Almanya’nın başkenti Berlin, bugün, Libya’daki krizin başlıca tarafları Ulusal Mutabakat Hükümeti’nin (UMH) Başkanı Fayiz es-Serrac ile Libya Ulusal Ordusu (LUO) lideri Mareşal Halife Hafter arasında bir köprü kurması umulan ve sonuçlarına dair beklentilerin düşük olduğu uluslararası konferansa ev sahipliği yapacak. Konferansa, Libyalı tarafları ayrı ayrı destekleyen uluslararası ve bölgesel taraflar da katılacak.

Birleşmiş Milletler (BM) Libya Özel Temsilcisi Gassan Selame, Almanya Başbakanı Angela Merkel’in BM ortaklığında düzenlediği konferansın arifesinde umutsuz görünüyordu. Ancak bununla birlikte Selame yaptığı açıklamalarda, Berlin’deki konferansın Libya-Libya çözümüne giden yolda ateşkes ilan edilmesi gibi küçük bir adım atılmasına fırsat sunabileceğine işaret etti. Salame, UMH ve LUO temsilcilerinin yer aldığı ve iki tarafın savaşçılarını ayıracak prosedürleri denetleyecek bir güvenlik komitesi kurarak ateşkesin kalıcı hale getirilebileceğini düşünüyor.

Salame, Şarku’l Avsat’a verdiği röportajda, bu askeri adımın yanı sıra finans, ekonomi ve siyaset alanlarında da adımlar atılacağını, ülkenin doğusunu ve batısını ayrı ayrı yöneten tarafların onaylayacağı ortak bir hükümet kurulmasının önünün açılacağını umduğunu ifade etti.

Fransız Haber Ajansı’nın (AFP) dünkü haberine göre BM Libya Özel Temsilcisi, Berlin Zirvesi’nin, ‘Libya’nın iç meselelerine yönelik tüm yabancı müdahaleleri durdurması gerektiğini’ vurguladı. Selame, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın UMH’yi desteklemek amacıyla Libya’ya asker gönderileceğine dair açıklamalarında da açıkça görüldüğü üzere bölgesel tarafların Libya’daki çatışmaya daha fazla müdahil olduklarının altını çizdi.

Öte yandan dün incelemeleri devam eden Libya Konferansı Bildirisi’nin taslağı, Libya’daki çatışmalara dahil olan yabancı güçlere yaptırımlar uygulanabileceğine dair ipuçları içeriyordu. Rusya merkezli TASS Haber Ajansı, Libya Konferansı’ndan tıpkı Cenevre’de belirlenen Suriye çözümüyle ilgili eylemler gibi Libya için de altı eylem belirlenmesi ve bu eylemlerin içeriğinin uygulanması için uluslararası bir mekanizma oluşturulması önerisinin çıkacağını öne sürdü.

TASS’a göre önerilen altı eylem ise şöyle;

– Ateşkes ilan edilmesi

– Silah ambargosu uygulanması

– Siyasi sürecin yeniden başlatılması

– Sadece devletin elinde silah olması

– Ekonomik reformların uygulanması

– İnsan haklarına saygı duyulması.

Bir gün sürecek olan Libya Konferansı’na ev sahibi Almanya’nın Başbakanı Angela Merkel, Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, Mısır Cumhurbaşkanı Abdulfettah es-Sisi, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, İngiltere Başkanı Boris Johnson, ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo, Kongo Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Denis Sassou Nguesso ile Çin ve Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) hükümetlerinden yetkililer ve BM, Afrika Birliği (AfB), Avrupa Birliği (AB) ve Arap Devletleri Ligi (AL) temsilcileri katılacak.

Konferans, Avrupalıların Akdeniz’in güneyinde olan bitenlere ilişkin endişelerinin etkisiyle gerçekleşirken bu endişeler yalnızca Libya’daki kaostan yararlanarak ülkenin kıyılarından denize açılan yasadışı göçmenlerle sınırlı değil. Daha ziyade DEAŞ’ın Sirte’yi kontrolü altına almasıyla yıllar önce olduğu gibi yine Libya’nın aşırılık yanlısı silahlı milisler için bir üs haline gelmesinden korkuluyor. O dönem DEAŞ’ın, Libya’daki kaostan yararlanarak Akdeniz üzerinden Avrupa topraklarına yasadışı yollarla girmeye çalışan göçmenlerin arasına kendi unsurlarını yerleştirerek Avrupa’da terör eylemleri düzenlediği düşünülüyor ve bunun yinelenmesinden endişe ediliyor. İstihbarat birimlerinin tahminlerine dayanan bu korkular, özellikle DEAŞ’ın 2015 yılında Fransa’da bir dizi kanlı saldırı gerçekleştirmeyi başarmasıyla daha da arttı. Ancak bu saldırıların ‘Libya halkası’ henüz netleştirilememiş olsa da saldırıların Suriye’den yola çıkarak başka bir güzergah olan Türkiye, Yunanistan ve oradan da Balkanlardan geçerek Avrupa’ya ulaştıkları düşünülen DEAŞ üyeleri tarafından yapıldığına da inanılıyor.

Diğer yandan bugünkü konferansın arifesinde Afrigatenews adlı haber portalına açıklamalarda bulunan LUO Ahlaki Rehberlik Dairesi Başkanı General Halid el-Mahcub, Libya’ya gelen Suriyeli paralı askerler ve DEAŞ üyelerinin Avrupa kıyılarına yönelik yasadışı göç faaliyetlerine karşı gerçekleştirilen koordinasyon operasyonlarından bahsetti. General Mahcub’un, ‘terör tehdidinin Avrupa’ya oldukça yakın olduğunu’ vurguladığı açıklaması, Libyalı sosyal medya kullanıcılarının, UMH saflarında savaşmak için Libya’ya gelen onlarca Suriyeli savaşçıyı taşıyan bir uçağın videosunu paylaştıkları bir döneme denk geldi. Video, uçağın Trablus’a geliş tarihini belirtmiyor. Ancak uçaktakilerin Türkiye’nin Halife Hafter güçleri karşısında UMH güçlerini desteklemek için gönderileceği sözünü verdiği ilk savaşçılar olduklarına inanılıyor.

Sayılarının 2 bin kadar olduğu düşünülen söz konusu savaşçılar, Türk ordusu ve istihbarat birimlerinin gözetimi altında faaliyet gösteren Suriyeli gruplardan olmalarının yanı sıra az bir kısmı İslamcı gruplara üyeler. Dün sızan videoda savaşçıların çoğunluğunun ‘sakallı’ olmaları ‘İslamcı bir gruba’ üye oldukları tahminlerine yol açtı.

Öte yandan Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın dün Halife Hafter’i ağır şekilde eleştirdiği açıklamaları, bugünkü konferansta bir atılım gerçekleşmesi olasılığını zayıflatan sinyallerden biri oldu. Ancak buna karşın Rusya Devlet Başkan Putin’in varlığı bazı taraflar için bir iyimserlik kaynağı. Avrupalılar, krizin çeşitli taraflarıyla iyi ilişkiler içerisinde olduğu bilinen Putin’in Libya dosyasında sahip olduğu kartları siyasi bir çözüm başlatmak için kullanmasını umuyorlar.

Putin, birkaç gün önce Moskova’da Rus yetkililerden ayrı olarak bir araya gelen Hafter ve Serrac arasında bir atılım gerçekleştirmeyi başardı. Ancak Hafter, Libya dosyasındaki diğer bir takım çekincelerin ortasında Türkiye’nin ateşkesin izlenmesinde herhangi bir rol oynamasını reddetmesi nedeniyle, Rusya’nın sunduğu taslak anlaşmayı imzalamadan Moskova’dan ayrıldı. Bununla birlikte Putin, Moksova’nın Rus güvenlik şirketi Wagner aracılığıyla Libya’da General Hafter’e destek için paralı asker gönderdiğini doğrulayan çok sayıda rapor olmasına rağmen, “Her savaşta paralı askerler vardır. Orada savaşan Rus vatandaşları varsa bile, Rusya hükümetinin çıkarlarını temsil etmiyorlar” diyerek Hafter’e destek için Libya’ya paralı asker gönderdiği iddiasını reddetti.

İlgili bağlamda BM Libya Özel Temsilcisi Selame, Türkiye ve Rusya’nın ‘paralı askerlerini’ Libya’da savaşan tarafların saflarından geri çekmeyi kabul etmeleri halinde söz konusu tarafların müzakere masasına oturmak zorunda kalabileceklerine ve böylece askeri çözüm dışında bir seçenek elde edilebileceğine inanıyor.
Kemil et-Tavil
Şarkulavsat Berlin