Üst düzey ABD’li yetkililer, İran nükleer anlaşmasına karşılıklı uyum için diplomatik sürecin ‘çok kısa’ olduğu konusunda uyardılar. ABD Başkanı Joe Biden ve Rus mevkidaşı, müzakerecilerin büyük güçler ile İran arasındaki müzakereleri sürdürmek üzere bugün (9 Aralık Perşembe) Viyana’ya dönüşleri öncesinde bu konuda ‘verimli görüşmeler’ yaptıklarını belirtti.
2015 İran nükleer anlaşmasına ulaşılan asıl müzakereleri yürüten Almanya’nın yanı sıra Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nin (BMGK) daimî üyelerinden oluşan 5+1 grubu, ABD ve İran taraflarını anlaşmaya ‘tam uyum sağlamaya’ ikna etmeye çalışıyor.
Şarku’l Avsat’ın Wall Street Journal’dan (WSJ) aktardığı habere göre ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken, 8 Aralık akşamı WSJ yönetim kurulu toplantısında yaptığı konuşmada, “İranlılar müzakere masasına ciddi bir şekilde gelmediler” dedi. Uyuma geri dönmenin ilerlemenin en iyi yolu olduğuna inandığını söyleyen Blinken, “Bu sonu olmayan bir ufuk değil. Çünkü İran’ın görüşmelere devam etmesine, ciddi ve anlamlı önerilerde bulunmamasına izin vermeyeceğiz” diyerek, bu sürecin daha çok kısaldığını ifade etti. Bakan, Avrupa’nın yanı sıra Rusya ve Çin’in de Viyana müzakerelerinin yedinci turunda yaşananların ‘ileriye gitmenin bir yolu olmadığı’ konusunda hemfikir olduğunu belirterek, perşembe günü (bugün) yeniden başlayan müzakereler sırasında ‘farklı bir yaklaşım benimseyeceklerini göreceklerini’ vurguladı.
Antony Blinken, ABD’li yetkililerin hala ‘İran’ın ortaya çıkardığı nükleer sorunu çözmenin en iyi ve etkili yolunun diplomasi ve İran nükleer anlaşmasına karşılıklı uyuma geri dönmek olduğuna’ inandıklarını söyledi. “Anlaşma, ‘ABD eski Başkanı Donald Trump döneminde anlaşmadan geri çekilmeden önce’ işe yarıyordu ve İran nükleer programını uzun süre bir kutuya koydu” diyen ABD’li Bakan, geri çekilmenin çok büyük bir hata olduğunu vurguladı. Antony Blinken, Trump yönetiminin azami baskı politikasına rağmen İran’ın, geri çekilmeyi ‘nükleer programına geri dönmek, inanılmaz derecede tehlikeli bir nükleer kapasiteye sahip olmak, daha gelişmiş santrifüjler kullanmak ve yüzde 20 ve 60 oranlarında bir saflıkta zenginleştirilmiş uranyum depolamak için’ bir gerekçe olarak kullandığını ve ayrıca müfettişlerin işlerini yapmalarını da zorlaştırdığını ifade etti. Öte yandan Ulusal Güvenlik Danışmanı Jake Sullivan, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in İran’ın Viyana müzakerelerindeki konumunu değiştirmek için nüfuzunu kullanıp kullanmayacağına dair bir soruya cevaben, Biden ve Putin’in İran meselesi konusunda ‘iyi ve verimli bir tartışma’ yürüttüklerini söyledi. Rusya ve ABD’nin nükleer anlaşmaya varmak amacıyla 2014- 2015 yıllarındaki gergin koşullar altında bile birlikte iyi çalıştığını söyleyen Sullivan, iki ülkenin şu an için ‘yakından istişareye devam edebileceğini’ vurguladı. Eski ABD Başkanı Donald Trump’ın 2018’de ABD’yi nükleer anlaşmadan çekme kararı almasından bu yana Hizbullah’ın, Lübnan’ı ve bölgeyi tehdit etmeyi sürdürdüğünü ve İran’ın Irak, Suriye ve Yemen’deki vekillerini harekete geçirdiğini belirtti. Jake Sullivan, ABD’nin nükleer anlaşmadan geri çekilmesinin ‘İran’ın vekilleri sorununu çözmediğini’ belirtirken, nükleer anlaşmadaki hiçbir şeyin ABD’nin bu vekillerle başa çıkma yeteneğini engellemediğini kaydetti. Irak’taki ABD güçlerine yönelik saldırılara yanıt olarak ise Sullivan, “Başkan Biden yönetimindeki ABD, bu vekillere karşı yaptırımların yanı sıra iki kez doğrudan askeri önlemler aldı” dedi.
Ulusal Güvenlik Danışmanı, nükleer silahlı bir İran’ın ‘vekilleriyle olan ortaklığında daha büyük bir tehdit oluşturacağı’ konusunda uyararak, ABD’li yetkililerin İran’ın asla nükleer silah elde etmemesini sağlamaya kararlı olduklarını vurguladı.
“Diplomasi, ilerlemenin en iyi yoludur” diyen Jake Sullivan, İran’ın ciddiyetsizliği ortasında bugün müzakerelere geri dönmenin faydası hakkında ise “İran müzakere masasında ne kadar ciddiyetsiz olursa, 5+1 grubunun birliği o kadar artacak ve bu müzakerede daha çok izole olarak görülecektir” şeklinde konuştu. Sullivan, “Top, ciddiyetini kanıtlamak isteyip istemediğini görmek için İran’ın sahasında” dedi.
Ali Berda şarkulavsat
