Bilindiği üzere Türkmenistan doğal gaz rezervlerine göre dünyada 4. sırada gelmektedir ve 2013 yılına kadar sahip olduğu doğal gaz rezervlerinden 64.4 milyar m3’nü üretmiş, 23.3 milyar m3’nü ise tüketmiştir. Zengin doğal gaz kaynaklarına sahip olan Türkmenistan’ın önemli hedeflerinden biride bu kaynakları küresel pazarlara ulaştırmakdır. Bunun için “Doğu-Batı Enerji Koridoru”nun üçüncü ayağı olarak gerçekleştirilmesi planlanan Trans-Hazar Doğal Gaz Boru Hattı Türkmenistan tarafından desteklenmiştir. Böylelikle, bu projenin gerçekleştirilmesi veya farklı güzergahlarla Avrupa’ya doğal gazın iletilmesi ve aynı zamanda enerji işibirliğinin geliştirilmesi için Azerbaycan, Türkmenistan ve Türkiye devletleri arasında üçlü görüşmeler yapılmaya başlandı. Bu görüşmelerden ilki 26 Mayıs 2014 yılında Azerbaycan’ın başkenti Bakü’de yapıldı. Görüşmeler sonrası taraflar arasında imzalanan “Bakü Bildirisi” yayımlandı. Bu bildiriye göre taraflar arasında siyasi, ekonomik, ticari, enerji ve güvenlik alanlarında işbirliğinin daha da geliştirilmesi amaçlanmıştır. Özellikle taraflar arasında enerji alanında işbirliğin geliştirilmesi küresel ve bölgesel barış ve istikrara katkı sağlamış olacaktır. Ayrıca bildiride Türkmen ve Azerbaycan doğal gazının Türkiye üzerinden Avrupa’ya iletilmesi belirtilmiştir. Bunun yanı sıra bildiride Azerbaycan, Türkmenistan ve Türkiye üzerinden geçen ulaşım koridorunun ana ticaret güzergahına dönüştürülmesi için işbirliğinin geliştirilmesinin gerekliliğine vurgu yapılmıştır. Bu bağlamda Hazar’da inşa edilen Azerbaycan’ın Alat ve Türkmenistan’ın Türkmenbaşı limanları bölge ekonomisinin kalkınması ve ana ticaret güzergahının oluşturulması açısından önemlidir. Ayrıca ortak bildiride ulaşım alanındaki işbirliğinin geliştirilmesi için “Afganistan-Türkmenistan-Azerbaycan-Gürcistan-Türkiye” ulaşım koridorunun oluşturulmasının gerekliliği belirtilmiştir.
2014 yılında SOCAR Başkanı Rövnag Abdullayev’in Türkmenistan’a resmi ziyarette bulunması iki ülke arasındaki enerji işbiliğinin geliştirilmesi adına önemli adım olmuştur. Nitekim SOCAR Başkanı Rövnag Abdullayev Türkmenistan Devlet Başkanı Gurbanguli Berdimuhamedov ile bir araya gelerek enerji işbirliğinin geliştirilmesi ve ortak boru hatları projelerinin gerçekleştirilmesi konusunda fikir alış-verişinde bulunmuştur. Ayrıca Türkmen Dışişleri Başkanı ile de görüşen Rövnag Abdullayev görüş sırasında taraflar arasındaki enerji işbirliğine değinmiş ve aynı zamanda Türkmen doğal gazının Avrupa piyasasına ulaştırılması için gerçekleştirilen Azerbaycan-Türkmenistan-Türkiye görüşmelerinin öneminden de bahsetmiştir.
Üçlü devletler arasındaki görüşmelerden diğer biride 29 Ocak 2015 yılında Aşkabat’ta gerçekleştirilmiştir. Görüşmeler sırasında değerlendirilen konular arasında enerji işbirliği özel bir önem arz etmekteydi. Şöyle ki, toplantı sırasında Hazar bölgesinden elde edilen Türkmen ve Azerbaycan doğal gazının, Türkiye üzerinden Avrupa piyasasına güvenli bir şekilde ulaştırılması konusu ele alınmıştır.
Azerbaycan ve Türkmenistan enerji işbirliğinde Türkiye’yi de kendi aralarına katmakla 21. yüzyılda gerçekleşen küresel enerji politikalarının önemli bir parçası haline dönüşmüş olacaklardır. Azerbaycan, Türkmenistan ve Türkiye arasında gerçekleştirilen enerji ve diğer alanlardaki işbirliği Türk Birliği’nin kurulması için elverişli zemin yaratmıştır. Ayrıca önümüzdeki dönemlerde Kazakistan’ın bu enerji işbirliğine katılması gerçekleşirse bu, Türk Dünyası adına önemli bir gelişme olacaktır.
Ehtiram AŞIRLI
Kafkassam Dış Politika Analisti
