Rossiyskaya Gazeta: “Darbe girişimi yapıldı”
Uzmanlar ve politikacılar Kazakistan’daki durumu değerlendirdiler.
BDT Ülkeleri Enstitüsü’nün Orta Asya ve Kazakistan Bölümü başkanı Andrey Grozin’e göre, yetkililerin protestocularla uzlaşma arayışları işe yaramadı. Ülkedeki karışıklığın sebebi sadece toplumsal bir memnuniyetsizlik değil. Uzmana göre, protestolar birkaç şehirde aynı anda ortaya çıktı ve birkaç gündür de devam ediyor. Dolayısıyla bunun bir darbe girişimi olduğu açıktır. Diğer taraftan, zaman içinde Tokaev’in Nazarbayev’in elinde olan bütün güçleri elde edecek olan birinci kişi olduğu anlaşıldı. Mevcut Devlet Başkaı, Güvenlik Konseyi Başkanının yetkilerini aldı ve daha önce etkisi sınırlı olan güvenlik kurumlarının kontrolünü ele geçirme arzusuna da sahip. Tokaev, devletin içindeki güç yapılarının kontrolünü ele geçirmeyi ve onların emirlere uymalarını zorlamayı başarırsa, ayaklanma hızla sona erebilir.
Yüksek Ekonomi Okulu profesörü Andrey Kazantsev’e göre ise Kazakistan’ın genel olarak isyanları çözme ve yetkililerin benzer şekilde nasıl davranacakları konusunda belirli bir geleneği var. Protestoların sona ermesi için bir dizi çözüm var: tasfiye, baskılama ve tutuklamalar. Ancak aynı zamanda yetkililer protestoların nedenlerini anlamaya, protestocuların adil talepleri olup olmadığına bakmaya ve sonra bunları karşılamaya çalışıyorlar. Yani onlara bir kırbaç ve bir havuçla cevap veriyorlar. Bu protestolar öncelikle gençlerin seferber edilmesiyle doğrudan bağlantılıdır; bu gençlerin çoğu düzensiz bir hayata sahipler ve iş bulamıyorlar. Onlara ateş açarsanız sorun çözülmez.
Vedomosti: Devlet Başkanı Tokayev kimi mağlup etti?
İktidarın Nazarbayev’den Tokayev’e geçişi kimsenin beklemediği zorluklar ortaya çıkardı. Her iki lider de görevleri boyunca iktidarı güçlendirmeye çalışmalarına rağmen, iktidarları 2022 yılının ilk birkaç gününde neredeyse tam anlamıyla çöküyordu.
Kazakistan’daki olaylar hakkında birkaç sonuca varılabilir. Birincisi, iktidarın ve temel güçlerin Devlet Başkanı Tokayev’e tamamen geçtiği anlaşılıyor. Bunun gönüllü mü yoksa kendiliğinden mi olduğu konusu belirsiz. Basitçe şunu belirtmek gerekir ki, şimdi Sayın Tokayev sadece devlet başkanı değil, aynı zamanda Güvenlik Konseyi Başkanı ve Kazakistan Meclisi Başkanı da. İkincisi, KGAÖ güçlerinin katılımı da dahil olmak üzere protestolara sert tepki vereceğini açıkladı. Yani yakın gelecekte, görünüşe göre, güvenlik güçlerinin yoğunlaşmasını bekliyoruz. Üçüncüsü, kurumsal değişiklikler ve Kazakistan vatandaşlarına yasal olarak protesto gösterileri sağlayan siyasi reformlar olmaksızın, bunun bir daha olmayacağının garantisi yok. Aynı zamanda Kazakistan’daki protestoların özelliklerinden biri de onların ağ karakteri. Konuşmacıların açık ve düzenli örgütlenmesine rağmen, protestonun açık bir kamu lideri de yok.
Hovaya Gazeta
Yorum: Pavel Latuşko, Belarus Devlet, Siyasi ve Toplumsal Aktivisti
Lukaşenko hazır olun!
Eğer bir ülkede iktidar temsilcileri şartları yerine getirmezse, bir sonraki veya erken seçimlerde muhalefet onların yerini alabilir. Bu, iktidarın değişmesi için normal bir prosedürdür.
Diktatörlüklerde bu mümkün değildir, bu nedenle Ağustos ayından bu yana Belarus’ta ve şimdi Kazakistan’da gerçekleşen protestolara dönüşmektedir. Burada farklı nedenler olabilir – Belarus’ta bu, seçimlerin tahrif edilmesi, Kazakistan’da gaz fiyatlarındaki artıştır. Fakat bunun nedeni, iktidarın değiştirilemezliği, muhalefetin iktidara gelmesinin imkansızlığıdır. Sovyet sonrası alanda bu böyle olacak.
Moskovskiy Komsomolets: Uzman Nazarbayev’i Neyin Beklediğini Anlattı
Kazakistan’ın ilk cumhurbaşkanı güvenlik garantilerini kaybedebilir.
Kazakistan Cumhurbaşkanı K. Tokayev, daha önce devletin ilk cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev’e ait olan ülkenin Güvenlik Konseyi Başkanı görevini devraldığını söyledi. Aslında, Elbaşı iktidarın son kolundan mahrum bırakıldı, bundan önce sadık hükümeti çözüldü ve Ulusal Güvenlik Komitesinin Başkan Yardımcısı olarak görev yapan yeğeni A. Satybaldyuli görevden alındı. Rusya Bilimler Akademisi, Sovyet Sonrası Araştırmalar Merkezi’nde kıdemli araştırmacı olan Stanislav Pritchin, bunun Tokayev’in iktidarı ele geçirme konusundaki orijinal planı olarak kabul edilip edilemeyeceğini anlattı.
Nazarbayev ve Tokayev’in 2022 yılına kadar hangi anlaşmalara sahip olduklarını ve Nazarbayev’in şimdi hangi şartlarda ayrıldığını bilmiyoruz. Bununla birlikte, şimdi en parlak iki parça öne çıkıyor. Bir yandan protestolar kontrolden çıktı, Alma-Ata aslında güç yapılarına kaybedildi; Aktau’da güvenlik güçlerinin çoğu protestocuların tarafına geçti. Öte yandan Tokayev, elindeki tüm güç yetkilerini elinde yoğunlaştırıyor. Şimdiye kadar, her iki parça da paralel olarak gelişiyor, ancak protestonun genişlemesi, devletin kaynaklarının sınırlı olması ve sürdürülebilirliğinin ortaya çıkması söz konusu olduğunda kesişecekler. Krizde iktidarın tamamını kontrol altına almak bir şeydir ve ülkedeki durumun kontrolünü ele geçirmek tamamen başka bir şeydir.
Teorik olarak riskleri hesaplayabilir miydiniz? Birkaç yıl önce, yetkililerin araziyi kiraya verme kararı nedeniyle Çin karşıtı protestolar Kazakistan’da süpürüldü. O zamanlar kimse de böyle bir şey beklemiyordu. Bu nedenle soru, sosyolojik araştırmalar yapan yetkililere sorulmalıdır. Herhangi bir karar vermeden önce, odak gruplarında çalışılması gerekir. Bu durumda, hata felaketle sonuçlandı.
Nazarbayev’i şimdi ne tür bir gelecek bekliyor? Bu kolay olmayacak. Birinci Cumhurbaşkanı yasası kapsamında hala ciddi garantileri var: cezai kovuşturmaya karşı ömür boyu koruma, devlet desteği vb. Ancak Güvenlik Konseyi’nin başkanının statüsü de ömür boyu sürüyordu. Yasal çatışma, Kazakistan’daki tüm kontrol ve denge sistemini biraz zayıflatıyor. Açıkçası, babası olmadan Darige Nazarbayeva’nın siyasi kariyerini inşa etmesi çok daha zor olacak…
Moskovskiy Komsomolets: Tokayev Nazarbayev’i devirdi
Kazakistan Cumhurbaşkanı ikili iktidarı sona erdirmeye karar verdi.
Kazakistan Cumhurbaşkanı K. Tokayev, protestoları sert bir şekilde bastırmaya ve şimdiye kadar yürütülen demokratik reformlara devam etmeye hazır olduğunu söyledi. Bu arada Federasyon Konseyi Üyesi Vladimir Dzhabbarov, Rusya’nın Nursultan’a askeri olmayan alanlarda yardım vermeye hazır olduğunu söyledi. Devlet Duması BDT İşleri Komitesi Başkan Yardımcısı Konstantin Zatulin, gelişmeleri anlamamıza yardımcı oluyor:
Gaz fiyatları sadece bir nedendi. Büyük olasılıkla, protesto Kazakistan’ın içinde hazırlanıyordu. Banliyölerden gelen gençler, milliyetçi sloganlarla heyecanlandılar. Ancak Rusya, Kazakistan’ın istikrarsızlaştırılmasından ve orada milliyetçi söylemin şişirilmesinden kesinlikle karlı çıkmayacaktır.
Kazakistan’daki herhangi bir devime inanmıyorum. Orada herhangi bir darbe de olmayacak, otoriter elitlerde değişiklikler olacak. Kazakistan, insanların ailelerini beslemek için ayrılmak zorunda kaldıkları Kırgızistan değildir. Bununla birlikte, bu herhangi bir sosyo-politik kargaşaya karşı bir sigorta değildir. Birçoğu, iktidardaki seçkinlerin içinde bir uzlaşma bulup bulamayacaklarına bağlı olacaktır.
Moskovskiy Komsomolets: «Kazakistan’daki KGAÖ güçleri ateş açma hakkına sahiptir»
Kazakistan’da ayaklanma devam ediyor – üç yüzden fazla kişi yaralandı ve 13 güvenlik görevlisi öldürüldü, Almatı merkezi ele geçirildi. Cumhurbaşkanı Tokayev’in talebi üzerine KGAÖ Kolektif Hızlı Müdahale Kuvvetleri temsilcileri, aralarında Rus paraşütçüler de dahil olmak üzere Kazakistan’a uçtu. Ulusal Savunma genel yayın yönetmeni Igor Korotchenko, barış gücü operasyonundan bahsetti:
KGAÖ güçlerinin görev kararının kabul edilmesinden önce kapalı istişareler görülüyordu. Karar, KGAÖ üyesi ülkelerin liderleri tarafından yeterince hızlı bir şekilde onaylandı ve şimdi uygulama aşamasında. Şimdiye kadar, bu tür güçlerin KGAÖ tarafından ilk kez kullanıldığı için, gerçekleşip gerçekleşmeyeceğini tam olarak bilmiyoruz. Bir kez daha tekrarlıyorum: asıl görevleri durumun istikrara kavuşturulması ve ülkenin özellikle önemli yerlerinin korunmasıdır.
Rossiyskaya Gazeta: Kosachev, Kgaö’nün Kazakistan’daki Barışı Koruma Operasyonunu Meşru Olduğunu Belirtti.
KGAÖ birimlerinin görevi devlet ve askeri tesislerin korunması, kanun ve düzen güçlerine yardımcı olmaktır. Ancak ülkedeki hukukun üstünlüğü ve nihayetinde Kazak makamlarının tam olarak restore edilmesi gerekiyor. Misyonumuz, ülkeyi “güvenlik, istikrar, toprak bütünlüğü ve egemenliği” sağlayarak (Toplu Güvenlik Anlaşması’ndan alıntı yaparak) korumak için onlara yardım etmektir.
Nezavisimaya Gazeta: Nazarbayev Döneminin Sonu: Viktorya Panfilova
Tokayev Pozisyonunu Güçlendiriyor
Tokayev, komplocularla başa çıkacağına ve siyasi ve ekonomik reformlara devam edeceğine dair söz verdi. Ancak durumu tamamen kontrol altına almak henüz mümkün değildi.
Almatı, Aktoba ve Aktav’da anlaşmazlıklar devam ediyor. NTK, Birinci ve Avrasya Kanalı televizyon kanallarının çalışmaları durduruldu. Haber servisleri ve sosyal ağlar devre dışı bırakıldı. Bazı yönetim binaları ateşe verildi, bir dizi mağaza yıkıldı, Aktau’daki havaalanının çalışmaları durduruldu. Taldy’de Nursultan Nazarbayev’e bir anıt yıkıldı. Elbaşı’nın kendisi tedavi için Kazakistan’ı terk etmeye hazır; Rusya Dışişleri Bakanlığı’ndaki bir kaynak bunu bildirdi. Diğer kaynaklara göre Nazarbayev, yakın çevresiyle birlikte Kazakistan’ı çoktan terk etmişti. Flightradar verilerine göre, Kazakistan’dan İsviçre’ye ve Avrupa’daki diğer ülkelere yaklaşık 10 jetin uçtuğu belirlendi.
Nezavisimaya Gazeta: Kazakistan’ın İstikrarsızlık Virüsü Komşu Ülkelere Yayılmakla Tehdit Ediyor – Svetlana Gamova
Protestocular Nursultan Nazarbayev ve ailesinin siyasetten ayrılmalarını talep etmeye başladılar. Nazarbayev, bağımsız Kazakistan’ın ilk başkanıydı ve ülkeyi otuz yıldır yönetiyordu. Sonra başkanlık koltuğunu Tokayev’e devretti, ancak ülkedeki durumu kontrol altında tutmaya devam ederken ulusun lideri olarak onursal görevini bıraktı. Sadece Rusya ile iyi komşuluk ilişkilerini sürdürmekle kalmayıp aynı zamanda Avrasya Ekonomik Birliği’nin kurulmasına öncülük eden Nazarbayev’in siyasi arenadan ayrılması, Avrasya Ekonomik Birliği’ndeki dengesizliğine ve Rusya ile sınırlardaki durumun istikrarsızlaşmasına zemin hazırlıyor. Moskova’nın yan tarafında başka bir Ukrayna olabilir. Tabii ki, Kazakistan makamları durumla başa çıkamazlarsa. Bunun için Kazakistan’da bazı önlemler alınıyor.
Komşu Kırgızistan’da Kazakistan’daki durumu izliyorlar. Eski Ulusal Güvenlik Devlet Komitesi Birinci Bakan Yardımcısı Artur Medetbekov, Kazakistan hükümetinin istifaya etmesinin ve yakıt fiyatını düşürmenin protestocuları durdurmayacağını belirtti. O, birçok ülkenin Kazakistan’da olup bitenlerden endişe duyduğunu da sözlerine ekliyor. «Ne kadar saklasak da, totaliter ve otoriter rejim her zaman baskı altındaydı. Yakıt fiyatlarındaki artışla ilgili sorun, Kazakistan’ın her yerinde ateşin patladığı kıvılcım haline geldi, Ekonomik talepler politik taleplere dönüştü”.
Ali Emre Sucu Kafkassam Moskova
