KAFKASSAM – Kafkasya Stratejik Araştırmalar Merkezi

  1. Anasayfa
  2. »
  3. Gündem
  4. »
  5. Ahmet Şahin: KAZAKİSTAN’DAKİ OLAYLARDA SORULACAK SORULAR

Ahmet Şahin: KAZAKİSTAN’DAKİ OLAYLARDA SORULACAK SORULAR

Kafkassam Editör Kafkassam Editör - - 7 dk okuma süresi
361 0

Kazakistan’ın batısında bulunan petrol ve doğalgaz gibi yeraltı zenginliklerine sahip bölgesi Mangıstau’da başlayan zam protestolarının ülke geneline yayılması ve ardından kontrolden çıkarak çatışmalara dönmesi üzerine Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Comart Tokayev tarafından hükümet görevinden alınmış, OHAL ilan edilmiş ve son olarak da Kazak polis ve askerinin halkın tarafına geçeceği endişesiyle Rusya’nın başını çektiği Kollektif Güvenlik Anlaşması Örgütü askerlerinin ülkeye girişine izin verilmişti. Bunun yanında Tokayev, Milli Güvenlik Konseyi Başkanı olan Elbası Nursultan Nazarbayev’in yetkisini eline aldığını, Kazakistan İstihbarat Teşkilatı (KNB) Başkanı Masimov’u ve Nazarbayev’in yeğeni olan Samat Abiş’i görevden aldığını açıklayarak bir anlamda protestoların hedefindeki Nursultan Nazarbayev’i saf dışı bırakmış oldu.
Kollektif Güvenlik Anlaşması Örgütü (Rusya, Ermenistan, Belarus, Kırgızistan ve Tacikistan) askerlerinin ülkeye girmesi bir anlamda ülkedeki gerilimin biraz daha tırmanmasına, ölü ve yaralı sayısının artması sebep oldu. Bağımsızlığının 30. yılında kendi ülkesinde başka ülke askerlerini istemeyen Kazak halkının, protestoculara desteğinin arttığını da söyleyebiliriz.
Kazakistan’ın geldiği bu durumun sebeplerinin bilinmesi ve olayların sonunda karşılaşılabilecek sorunlara ışık tutmak adına doğru soruların sorulması gerekmektedir.
1. Rusya, Kazakistan’daki kaosun ortaya çıkmasında etkin rol almış mıdır?
Ülkesindeki ekonomik ve siyasal sıkıntıların üzerini örtmek ve halkını bir arada tutmak adına farklı bir yöntem izleyen Rusya devlet başkanı Putin, eski Sovyet etki alanındaki ülkeleri kontrol altında tutma ve gerekli gördüğünde müdahale etme hakkını kendinde görmektedir. Bunun örneklerini Ukrayna, Belarus, Gürcistan gibi ülkelerde görmüş olduk. Rusya’nın en uzun kara sınırı olan Kazakistan, Rusya’nın en önemli jeopolitik ortaklarından biridir. Ancak Putin dönem dönem Kazakistan’daki Rus nüfusunu bahane ederek Kazakistan’ın iç işlerine karışmayı denemiştir. Son olarak da artan Kazak milliyetçiliği ve Rusça’nın Kazakistan’daki yasal etkinliğini kaybettirecek adımların atılmasını burada yaşayan Rus vatandaşları için ve gelecekte Rusça için bir tehdit olarak gören Rusya, birçok kanaldan Kazakistan ve Kazak halkını rahatsız edici açıklamalarda bulunmuştur. Yaşanan bu kaosun sebebi Rusya mıdır tam olarak bilinmez ancak bu olayların sonunda kazananlardan birinin Rusya olacağı aşikârdır. Tokayev’in çağrısı ile ülkeye gelen askerlere karşılık ortaya konulduğu iddia edilen şartlar (- Kazakistan’daki Rus azınlıklara ayrıcalıklar, -Kırım’ın tanınması, – Rusça’nın yeniden ikinci resmi dil olması, – Kazakistan’da askeri üs), Rusya’nın Kazakistan üzerindeki etkisinin istediği düzeyde artacağının göstergesidir. Rusya, bu kaosu bahane ederek bir şekilde Kazakistan’ı siyasi ve askeri açıdan kontrol etmeyi deneyecektir.
2. Tokayev, Nursultan Nazarbayev’i kontrollü olarak saf dışı bırakmış mıdır?
Bilindiği üzere, 2019 yılında Nursultan Nazarbayev kendi isteğiyle cumhurbaşkanlığı bırakarak yerine Tokayev’i atamış ve kendisi de “Elbaşı” ünvanı ile ordu ve istihbaratın başında kalmaya devam etmiştir. 2019 sonrası gelişen süreçte yapılan seçimler de Kazak halkının demokrasiden beklentisini karşılamamış ve 2021 yılında yapılan seçimleri Tokayev kazanmıştır. Tokayev’in seçimle gelmesi, onun Kazak halkının gözünde Nazarbayev’in devamı olduğu imajını değiştirmemiştir. Tokayev’in devlet başkanı imajını kazanmak adına birçok reform gerçekleştirdiği de inkar edilemez. Ancak yaşanan olaylar Tokayev’in Nazarbayev etkisini kırmak adına fırsatı değerlendirdiği düşüncesini akıllara getirmektedir. Nitekim; protestolar neticesinde Milli Güvenlik Konseyi başkanı olan Nazarbayev’in hiçbir şekilde açıklama yapmaması, Tokayev’in konsey başkanlığı yetkisini kendisinin kullanması, Nazarbayev’in yeğeni olan Milli Güvenlik Konseyi Başkan Yardımcısı Samat Abiş’i görevden alması ve KNB’nin başı olan Massimov’u görevden alması bu düşünceyi güçlendirmektedir.
3. Bu olaylarda, ülkedeki terör örgütlerinin etkin rolü var mıdır?
Kazakistan son yıllarda radikal terör gruplarının hedef olarak belirlediği ülkelerden biri. Laik yapısıyla bilinen Kazakistan’da bu durumdan rahatsız olan grupların olduğu bilinmektedir. Bu durumu gerekçe gösterip kaostan beslenen grupların olması da kaçınılmazdır. Bunlardan biri de Fetullahçı Terör Örgütü (FETÖ) olarak gösterilmektedir. Özellikle Orta Asya’da etkin olduğu bilinen bu terör örgütünün Kazakistan’da okullar vasıtasıyla etkin hareket ettiğini söylemek yanlış olmaz. Son dönemde Türkiye- Kazakistan ilişkilerinin gelişmesi bu terör grubunu rahatsız etmektedir. Ayrıca, Kazakistan’da gelişen olayların, 2013 yılında Türkiye’de meydana gelen Gezi Parkı olayları ile benzerlik gösterdiğini söylemek yanlış olmaz. O dönemde de, dış faktörlerin ve çeşitli terör örgütlerinin protestoları yönlendirme gayretlerine şahit olmuştuk.
4. Türk Devletleri Teşkilatı’nın bu sorunun çözülmesi adına atması gereken adımlar nelerdir?
Son dönemde bağımsız Türk devletlerinin arasında gelişen ilişkilerin neticesinde daha önce kurulan Türk Keneşi, Türk Devletleri Teşkilatı adıyla yeniden yapılanmıştır. Türk devletleri arasında sosyal, kültürel, ekonomik ve askeri ilişkilerin geliştirilmesi adına ciddi adımlar atılmıştır. Ancak, Kazakistan’daki olaylar bariz bir şekilde TDT’nin üye ülkelerin sorunlarına hemen müdahale edebilecek ve bu sorunları çözebilecek etkisinin olmadığını göstermiştir. Oysa, üye ülkelerin kuracağı askeri bir gücün Rusya öncülüğünde giren ordudan daha önce orada olması ve barışçıl yöntemlerle, halktan daha az tepki görerek sorunu çözmesi beklenirdi. Bu tecrübeden yola çıkarak üye ülkelerin vakit kaybetmeden askeri bir birimin kurulması için adımlar atması gerekmektedir.
Ahmet Şahin Kafkassam

İlgili Yazılar

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir