğudaki etkisini batılı analistler; Türkiye’yi de içine katarak Muhammed Tokcanın gemi kaçırma olayını “yeni Osmanlıcılığın başlangıcı olarak​ tanımladı ve buna Bernard Lewis’in 8 Mart 1996 da verdiği bir konferansta “Türk ordusunu yeni Osmanlıcılığa adandığı” sözünü refere ediyorlardı. ( Executive İntelligence Review,April 12,1996,Vol: 23 no: 16 )

Ağustos 1992 de ajanslara yeni haber düştü. Suud kralı Fahd ve Kuveyt emiri Jabar al Ahmad kendisini ülkelerine davet etmişti.( https://www.youtube.com/watch?v=STTA8XD2G3Y) Ürdün’e de gideceği söylense de daha sonra iptal edildi. Fahd; Rusya ve ABD ile ortak istişareler yapılmasını ve bunu sonucunda cesur Çeçenistan devletini tanımaya hazır olduklarını bildirdi. (https://www.youtube.com/watch?v=jsOgsBDZY7s.) Rus kaynakları Dudayev’in temaslarını, Çeçenistan’ın petrol endüstrisi organizasyonunda Arap sermayesine ihtiyaç duyması ve bu bölgenin gücünü kullanmak istemesine bağladı. (http://www.kommersant.ru/doc/6479) Daha sonra defaten Türkiye’yi ziyaret etse de kendisine Rahmetli Turgut Özal dışında sahip çıkan olmadığı söylendi. Türkiye’den sonra Kıbrıs’a gitti. Kıbrıs Türklerini lideri Rahmetli Rauf Denktaş ile görüştü. (https://www.tbmm.gov.tr/develop/owa/tutanak_g_sd.birlesim_baslangic?P4=596&P5=T&page1=66&page2=66) Daha sonra önce Bosna Hersek’e oradan da ABD’ye ziyarette bulundu. Bu ziyaretlerinde yanında Mugadaev ve Kantemirovda eşlik etti (http://www.kommersant.ru/doc/27023) Dudayev bir yandan davasını dünyaya duyurmaya çalışırken Kafkasya halklarıyla da buluşmaya devam etti. Dönemin Gürcistan Cumhurbaşkanı 2005 yılında yayımladığı anılarında Dudayev ile Ebulfeyz Elçibey’in görüşmelerine tanıklığından bahsetti. (http://news.day.az/politics/21997.html) 25-26 Temmuz Kafkasya cumhuriyetleri gezisinde Karaçay olağanüstü kongresindeki konuştu .Karaçaylara bağımsızlık yolunda her türlü desteği vereceğini söyledi. (http://www.kommersant.ru/doc/5959) 1993 Şubat ayında Dudayev’in danışmanı Ruslan Utsieva ve kardeşi Nazarbek öldürüldü. Tahkikat sonucunda Londra’da Amerikalı Joseph Ripp ile Çeçenistan petrol sahaları konusunda yatırım amaçlı olarak görüşüldüğü ortaya çıktı. Örümcek ağı adlı operasyon Koduylminsk, Bryansk, Alma-ata üçgeninden 5 milyar dolarlık bir petrol ihracı konusunda soruşturma başlatılsa da 1994 yılında kapatıldı. ( Кургинян Сергей Содержательное единство 1994-2000,3)

Mücadelesine devam ederken bir çok kere suikasta uğramıştı. Bunlardan en dikkat çekici olanı ise 8 ağustos 1993 gecesi gerçekleşti. Korumaları yaralansa da kendisi yara almadan kurtuldu. Çeçenler Rus yanlısı Çeçenlerin yaptığına inansa da günümüzde bile hala aydınlanmış bir olay değildir. (http://www.kommersant.ru/doc/56146) Çeçenistan tarih boyunca Rusya için her daim stratejik öneme sahip bir bölgeydi. Bu sebeple de önemli bir hava gücü bulunmakta idi ve bölgeden çekilirken bunlarda Çeçenistan’da bırakılmıştır. Mig 17 , mig 15, mi 8 gibi uçar araçlar Çeçenistan birliklerinin eline geçmişti. 20 eylül 1993 te Ömer Artukhanov ki kendisi Dudayev’in karşısındaki Rus yanlısı muhalefet olarak tanımlanıyordu, Dudayevle artık iplerin tamamen koptuğunu söyledi.30 eylül günü Rusya Çeçenistan’daki uçar birliklere yönelik bir operasyon başlattı. Aslıda bu Çeçenistan’da artık bitmeyecek savaşın başlangıcıydı. (http://pantarei.gorod.tomsk.ru/index-1186037332.php) 26 Kasım 1994 te Grozni muhaliflerin Grozni fırtınası olarak tanımladığı ve Çeçenistan başkanlık sarayının bombalandığı harekâta geçildi. Lakin başarısız olundu. ( http://old.memo.ru/hr/hotpoints/CHECHEN/ITOGI/y96-02.htm) 1994 te Şamil Basayevi askeri komutan olarak seçmesi bir kez daha hedef tahtasına oturmasına sebep oldu. Şamil Basayev dünyada Usame bin laden’e yakın bir kişilik olarak lanse ediyordu. Daha sonraki İbn Hattap ki Basayevin önemli adamlarından biriydi Bin Laden ile olan ilişkisi belki vefatından sonra bile dünyanın yakasına yapışmak için beklediği konulardandı. (Gerard chalıand,Arnaud Blın,The History of Terrorism from antıquıty to al qaeda,Calıfornıa University press,2007,380-400) Dudayev bir yandan savaşırken bir yandan da dünyadaki dostlarına yardım konusunda çağrıda bulunuyordu. Çağrıda bulunduklarından biriside Milliyetçi Hareket Partisi genel Başkanı Merhum Alparslan Türkeş idi. (https://www.youtube.com/watch?v=EauxtyIhEIA)Verdiği bir röportajda Türkiye’deki Kafkas göçmenlerini sopayla buraya kovalayın gelsinler dedi. Orda ne yapıyorlar, kimin için savaşacaklar, savaşçı kendi vatanı için savaşır, savaşa savaşarak gelir turist gibi değil demişti. Çeçenistan’a yardım ettiğinizi sanıyorsanız yanılıyorsunuz. Ettiğiniz yardımlar Ruslara gidiyor. Estonya, Litvanya, Belçika, Danimarka Türkiye gibi bir ülkenin yanında ne kalır. Bu ülkeler Rusya’nın her türlü engellemesine ve karşı çıkmasına rağmen yardımlarını ulaştırırken Türkiye’den tek bir yardım gelmiyor demişti. İran Savaş başladığında Rusya’nın iç meselesidir der iken İsrail Rus büyükelçiyi çağırıp bu savaşı durdurun diye ilk ültimatom verdi dedi. Röportajı linkte mevcuttur. (https://www.youtube.com/watch?v=UC7Vmvj_was) Aslında haklı idi. Yapılan yardımlar ya gitmiyordu ya da gönderilmiyordu. Çeçenistan’daki savaş Türkiye biliniyordu. Cebindeki 3 kuruşunu savaşa gönderen çok insan biliyorum lakin yardım verdikleri insanları ya da grupları oralarda sorduğumuzda kimse duymamıştı. Anlayacağınız bazı kişi ya da kurumlar Türkiye Çeçenistan adına zamanında çok para topladı ama bunların hiç birini göndermedi. İnsanların ellerinde resmi evrakları olmadığı içinde bu hiç ispatlanamadı. Belki Türk milleti vefakârlığını bir kez daha göstermişti ama Dudayev’in dediği gibi bu yardımların çoğu oraya hiç gitmedi. 21 Nisan 1996 günü yerinin kullandığı uydu telefonunun koordinatlarının tespit edilmesi sonucu hava saldırısı sonucunda öldürüldü. Allah şehadetini kabul etsin. (https://www.youtube.com/watch?v=uTkQyjAin7A&NR=1)

Not 1: Gençlik yıllarını Çeçenlerin içinde geçiren ve Çeçen mücahitlerin hikayeleriyle büyüyen biriyim. Dudayev ile ilgili o kadar hikaye dinledim ki 10 ciltlik ansiklopedi yazsanız yine de bitmez. Kimisi doğru kimisi de belki bir mit’tir ama ne olursa olsun Dudayevİ kendisini övmek yada yermek haddime değildir. Sadece belgelerde dikkatimi çeken noktalarla Rusyaya Genel Kurmay başkanı olabilecek bir kariyere sahipken her şeyi bırakıp davasının peşinden giden birinin hayatından lisanım döndükçe anlatmaya çalıştım. Hatamız illaki vardır affola.
Not 2: Çeçenler ile Ruslar arasındaki mücadele resmi tarihte ilk olarak 1722 yılına dayanmakta. Aktaş nehri bölgesinin Rus krallıgı tarafından alınmak istemesi üzerine bölgede çeçenler tarafından karşı direniş ile başlayan bir resmi tarih. 1996 da kanlı savaşın geçtiği Kızılyar bölgesinde başlayan ve orda devam eden büyük mücaledeleler. (Dunlup,John B. Russia Confronts Chechnya,Roosts of a Separatist Conflict,Cambridge Universty Press,1998,s7) Çeçenistan’da Kadirilik baş tarikatlardandır. İmam Şamil ve beraberindekilerin Kadiri olduğu bilinen bir gerçektir. Kadirilik o kadar güçlü idiyki 1944 sürgününün en temel nedenlerinden biriydi Çeçenistan’da. Çeçenistan’da İslam ve hakkında bilgi alınabilecek bir kaç kaynakçada ekte sunulmuştur.

1-Olga Oliker RAND corperationdan çıkan Russia’sChechen Wars 1994-2000 Lessons for urban Combat , RAND,2001
2-Gammer, Moshe. “The Beginnings of the Naqshbandiyya in Daghestan and the Russian Conquest of the Caucasus.” Die Welt des Islams, Vol. 34, No.2 (Nov. 1994): http://www.jstor.org/stable/1570930>
3-“The Imam and the Pasha: A Note on Shamil and Muhammad Ali.” Middle Eastern Studies, Vol. 32, No. 4 (October 1996):
4-Muslim Resistance to the Tsar: Shamil and the Conquest of Chechnia and Daghestan. Oxon, Oxford: Frank Cass & Co. Ltd., 1994.
5-Güne-Yadcy, Zübeyde “A Chechen National Hero of the Caucasus in the 18th Century: Sheik Mansur,” Central Asian Survey. Vol. 22 No. 1 (2003):
6-Dunlup,John B. Russia Confronts Chechnya,Roosts of a Separatist Conflict,Cambridge Universty Press,1998
7-Jaimoukha, Amjad. The Chechens: A Handbook. London: Routledge Courzon, 2005.
8- The Library of Imam Shamil.” The Princeton University Library Chronicle. Vol. 63, No. 3. (March 2002):
9- En azından dudayev kim ki demedik https://www.youtube.com/watch?v=ti9jHyE1sD0

Ömer Gök

İlgili Yazılar

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir