ABD Başkanı Joe Biden, ABD Dışişleri Bakanlığı’na gönderdiği bir yazıda, yeterli petrol arzının bulunduğunu, bu durumun diğer ülkelerin İran’dan aldıkları petrol miktarını azaltmasını mümkün kıldığını ifade etti. Bu açıklamalar ile, Beyaz Saray, 2012’de Eski ABD Başkanı Barack Obama yönetimi sırasında, İran’a karşı uygulanan yaptırımları sürdürmek ve güçlendirmek için dünyada yeterli petrol arzının bulunduğunu 6 ayda bir teyit etme durumu yinelemiş oldu.
Biden’ın açıklaması, yarın (Pazartesi) Çin Devlet Başkanı Xi Jinping ile sanal olarak gerçekleştireceği toplantının öncesinde geldi. Bu toplantının, Biden’ın göreve gelmesinden bu yana iki lider arasındaki en büyük çaplı toplantı olması bekleniyor. İran’a uygulanan yaptırımlara rağmen, Çin İran ham petrolü almaya bu yıl da devam etti. Çin, son 3 ayda günlük ortalama 500 bini aşan sayıda petrol varilleri satın alması ile İran’ın en büyük petrol müşterisi oldu.
Biden yönetimi İran petrolünün satışlarına yeniden başlanmasını sağalacak olan 2015 yılı nükleer anlaşmasını canlandırmaya yönelik İran ile yapılacak müzakerelerden öncesinde, bu yeni yaptırımları yürürlüğe koymayacak. Biden Dışişlerine gönderdiği yazıda “Önceden ulaşılan sonuçlarla uyumlu olarak, İran dışındaki ülkelerden yeterli miktarda petrol ve petrol ürünleri arzı var. Bu yabancı finans kurumları tarafından veya onlar aracılığıyla İran’dan satın alınan petrol ve petrol ürünlerinin miktarında büyük bir azaltma yapılabilmesi imkanı sağlıyor.” ifadelerine yer verdi.
Kapsamlı Ortak Eylem Planı (KOEP), 2018 yılında eski ABD Başkanı Donald Trump döneminde, ABD’nin tek taraflı olarak plandan çekilmesiyle çökmeye başladı. ABD petrol ihracatına tek taraflı bir yasak da dahil olmak üzere İran’a ciddi yaptırımlar uyguladı. Buna yanıt olarak, İran 2019 yılında nükleer anlaşma gereğince uygulanan nükleer faaliyet kısıtlamalarını yavaş yavaş terk etti.
Diğer yandan, Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (Grossi) Başkanı Rafael Mariano Grossi, yeni İran hükümetinin, iktidara gelmesinde bu yana askıda olan pek çok önemli meseleye ilişkin olarak UAEA iletişim kurmamasını ilginç bulduğunu belirtti. Grossi UAEA Yönetim Kurulu’nun 22 Kasım’da başlayacak bir sonraki toplantısından önce İran’ı ziyaret etmeyi umuyordu ancak şu ana kadar bir davet almamasına yönelik hayal kırıklığını da belirtti.
Grossi’nin açıklamaları, bu ay 2015 nükleer anlaşmasını canlandırmaya ilişkin Viyana müzakerelerine devam etmek için hazırlıkların yapıldığı bir zamanda geldi. Bu çabalarla eş zamanlı olarak, UAEA bu yılın başlarında uyguladığı bazı teftiş faaliyetleri konusunda Tahran’a uygulanan kısıtlamalar da dahil olmak üzere İran’la ilgili diğer birçok konuyu çözmeye çalışıyor.
Rafael Grossi Eylül ayında Tahran’ı ziyaret etmiş ve İran’ın nükleer tesislerindeki gözetim ekipmanlarına erişim ile ilgili olarak bir anlaşmaya varmıştı. Grossi, Ağustos ayında göreve başlayan muhafazakar Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi’nin hükümetiyle daha fazla görüşme gerçekleştirmek üzere geri dönmeyi ummuştu ancak “5 aydan fazla bir süre önce kurulan bu hükümetle herhangi bir temasım olmadı” açıklamasında bulundu. Grossi İran Atom Enerjisi Kurumu Başkanı Muhammed İslami ile yapılan tek istisnai görüşmenin teknik konularla ilgili olduğunu da sözlerine ekledi.
UAEA Başkanı Gross “Bu çok ilginç. Bunu açıkça söylüyorum zira onlara hitap ediyorum. Tartışmamız gereken uzun bir konu listesi var” ifadelerini kullandı. Grossi’nin Eylül ayında Tahran’a yaptığı ziyaretten günler sonra, UAEA yapılan anlaşmanın aksine, santrifüjleme cihazının içeriğini üreten bir fabrikaya gerekli erişimin engellendiğinden şikayet etti.
UAEA ile İran arasında uzun süredir devam eden bir diğer bir konu, UAEA’nın İran’da, varlığı daha önce bildirilmemiş bölgelerde nükleer maddelerin bulunduğuna ilişkin şüpheleri ile ilgiliydi. UAEA yayınladığı çeşitli raporlarda, İran’ın söz konusu nükleer maddelerle ilgili açıklamalarının tatmin edici olmadığını belirtti. UAEA Guvernörler Kurulu toplantısında bu konuların tartışılması, İran’ı eleştiren bir açıklama yapılması ile sonuçlanabilir.
Kapsamlı Ortak Eylem Planı (KOEP) olarak adlandırılan 2015 nükleer anlaşmasına yönelik müzakerelerin, UAEA Yönetim Kurulu’nun toplanmasından sadece bir hafta sonra, 29 Kasım tarihinde yeniden başlaması kararlaştırıldı. Viyana’da düzenlenen nükleer müzakereler geçen Haziran ayından bu yana askıya alınmış durumdaydı. ABD Başkanı Joe Biden’nın anlaşmaya geri dönme umudunu dile getirse de, anlaşmanın canlandırılmasına yönelik adımlar hala yavaş ilerliyor.
Şarkulavsat
